Skip to main content

Full text of "Poggii epistolæ editas collegit et emendavit plerasque ex codd. mss. eruit ordine cronologico disposuit notisque illustravit Equ. Thomas de Tonellis Jc. Vol. I"

See other formats 


This is a reproduction of a library book that was digitized 
by Google as part of an ongoing effort to preserve the 
information in books and make it universally accessible. 


Google books 


https://books.google.com 


This is a reproduction of a library book that was digitized 
by Google as part of an ongoing effort to preserve the 
information in books and make it universally accessible. 


Google books 


https://books.google.com 


University of Virginia Library 
PA8557.P6 E6 1832 
D 


TITTCTTTTR 


AL 
[ 
D 


—M 07À 


—U Cup 
pomme —— 


Digitized by Google 


Digitized by Google 


. POGGII EPISTOLAE - 


/ T 
^ Kk .6 $5355. 
4 Me 

Li : wo5 
w——t ef av 

L : ps 4. 

pex ye 

à 9 wal, 
mL 

CN: 

[274 


Digitized by Google » 


POGGI 
EPISTOLJ 


EDITAS COLLEGIT ET EMENDAVIT 


PLERASQUE EX CODD. MSS. ERUIT: 


ORDINE CRONOLOGICO DISPOSUIT 


NOTISQUE ILLUSTRAVIT 


EQU. THOMAS DE TONELLIS JC. 


FLORENTIJE 


T Y PIS L. MARCHINI 


MDCCCXXXI.- 


N 


PR/IEFATIO 


P oggii Vita, quoad publica facta et quoad hi- 
storiam saeculi in quo vixit, abunde , pulcre , et 
dilucide Anglico sermone scripta a Vilhelmo 
Shepherd , et in Italicum a me translata , 
edita est anno 18235. cum notis, et additio- 
nibus. Materiam illustrationum, additionumque 
maxima ex parte praebuerunt epistolae inedi- 
tae Poggii, quae in Codicibus perillustrium bi- 
bliothecarum ltaliae, Galliae , Angliae, et Ger- 
maniae, in peregrinationibus meis , inventae 
sunt. Collectis hoc modo epistolis circiter quin- 
gentis, editis simul cum ineditis coacervatis , 
fere omnibus sine anni nota, ratus sum, si 
possem 'eas ordine chronologico in seriem dispo- 
nere, ad intimam historiae illustrationem , ad 
litterarum status cognitionem, ad morum ac per- 
sonarum saeculi illius notitiam, utile fore. Hoc. 
in proposito.judicium doctissimorum virorum, 


M 
veluti Tiraboschi (1), Ginguené (2), et Shepherd, 
qui idem sentiebant, valde confirmavit. Ignotum 
praeterea mihi non erat varios litterarum cultores 
cogitasse Poggii epistolas typis mandare, sed nun- 
quam id effectum esse. Noveram etiam Franciscum 
Hyacinthum De-Lan Gallum, incipiente seculo 
XVIII. constituisse Poggii operain sex volumini- 
bus una cum epistolis edere. De hoc me certiorem 
fecit epistola quaedam Antonii Mariae Discionii 
eidem De-Lan inscripta, quae inedita extat apud 
me, ubi haec verba notanda praecipue per me 
erant. ,, Credo equidem, te huic editioni nuntium 
, non remisisse;at si quaedam graviora negotia 
»te detinent ac impediunt , ne Poggii Opera a 
, te collecta, et in sex volumina distributa , in 
, lucem denique prodeant, obsecro te atque ob- 
, testor , ut epistolas saltem praelo mandes ; 
, nam quum optimus ille Codex, ex quo exscri- 

» bendas curavi, quae penes te sunt, Florentia 
, sit alio asportatus, in quas' inciderit manus 
» ignoro , proindeque arbitror fore, ut eum ali- 
» quando, sed frustra , desideremus. His addas , 
, eruditos omnes a te id ipsum avide expectare: 
, ut videre est in ornatissima Praefatione doctis- 
» Simi ac praestantissimi viri Ántonii Francisci 
,; Gori ad Tomum III. Musei Florentini pag. XII. 
, Ne ergo diutius occulta detineas ea, quae tibi 
maxime futura sunt laudi; omnium namque 
, litteratorum amorem in te perpetuo devinxeris, 


(1) Storia della Letteratura ltaliana Tom. 6. par. a. Lib. 3. 


Cap. i. $ XXXII. 
(4) Histoire Litteraire d' Italie Tom. 3. pag. 335. 


vi 
» quod excellentissimum Posggium, immortalem 
» quidem virum, sed prope hac aetate sepultum, 
, redivivum donisens nobis ,,. 

Noveram hoc idem aggressum esse alium 
quem puto esse Laurentium Mehus, sed impres- 
sis epistolis circiter viginti quinque primae col- 
lectionis MS. Riccardiani 749. uti jacent, nec for- 
ma eleganti, nec emendata lectione, id inter- 
misisse. 

Indubium vero.mihi erat multum ad Poggii 
gloriam conducere posse, ordinatam lectionem 
ejus epistolarum, non solum , quia in epistolis ut 
in speculo quodam animi ejus rectitudo , libera- 
litas, constantia, fortitudo, divitiarum , mune- 
rum, dignitatum contemptus, et constans virtu- 
tis'amor apparet, sed ingenii quoque praestantia, 
eloquentia, et in latine scribendo summa facili- 
tas, elegantiaque maxime elucet. Testes mihi 
erant homines doctissimi saeculi sui, qui avide 
epistolas ejus perquirebant. Et licet opinioni 
meae non multum ponderis tribuere possem, ho- 
mini tamen certe non ignaro nec ignoto, Ánto- 
nio Panormitae, fidem dabam, qui in epistola 
quadam, inter Poggii Opera edita (1), sic de eis 
loquitur. ,, Epistolae tuae quae veterem sane et 
, antiquum illum eloquentiae Romanae morem 
» prae caeteris mea sententia exprimunt, ad me 
,ut jusseras perlatae sunt. Eas, tametsi aucto- 
, rem obticuisses, abs te tamen pro quadam sin- 
» gulari earum elegantia profectas animadverte- 
, ram. Habent enim epistolae tuae nescio quid 

(1) Editio Argent, an: 1513. fol. 133. 


vili | 
,e€Xcelsum, suave, acre, opulentum, grave, 
,atque ea: quidem insigniter, ut qui tuas illas 
, esse dubitarit, auctorem quoque praeter te 
,0140n inveniat ,,. Et in fine ,, Iterum vale, nec 
» me fraudes voluptate ac vice tuarum epistola- 
, Tum, quae, ut initio dixi, prae caeteris gratae, 
» jucundae, et vere Romanae mihi visae sunt ,,. 

Inter maximas hujus laboris difficultates,duae 
praecipue me deterrebant. Harum prima erat re- 
ctae lectioni textum restituere, collatione adhibita 
variorum codicum, qui saepe tam mendose, tan- 
ta siglarum obscuritate, nulla ortographia con- 
scripti sunt, ut persaepe divinandum sit. Altera 
vero in. recta constabat, et bene disposita colloca- 
Gone epistolarum , ita ut rerum ac temporum 
series, lucido successionis ordine consequeretur. 

Allusiones saepe subobscurae ad rerum pu- 
blicarum, et ad temporum vicissitudines, ad per- 
sonarum statum et conditionem , ad domestica 
facta, mihi conjectandi aliquando , et aliquando 
exploratae veritatis fundamento innitendi mate- 
riam praebuere. 

Conjecturarum et opinionum mearum ratio- 
nes lectoribus exhibere volui. Personarum de 
quibus in epistolis loquitur, nomen et qualitates 
aliquando exponere, dubiasque allusiones quan- 
deque explicare, brevissimis quantum fieri po- 
terat, et nudis commentariis conatus sum. 

Scio me longe abesse in scribendo ab elegan- 
tia latini sermonis, ut balbutire videar, non so- 
lum si me comparem priscis illis summis scri- 
ptoribus, sed etiam Poggio nostro. Àt non spon- 


20 nni 


IX 

te, disserendi studio , et doctrinae ostentatione, 
sed necessitate quadam coactus latine scripsi; 
ne commentariola quae ad aliquid. explanandum 
opportuna existimabam, materno vernaculo, la- 
Hino textui subjicerem. Ideo a me satis esse fa- 
ctum existimabo, si id quod exprimere volui, fa- 
cile, et sine dubietate a lectoribus intelligi pote- 
rii. Et , ut Poggius inquit, (1) si cui forte 
planum nimis atque humile videbitur hoc di- 
cendi genus, aut non satis explicata ratio mu- 
neris suscepti, is intelligat primum me delectari 
ea eloquentia, in qua non major existat intelli- 
gendi, quam legendi labor; deinde advertat, non 
quantum de ea re disseri, sed quid in scribendo 
consequi posset homo in ista nec facili, nec 
humili palaestra exercitatus, et coacte in ipsam 
descensus. | 

Codex quem praecipue sequutus sum extat 
inter manuscriptos Bibliothecae quondam Ric- 
cardianae, sub numero 749. et optimus dici po- 
test, non solum quia literis satis perspicuis , et 
salis correcte exaratus est, sed quia majorem 
numerum epistolarum Poggii continet. .His ta- 
men aliae complurimae excerptae ex variis edi- 
tionibus, aliisque Codicibus, et praecipue ex MS. 
Bibliothecae quondam Sancti Victoris , nunc 
Regiae Parisiensis, additae sunt. Nec MS. Riccar- 
diano semper serviliter adhaesi, sed inter va- 
rias Codicum , editionumque lectiones , eam quae 
mihi melior videbatur sequutus sum, studio et 
labore satis improbo, ita ut vere de hoc dici 


(1) In epistola dedicatoria ad Dialogum A varitiae. 


Xx 


possit ,, Expertus disces quam. gravis iste la- 
» bor ,,! 0 

Codex Riccardianus tribus constat collectio- 
nibus. Prima, epistolas LXXXVI. omnes Ni- 
colao Nicolio inscriptas continet. Huic colle- 
ctioni epistola dedicatoria  Fraucisco quodam 
Marescalco Canonico Ferrariensi, praefixa est. (1) 


(t) Epistola hic transcribitur. 
Poggius pl. sal. d. Francisco Marescalco Ferrariensi. 


», Scripsi olim diversis in locis ac temporibus plures episto» 

», las ad Nicolaum Niccolum Florentinum virum doctissimum , et 

»; mihi ab ipsa mea adolescentia summa necessitudine ac benivo- 

»» lentia conjunctum , et scriptae suut a me variis de rebus dome- 

»» Sticis, ac privatis nostris , pro ut occasio temporum , ac negotio- 
»,rum conditio ferebat, quum in ipsas conjicerem quicquid im 

» buccam venerat, ita uL etiam verba quaedam vulgaria , quam- 

», quam jocandi gratia , inserantur. Neque enim solum commenda- 

», bam epistolis , quae agebantur a me ac dicebantur , sed etiam 

», tamquam ad me alterum scriberem , curas et cogitationes meas. 
»,; Scripsi autem illas ex tempore, ut plurimu m, et manu veloci , ut 
»» rescribendi neque ocium esset , neque voluntas ; qui accidit , ut 

», exemplaria earum nulla apud me remanerent. Neque enim scri- 

», pta mea unquam magni feci, neque facio , tunc maxime cogno- 
», SCens quam parum dicendi facultate possim , quum sumpto cala- 

», mo animum ad scribendi curam accomodavi. In quo persaepe ita 
» mibi ipsi desum , ut rudis atque ingenii inops mihi videar iu 
. »» Scribendo, quum non solum sententiae aliquando, sed etiam ver- 
»» b» deficiant, licet diutius, quid dicam investiganti, Verum 
»» quum intelligerem nonnullos, sive commotos benevolentia , sive 

,», leviora quaedam sectandi studio adductos, epistolas meas quales- 

» cumque sint, tum quaerere diligenter, tum libenter ac stu- 

», diose legere, rogatus a multis, ut eas conquirerem ac in volu- 

», men conjicerem , ad communem rudium utilitatem , satisfeci et 

», quidem ex parte amicorum voluntati , non quidem ut existimem 

»» aliquo in pretio illas apud doctos futuras , sed ne negem petenti- 

»; bus, quod parvo labore exsolvt queat. ltaque quum Pontifex nu- 

», per esset. Florentiae , sumpta facultate, perquisivi apud Nico- 

», laum, qui aliqua ex parte illas diligenter servarat, quasdam ex 

»» eis litteris, quas olim ad eum misissem , dedique operam , ut 

» Per librarium meum transcriberentur. Licet autem multae dees- 


XI 
Secunda collectio in decem hbros a Poggio di- 
sposita, epistolas ad varios inscriptas continet, et 
ei praefigitur dedicatoria Loisio Archiepiscopo 
Florentino, quem Ludovicum Scarampium esse 
arbitror (1). Tertia quae ex VII. libris constat, 


» sent , quae memineram me olim scripsisse , quae videri poterant 

», paulo politiores , nolui tamen, ut'aliarum amissione, harum quo- 

» que , quas repereram, memoria tam cito aboleretur. Unde par- 

» vum libellum ex bis confeci, ut esset unde, qui vellent, in otio vel 

» legendi , vel ridendi materiam sumerent. Hoc autem volumen , 

» quamvis indoctum , et haud magnae rei hominem repraesentare 

», videatur , tamen qualecumque id sit , mi Francisce, tibi mittere 

», decrevi et docto bomini, et mihi amicissimo , qui meis epistolis 

» plurimum delectaris, ut et amorem in me tuum augeas , et hoc 
» quasi stimulo quodam legendi ad majora quaedam , hoc est ad 
» imitandam , a qua longissime absum , priscorum eloquentiam in- 
,», Citeris. Leges igitur , quum tempus vacuum nactus eris a najo- 
» ribus negotiis, et si qua in re inter legendum offenderis , dabis 

» Veniam vel ignorantiae , vel verbositati. Vale. 


(1) Epistola haec est. 


Poggius pl. sal. dicit Reverendo Patri. Loisio Archiepiscopo 
Florentino. | 


;» Cum diutius mecum ipse cogitarem , praestantissime Pater , 
» quo nam maxime modo tuis erga me meritis singularibus aliqua 
» *X parte gratias referrem , nihil sane occurrit, in quo vel mini- 
», mae portiunculae tuorum in me beneficiorum , quae quidem ma- 
» Xima existunt, posse videar respondere. Quid enim mediocris 
» ingenii vir, minimeque opulentus, et hoc mediocri rerum statu 
», quo fruimur , in eum conferre potest , qui sua virtute , vigilan- 
» tia, integritate, et summa in agendis prudentia, amplissimam di4 
» &£nitatem , praecipuum apud Pontificem locum , summum hono- 
,» rem , summum in ecclesiastica republica gradum fuerit consecu- 
» tus? Equidem praeter meram voluntatem , nihil reliquum mihi 
», Vidco esse concessum ; cum meae facultates ita in arctum cogan- 
» tar, ut nibil ex eis te dignum queat prodire. Verum cum a nobis 
» non amplius requiri debeat , quam quantum animo , atque opere, 
»» Possimus contendere ; postquam referendi beneficii sublata est 
», facultas , statui in eo, quod datur,saltem grati animi signum 
» aliquod prae me ferre. Exilis quidem res erit, sed tua in me, 
» quae summa est , benivolentia, rem paryam majorem reddet sua 


xit 
sine dedicatoria est. His collectionibus nullus 
inest ordo, divisionis librorum nulla ratio adsi- 
gnatur, nulla caussa apparet. Cum mihi vi- 
deretur chronologica distributio ad planam et 
perspicuam intelligentiam , et ad majorem utili- 
tatem legentium maxime conferre, epistolas om- 
nes, editas simul et ineditas, undique collectas, 
primum in unum congestas , in libros distribuere 
satius et convenientius esse censui. Rationem se- 
parationis librorum solum duxi ex quodam na- 
turali nexu,et cohaerentia epistolarum inter se, 
ut ex. gr. collectae sint in eodem libro omnes 
quae ex uno eodemque loco sine interruptione 
scriptae sunt ; sic habentur in Lib. VII. epistolae 


», aestimatione , praesertim cam ab homine tibi deditissimo profi- 
», Ciscatur. Scripsi dudum, posteaquam redii ad Curiam ex Bri- 
», tannis, nonnullas epistolas, et alia quaedam, prout tempora fere- 
», bant , quae cohortatione amicorum , qui propler suam iu me affe- 
» ctionem aliquid in eis esse vel leporis , vel urbanitatis putant, 
» coegi in parvum volumen , existimans , et si non doctis , 
», at swltem rudioribus aliqua in re me satis esse facturum. 
, Suut euim variis de rebus, quae paulo accuratius , reliqua 
vero ut plurimum ex tempore parva admodum diligentia, id quod 
in eis conspicitur, a me conscripta. Ea cum sciam te, cum ocium 
suppetit a continuis curis , cupide solere legere , teque illis intel- 
»» ligam admodum delectari , quippe qui meis rebus adeo tribuas , 
ut etiam coram Pontifice legenda curaris, nolui deesse cupiditati 
tuae. ltaque statui hoc volumen ad te mittere , tum ut sit veluti 
testimonium quoddam animi erga te mei ; tum vero quia ex tuo 
nomine adjicietur volumini auctoritas quaedum minime contem- 
nenda. Nam qui illud ad te destinatum legerint , proculdubio 
existimabunt aliquid ponderis sibi iuesse , quod fuerit dignum 
nomine talis viri. Suscipies igitur aequo , ut soles , animo mu- 
», nusculum hoc a mente tibi amicissima profectum ; quod licet 
» exiguo judicandum videatur , tamen tua commendatione majo- 
,, rem suscipiet dignitatem; quoniam rerum pretium tum ex ani- 
. », m0 dantis, tum vero ex ejus qui recipit judicio, perpendi ma- 
», xime consuevit, Vale mei memor. 


| xi 
omnes quae ex Etruria, dum Poggius ibi cum 
Eugenio IV. Pontifice mansit, exaratae sunt: 
cumulantur sic in Lib. X. et seq: eae quae a Poggio 
post suam in Cancellarium Reipublicze Florentine 
electionem scriptae sunt. Rationem alteram se- 
parationis librorum mibi praebuerunt interru- 
ptiones, et lacunae, quae saepe inveniuntur in MS. 
ut per varios menses nulla epistola scripta legatur. 
Id. accidit inter Lib. I. et IL, inter Lib. II. et ILI., 
inter Lib. IV. et V. etc. Ab hac potissimum ra- 
tione ductus epistolam in mortem Colucii Salu- 
tati, quae certe scripta est eodem anno in quo 
Colucius diem obiit, idest anno 1406. cum di- 
stet a prima epistola libri primi spatio circiter 
decem annorum, hic transcribi melius esse ratus 
sum, ne series epistolarum libri primi tanto 
annorum cursu, ipso ab initio interrumperetur. 
Haec praeterea epistola,etiamsi nonnihil ab aliarum 
absit elegantia, mihi videtur bene erga Poggium 
lectorem dispositura, cum grati animi sui erga 
virum de se bene meritum testis luculentissimus 
sit; et ideo nullam aliam transitionem a praefa- 
tione, cui libenter finem dabo, ad opus accomo- 
datiorem , et rei cohaerentiorem inveniri posse 
existimavi. Hic habes humanissime lector episto- 
lam. Vale, et hoc meo labore amice perfruere. 


Poggius pl. sal. dicit Nicolao de Niccolis P. C, 


» Gravem ac tristem nuntium accepi, ni 
, Nicolae, et qui maximum mihi vulnus infli- 
» Xit, mortem scilicet patris nostri Colucii, elo- 


xiv 
»quentisimi omnium et sapientissimi viri, 
uem ego multis lacrimis prosequutus sum, 
, magna cordis acerbitate. Non enim sine magno 
,, dolore, luctuque mors viri praestantissimi po- 
, test praetermitti, nisi velimus omnino, aut 
cordis ferrei esse, aut. immemores tot tanto- 
rumque beneficiorum , quae ipse, dum vixit, 
» pro sua clementia, atque humanitate, in nos 
,, contulit ; quamquam id quidem est nobis com- 
,»mune cum multis, quos ille, partim verbis 
» amplissimis ornavit, partim sublevavit factis 
, munificentissimis. Sed aliud quoddam est, quod 
, 105 omnes qui prosequimur studia haec hu- 
,manitatis, compellit esse summo in moerore , 
,» ac luctu. Amisimus enim patrem , quem post- 
, hac non facile reperiemus; amisimus portum 
,ac refugium omnium eruditorum, lumen pa- 
, Wiae, Italiae decus. Vidimus multos, multa 
,; legimus de quamplurimis clarissimis viris , at 
, uno in homine tot dona naturae, tantam vim 
doctrinae, tot denique virtutes congestas num- 
, quam profecto invenire poteris. In quo homi- 
»0e,ut omittam quantum valeret vel sapien- 
,» tia vel eloquentia, in quo, inquam , homine, 
ilius sanctissimi viri (neque enim aliter a 
nobis appellandus) tantam humanitatem repe- 
ries, affabilitatem, clementiam , festivitatem ? 
quae quum condirentur gravitate scientiae, et 
senectutis auctoritate, nil nobis ejus consuetu- 
, dine, ac colloquio poterat esse jucundius. Ut 
omittam quod pater communis erat omnium, 
,,, €t amator bonorum; quale illud quod omnes , 


» 


xv 
» in quibus conspiciebat lumen aliquod ingenii, 
non solum verbis incendebat ad virtutem, ve- 
,rum multo magis, tum copiis , tum libris suis 
,» juvabat , quos ille tamquam pleno copiae cor- 
Hu, non magis usui suo, quam caeterorum 
, esse volebat! Sed sus Minervam. Ego tibi ea 
, Dàrro , quae tu multo et praesens et melius no- 
,» Sti, quam ego. Sed juvat in Colucii nostri ver- 
, Sari sermone, cujus de virtutibus , singularique 
ejus in nos amore , de munificientia, vitae san- 
, timonia, deque suae totius aetatis cursu, si 
vita supererit , alias latius conscribemus. Nunc 
, Scribam, me tali amisso patre , magnopere con- 
»fectum vulnere, quod quidem fortassis esset 
,» levius paullulum, si eum semel, postquam 
;, Romam veni, viventem adspicere potuissem. 
,; Qua in re vos, qui istic estis laetos judico , qui 
, una esse potuistis, et extremum ejus anheli- 
litum haurire, et notas audire et reddere vo- 
, Ces; quamvis hoc acerbius esse solet, scilicet 
» Videre, quam audire: nec enim existimo te 
» posse ullo modo tenere lacrimas, quum locum 
,; illum in Palatio videbis , in quo ipse residebat, 
, in quotam multa ab illo audiebamus. Sed haec 
» Satis. Ita me Deus adjuvet, ut egó lacrimas 
, tenere non possum, quum haec scribo. Audio 
funus magnificum esse factum, de cujus pom- 
» pa atque apparatu, deque ejus obitu, caussa 
,1morbi, deque rebus omnibus, quae ad eum 
, spectant , me velim facias certiorem, et omnia 
, singulatim ad me conscribas; filios suos meis 
, Verbis solare, atque expone, quo ego sim in 


33 


A 


Xvi 

, dolore. Illud etiam a te scire velim , quid vi- 
, delicet futurum existimes de libris suis, et cui 
» itidem, ut ex Muigino Loyisio, (sic) aliquam 
,, Sui effigiem expressisti. Tu vero memoriam ta- 
, lis viri sanctissime cole, ejusque opera diligen- 
, tissime: sed vale, et quoad potes extollere. 
, Àudio in successione officii multos esse com- 
» petitores , et in his Leonardum nostrum, pro 
»cujus honore, ut soles, labora. Vale. Idibus 
, Maii (1). Romae. à 


(1) Anni certe 1406. nam Colucius die 4. Maii hujus anni e 
vita migravit. 


| A— POGGII 
EP rS T O L FF. 


LIBER PRIMUS 


[€ 


EPISTOLA 1. 


Poggius pl. sal. dicit JNicolao suo ( 1). 


S; vales, bene est; ego quidem valeo. Per 
quendam contribulem meum :scripsi ad te ex 
Constantia ad X. Kalendas Martii, ut opinor, 
epistolam quandam, quam si recepisti , profecto 
ad risum te debuit permovere. Erat enim lon- 
giuscula, jocis referta, ác salibus; dicebam mul- 
ta de litteris Hebraicis, quibus operam dabam, 
plura jocabar in doctorem ipsum, ut captus eo- 
rum est, qui ex Judaeis Christiani efficiuntur, 
virum levem, insulsum,. atque inconstantem ; 


(1) Nicolaus Nicholius florentinus vir doctissimus et Poggii 
amantissimus. Vide Vitam Poggii ex anglico in italicum sermonem a 
me translatam, et typis editam Florentiae an. 1825. pluribus in lo- 
cis, ct praesertim in nota (a) pag. 9., et pag. 286. et seq. t. vol. 


2 POGGII EPISTOL E 


litteras vero ac doctrinam ut rudem, incultam, 
atque agrestem , facetiis iubuulun leviter per- 
stringebam. Verum suspicor eam epistolam, et 
item alteram, quam Leonardo (1) dabam, vo- 
bis redditas non esse. Nam medius fidius quae 
tua est diligentia in officio litterarum, rescrip- 
sisses postmodum aliquid , et vel saltem mecum 
gratulatus esses hanc novam novae doctrinae di- 
sciplinam , ad quam perdiscendam me saepius 
es hortatus; quam etsi nullius usus esse con- 
spiciam ad sapientiae facultatem , confert tamen 
aliquid ad studia nostra humanitatis, vel ex hoc 
maxime , quia morem Hieronymi in transferendo 
cognovi. Has autem litteras ex ipsis balneis ad te 
scripsi, ad quae cum me contulissem  juncturas 
manus curandi gratia, rem dignam putavi ut 
eorum situm , atque amoenitatem , simul et mo- 
res harum gentium tibi describerem, et consue- 
tudinem balneandi. Multa dicuntur ab antiquis. 
rerum scriptoribus de balneis Puteolanis, ad. quae 
universus paene populus Romanus voluptatis cau- 
sa confluebat: sed nequaquam arbitror illa ad 
horum jucunditatem accedere potuisse , et haud 
cum his nostris fuisse comparanda. Nam volu- 
ptatem Puteolanam magis afferebat amoenitas 
locorum et villarum magnificentia , quam festi- 
vitas hominum , aut balneorum usus. Hec vero 
loca cum nullam, vel admodum parvam pre- 
stent animi relaxationem , reliqua omnia immen- 


(1) Leonardus Brunius Arctinus vir hujus aetatis doctrina, ac 
virtute perillustris, et tam P'oggio quam Nicolao summa familia- 
ritate conjunctus. 


LIBER Ll - 3 
sam tribuunt jucunditatem , ut persaepe existi- 
mem et Venerem ex Cypro, et quicquid ubique. 
est. deliciarum ad haec balnea commigrasse , ita 
diligenter illius instituta servantur, ita ad un- 
guem ejus mores ac lasciviam repraesentant, ut 
quanquam non legerint Eliogabali concionem, 
tamen ipsa natura satis ad id docti , satis insti 
tuti esse videantur. Sed quoniam balnea haec 
tibi sum descripturus, nolui praetermittere vi- 
am, qua huc itur ex Constantia, ut conjectare 
possis, qua in parte Galliae sint constituta. Pri 
ma die navicula per Rhenum venimus ad op- 
» pidum Scaphusa millibus passuum quatuor et 
viginti; cum deinde propter ingentem fluminis 
descensum per abruptos montes, et confragosa 
saxa iter esset pedibus conficiendum millia pas- 
suum X. ad castellum applicuimus , quod . est 
supra Rhenum nomine Caesarstul; hoc est eorum 
lingua Caesaris sedes. Hunc locum opinor ex ejus 
nomine propter ipsius opportunitatem, est enim 
colle excelso imminens flumini quod parvo ponte 
Galliam conjungit Germaniae, quondam Roma- 
norum castra fuisse. Hoc in itinere Rheni vidi. 
mus casum ex alto monte, scopulis interruptis, 
magno fragore ac sonitu , ut ipsummet casurn 
suum queri ac lamentari possis existimare. Tum! 
mihi venit in mentem eorum , quae feruntur de 
Nili descensu tam praecipiti, nec miror accolas 
circumvicinos propter admirabilem illius strepi- 
tum, et fragorem surdos putari; cum hujus flu- 
minis, qui torrens existimari potest ad instar 
Nili, tribus fere stadiis ex eo loco rumor exau- 


| 


4 POGGII EPISTOL.E 


diatur. Oppidum est deinde Baden satis opulen- 
tum, quod est balneum Alamannorum. lingua, 
situm in convalle montibus circum imminenti- 
bus prope flumen quoddam ingens rapidissimi 
cursus, quod in Rhenum fluit longe ab oppido 
millibus passuum sex. Prope oppidum stadiis qua- 
tuor est villa supra flumen pulcherrima in usum 
balneorum fabricata. Área est perampla media 
parte villae, et circum hospicia magnifica. mul- 
tarum receptacula gentium. Singuülae domus sua 
habent balnea interius, in quibus abluuntur hi 
soli qui ad eas divertere. Balnea tum publica, 
tum privata, sunt numero circiter triginta : pu- 
blica tamen duo existunt palam ab utraque parte 
areae, lavacra, plebis, et ignobilis vulgi, ad que 
mulieres , atque viri, pueri, innuptaeque puelle, 
et omnium circumfluentium faex descendit. In 
his vallus quidam interrarus, utpote inter pa- 
cificos, constructus, viros a foeminis sejungit. 
Ridiculum est videre vetulas decrepitas, simul 
et adolescentiores, nudas in oculis hominum a- 
quas ingredi, verenda ; et nates hominibus osten- 
tantes: risi saepius hoc tam. praeclarum specta- 
culi genus, mentem revocans ad Florales ludos, 
etl mecummet istorum simplicitatem admira- 
tus sum , qui neque ad haec oculos advertunt, 
neque quicquam suspicantur , aut loquuntur ma- 
li. ÁÀt vero balnea, quae sunt in domibus pri- 
vatorum , perpolita sunt, et ipsa viris foeminis- 
que communia: tabulata quaedam haec secer- 
nunt, et in eis fenestrellae perplures demissae, 
quibus et una potare, simul colloqui ; et utrinque 


LIBER IL 5 
videre, atque attrectare queant, ut eorum est 
frequens consuetudo. Haec desuper cingunt deam- 
bulatoria, in quibus conspiciendi, confabulandi- 
que causa homines consistunt. Nam cuivis licet , 
visendi, celloquendi, jocandi, ac laxandi animi 
gratia aliorum balnea adire, ac adstare, adeo 
ut, et cum exeunt, et cum ingrediuntur aquas 
foeminae, májori parte corporis nudae conspi- 
ciantur. Nullae aditus custodiae observant: nulla 
ostia prohibent: nulla suspicio inhónesti: plu- 
ribus in locis idem, qui viris, et mulieri- 
bus quoque ad balnea est ingressus, ut saepis- 
sime accidat, et virum foeminae seminudae, et 
foeminam viro nudo obviam ire. Masculi cam- 
pestribus tantummodo utuntur, foeminae vero 
linteis induuntur vestibus crura tenus, ab alto 
vel latere scissis, ita ut neque collum, neque 
pectus, nec brachia , aut lacertos tegant. In ipsis 
aquis saepius de symbolis edunt, composita mensa 
desuper aquam natante, quibus viros assistere 
consueverunt. Nos quidem ea in domo qua la- 
vabamur, semel vocati sumus ad eam consue- 
tudinem: equidem symbolam contuli, interesse 
nolui, licet etiam atque etiam rogatus; non per- 
motus pudore, qui pro ignavia habetur, ac ru- 
sticitate, sed inscitia sermonis. Fatuum quidem 
mihi videbatur hominem Italum horum inscium 
loquelae, una cum foeminis adesse in aquis mu- 
tum, et elinguem , ubi universus dies sorbillan- 
do, ac pytissando terendus erat. Duo tamen ex 
sociis balneum ingressi sunt magna cum animi ju- 
cunditate, una aderant, tangebant, potum una 


! . 
6 POGGII EPISTOL £ 


sumebant et cibum, colloquebantur licet per in- 
terpretem , persaepe flabello ventulum faciebant : 
nil restat aliud, nisi pictura illa Jovis quo pa- 
cto Danaem per impius ium aureum.....et reliqua. 
Illi tamen lintea stola, ut moris est viris, cum 
in mulierum balneum accesserunt , vestiti erant. 
Ego autem ex deambulatorio omnia. conspicie- 
bam, mores, consuetudinem , suavitatem victus, 
vivendi libertatem ac licentiam contemplatus. 
Permirum est videre qua simplicitate vivant , qua 
fide. Videbant viri uxores suas a peregrinis tangi, 
neque commovebantur, non animum adverte- 
bant , omnia in meliorem partem accipiunt. Ni- 
hil est tam difficile, quin eorum moribus facile 
fiat. Plane in Politiam Platonis convenissent , 
ut omnia. essent. communia, cum etiam absque 
ejus doctrina tam prompti in ipsius sectam re- 
periantur. In nonnullis balneis masculi resident 
promiscue cum foeminis, quibus sunt sanguine 
proximi , aut benivolentia : quotidie ter, aut 
quater balnea intrant , majorem in.his diei par- 
tem agentes, partim cantando, partim potando, 

rtim choreas exercendo : psallunt enim in aquis 
paulum subsidentes; in quo jucundissimum est 
videre puellas jam maturas viro, jam plenis 
nubiles annis, facie splendida, ac liberali , in 
dearum habitum 'ac formam ; psallentes enim 
modice vestes retrorsum trahunt desuper aquam 
fluitantes, ut alatam Venerem existimares. Mos 
est mulieribus, cum viri desuper eas: prospe- 
ctant, jocandi gratia stipem petere. Itaque proji- 
ciuntur nummuli , e£ quidem pulcrioribus , quos 


LIBER I. 7 
illae partim. manibus j;excipiunt, partim linteis 
extensis, altera alteram propellens ; quo in ludo 
etiam quaeque corporis occultiora deteguntur. 
Projiciuntur praeterea et serta variis distincta 
floribus , quibus capita exornant , dum abluuntur. 
Ego hac profusa vivendi, ac jocandi festivitate 
pellectus, cum bis tantum in die lavarer, reli 
quum temporis consumebam in aliorum balneis 
visitandis, nummos persaepe jaciens, et serta 
ad morem caeterorum. Neque enim vel legendi 
vel sapiendi quicquam tempus erat inter sym- 
phonias, tibicines, citharas, et cantus undique 
circumstrepentes ; ubi velle solum sapere sum- 
ma fuisset dementia; praesertim ei, qui neque 
est ut Menedemus ille HeautosiGiorümenos. , et 
homo nihil humani a se alienum putans. Ád 
summam voluptatem deerat commercium ser- 
monis , quod rerum omnium est primum. Itaque 
restabat nil aliud, nisi oculos pascere, sectari 
in ludum , ducere , ac reducere: ambiendi insuper 
locus erat, et ea tanta licentia , ut legem ambitus 
non vererer. Praeter has multiplices jucunditates 
est et alia non mediocris: pratum est ingens 
post villam secus flumen multis arboribus con- 
tectum ; eo post. coenam conveniunt undique 
omnes; tum varii ludi fiunt. Quidam choreis 
gaudent ; cantant quidam ; plurimi pila ludunt, 
non equidem more nostro , sed viri ac mulieres 
pilam tintinnabulis plenam alter ad alterum , et 
quidem dilectiorem projiciunt ; tum, concurritur 
undique ad. illam excipiendam ; qui eam capit, 
potior habetur: isque iterum projicit eam ad 


8 POGGII EPISTOL £ 
personam sibi acceptiorem , cum illam. multi 
petant porrectis manibus; atque ipse modo ad 
hunc, modo ad. illam simulet se jacturum. Multi 
praeter hos joci fiunt , quos longum esset recen- 
sere. Hos autem retuli, ut ex paucis comprehen- 
das, quanta hic sit schola Epicureae factionis ; 
atque hunc locum illum esse credo, in quo 
primum hominum creatum ferunt , quem Gane- 
den Hebraei vocant; hoc est, hortum voluptatis. 
Nam si voluptas vitam beatam efficere potest , 
non video, quid huic loco desit ad perfectam, 
et omni ex parte consummatam voluptatem. Quod 
$1, quae virtus aquarum sit, quaeris ; tum varia 
et multiplex, tum vero illa est admirabilis ea- 
rum virtus, et paene divina. Nego esse ulla in 
orbe terrarum balnea ad. foecunditatem mulie- 
rum magis accommodata. Itaque cum plures 
sterilitatis causa accesserunt , miram : illorum 
virtutem experiuntur; servant enim diligenter 
praecepta , quibus adhibentur remedia ad eas, 
quae concipere nequeunt. Inter caetera vero illud 
est memoria dignum, innumerabilis multitudo 
nobilium pariter et ignobilium | CC. millibus 
passuum huc venientium , non tam valetudinis 
causa, quam voluptatis ; omnes amatores , omnes 
proci, omnes quibus in deliciis vita est posita , 
huc concurrunt, ut fruantur rebus concupitis ; 
multae corporum simulantur aegritudines, cum 
animo laborent. lta videbis innumeras forma 
praestantes, sine viris, sine cognatis , duabus 
ancillis, et servo, aut aliqua affini, anicula qua- 
dam, quam levius sit fallere, quam nutrire : 


LIBER I. g 
singulae autem , quod possunt , vestibus , auro , 
argento , gemmisque veniunt ornatae ; ut nom 
ad balnea, sed ad celeberrimas nuptias eas dice- 
res accessisse. Hic quoque virgines Vestales, vel 
ut verius loquar , Florales: hic Abbates, monachi, 
fratres, sacerdotes majori licentia quam caeteri 
vivunt , et simul quandoque cum mulieribus la- 
vantes ,et sertis quoque comas ornantes , omni 
religione abjecta. Omnibus una mens est tristi- 
tiam fugere , quaerere hilaritatem , nil cogitare , 
nisi quemadmodum laeti vivant, gaudiis fruantur. 
Non de communi dividundo agitur , sed de com- 
municando divisa. Mirabile dictu est , in tanta 
multitudine, est enim fere hominum mille , in 
tam varüs moribus, turba tam ebria, nullam 
discordiam oriri, nullam seditionem , nullum 
dissidium , nullum murmur, nullum maledictum. 
Cernunt viri uxores tractari , cernunt cum alie- 
nioribus colloqui , et quidem solam cum solo ; 
nihil his permoventur, nihil admirantur: omnia, 
bona ac domestica mente'fieri cogitant. Itaque no- 
men zelotypi, quod quasi omnes maritos nostros 
oppressit, apud istos locum non habet; incognitum 
est id verbum , inauditum : nesciunt id genus 
morbi , nomen, quo haec passio appelletur , non 


« 


habent; nec mirum, ejus rei nomen apud istos - 


non esse,cujus res non subsit ipsa. Neque enim 
quisquam inventus est adhuc in istis , qui zelo- 
typus esset. O mores dissimiles nostris , qui om- 


nia semper accipimus in deteriores cogitationes , , 


qui usque adeo calumniis delectamur , et. obtre- 
ctationibus, ut si quid parvula vidimus conjectu- 
Vol. 1. a 


(0. POGGII EPISTOLAE 


ra , statim pro manifesto crimine attestemur ! 
Invideo persaepe istorum quieti, et nostras exe- 
cror animi perversitates , qui semper quaerimus, 
semper appetimus , qui coelum , terras , mare 
pervertimus ad pecuniam eruendam, nullo quaestu 
contenti , nullo lucro satiati: dum futuras expa- 
vescimus calamitates, continuis in calamitatibus, 
anxietatibusque jactamur , et ne miseri fiamus , 
nunquam miseri esse desistimus ; semper inhian- 
tes opibus , nunquam animo , nunquam corpori 
indulgentes. Át isti parvo contenti in diem vi- 
vunt, quoslibet dies festos agunt , non appe- | 
tentes divitias minime profuturas, opibus gau- 
dent suis, non pavent futuri ; si quid adversi 
acciderit , bono animo ferunt. Ita hac sola di- 
tantur sententia : vixit , dum vixit bene. Sed 
haec omittamus: neque enim est propositum 
meum , vel hos collaudare , vel nos reprehende- 
re. Volo epistolam totam Tucunditatis esse ple- 
nam, ut ejus voluptatis, quam praesens in bal- 
neis er ; iu quoque absens ex litteris meis 
portiunculam aliquam consequaris. Vale mi Ni- 
cole jucundissime; harum litterarum Leonardum 
nostrum ( cum amicorum inter se communia 
omnia sint ) participem facito. Verbis meis Ni- 
colaum (1) et item Laurentium (2). salutato , et 
Cosmo salutem dicito. Ex balneis XV. Kalendas 
Januarii. (3) 


. (1) Nicolaus Medices , Veri filius. 

(2) Laurentius Medices Cosmi frater. 

(3) Sic in MS. 259. Bibliothecae Riccardianae, quem sequimur, 
sed certe in mense error est , et legi debet. Xp. Kalendas Junias; 


LIBER I | II 


EPISTOLA II. 
. Poggius suo Leonardo 4rretino sal. dicit | 


Cum pluribus diebus ad balnea fuissem, 
scripsi ad Nicolaum nostrum ex ipsis balneis epi- 
stolam , quam existimo te lecturum. Deinde cum 
Constantiam  revertissem , paucis post diebus 
coepta est agi causa Hieronymi (1) quem haere- 
ticum ferunt , et quidem publice. Hanc vero tibi 
recensere institui, tum propter rei gravitatem , 
tum maxime propter eloquentiam hominis, ac 
doctrinam. Fateor me neminem vidisse unquam; 
qui in causa dicenda praesertim capitis , magis 
accederet ad' facundiam priscorum ,: quos: tanto- 
pere-admiramur. Mirum est vidisse quibus ver- 
bis, qua facundia , quibus: argumentis , quo vul- 
tu , quo.ore, qua fiducia responderit adversariis, 
ac demum causam perorarit , ut dolendum sit 
tam nobile. ingenium , tam ' excellens , ad illa 
haeresis. studia divertisse; sr tamen vera sunt. 
quae. sibi objiciuntur. Non. enim mea est tantam. 
rem dijudicare. Ácquiesco eorum: sententiis , qui. 
sapientiores: habentur. Neque tamen existimato 
in morem oratoris me singulatim hanc  causamt 
nam non itur ad Balnea in hieme $ nec in Wome uti flabello ad 
veritulum excitandum., Jd praeterea suadet initium hujus. epistolae 
ubi dicit scripsisse «e. Cogstantia ad X. Kalend : Martii , et cog. 
firmatur testimouio sequentis epistolae i in principio et in fine , qua 
etiam suppeditatur deficiens anni nota, quare certe haec dici potest 
ecripta die X VAlIl. Maii , anni 1416. Vide insuper. Vitam Eph 


in Nota (2) pag : 64. 1. Val. | 
(1) Hierónymi Pragensis. 


13 POGGII EPISTOL E 


referre ; longum id esset , et. multorum dierum 
opus: pertingam quosdam locos illustriores, qui- 
bus viri doctrinam possis perspicere. Cum multa 
in Junc ..Hieronymum congesta essent , quibus 
arguebatur haeresis, tandem placuit ut publice 
singulis. quae objicerentur responderet., Ita in 
eoncionem deductus , cum. juberent ad illa re- 
spondere, diutius recusavit asserens , se. debere 
prius.causam suam agere ,quam adversariorum 
respondere: maledictis. Itaque se prius pro se di- 
ێntem ;audiendum esse : asseverabat ;.. tum. ad 
aemulorum suorum. probra:in.eum congesta ves 
niendum. Séd ;.cum haec conditio sibi. denegare- 
tur, tum surgens n. medio: concionis..— Quae- 
uam .est- haeo iniquitas, inquit ,. u£...cuim ter. 
eentum . quinquaginta diebus. ,;, quibus , in du- 
rissimis carceribus fui jin. sordibus , insquas 
lóre , in stercore: in compedibus , in; . rerum otn- 
nitem- .inópia , adversarios atque: obtrectatores 
yieos..sàmper .audieritis, me unam horam. nolitis. 
audite? Hinc est ,ut:eum, illis:singulorum;aures 
patuerint, atqua..in:. tam longo tempore vobis 
persuaserint,, me haereticum, hostem' fidei Dei, 
éeclasiasticorum:.pensecutorem , mihi, autem» mei 
defendendi causa nulla facetas detur eos prius 
mentibus vestris me tanquam iraprobum hominens 
judicaveritis, quam qui | fuerim , potueritis agno- 
scere. p qui ,. inquit ,. homines. estis, non Dii ; 
non perpetui , sed mortales; errare, falii, decipi, 

sedüci , ; potestis, Jig. mundi lumina, hic orbis 
terrárum: prudentiores: esse -dicuntur.: Maxime 
eos decet elaborare , ne quid . temíére , ne quid 


LIBER L 13 
insulse , ne.quid praeter justitiam faciatis. Equi- 
dem ego homuncio sum, cujus de:capite agitur; 
nec pro me haeo loquor, qui mortalis existo: ee» 
rum: indignum mihi videtur. sapientia tot viro: 
riym, aliquid adversus me' statuere praeter . ae- 
guitatem, non tantum. r6, quantum exemplo 
nocit&rum — Haec, et multa praeterea ornate 
cum disseruisset strepitu et murmure plurimo- 
rum sermonem ejus interpellante; tandem de- 
cretum est, ut primum ad errores, qui in eung 
conferebantur, responderet , deinde loquendi quae 
vellet facultas daretur. Legebantur ergo ex pul- 
pito singula capita ..accusationis, tum: rogabatur, 
an quid vellet objicere, deinde: testimoniis con- 
firmabantur. Incredibile est dictu quam callide 
responderet , quibus se tueretur argumentis. Nihil 
unquam protulit indignum bono viro;'adeo ut si 
id in fide sentiebat, qued: verbis profitebatur, 
nulla in eum. ne dum mortis causa inveniri justa 
posset, sed rie quidem levissimae offensionis. Om- 
nia falsa esse diceljt; omnia crimina conficta ab 
aemulis suis. Inter caetera cum recitaretur, illum. 
sedis Apostolicáe. detractoreni , oppugnatorem Ro- 
mani: Pontificis, Cardinalium hostem , persecuto- 
rem Praelatorum, et Cleri Christianae Religionis 
inimicum, tum surgens queribunda voce et ma- 
nibus porrectis: — Quo nunc me vertam P. C. 
Quorum auxilium implorem ? Quos deprecer ? 
Quos obtester ? Pos ne? 4t isti persecutores mei 
pestras mentes. ab mea salute | abalienaverunt , 
cum universorum hostem me esse dixerunt eo- 
ruin , qui sunt judicaturi. INempe arbitrati sunt, 


14 POGGII EPISTOLJE 
$i haéc, quae ín me confinxerunt, levia viderentur, 
amen vos vestris sententiis oppressuros conmu- 
nem omnium hostem , atque oppugnatorem, qua- 
lem isti me falsissime sunt mentiti. Itaque si 
eorum verbis fidem dabitis , nihil .est , quod de 
mea salute sperandum sit. -— Multos salibus per- 
strinxit , multos: loedoriis, (1) multos persaepe in. 
re moesta ridere coegit, jocando in illorum objur- 
gationes. Cum rogaretur, quid. sentiret de Sacra- 
mento, inquit; antea panem, in consecratione, et 
post, verum Christi Corpus; et reliqua secundum 
fidem. Tum quidam. Atqui aiunt te dixisse post 
consecrationem remanere panem — Tum ille — 
apud .pistorém remanet panis , — inquit. Cuidam 
ex ordine Praedicatorum acrius invehenti , — £ace 
inquit, hypocrita — Alteri per conscientiam suam 
contra se juránti — haec, inquit, tutissima est. 
ad.fallendum via.— Cüm:vero propter criminum 
multitudinem ac pondus res eo die transigi nequi- - 
ret, in diem tertium dilata est; quo die cum sin-: 
gulorum .criminum argumenta recitata essent, 
ac. subinde pluribus testibus confirmarentur, tum: 
surgens ille.-— Quoniam, inquit, adversarios meos 
tam diligenter audistis , consequens est , ut. me 
quoque dicentem aequis animis .audiatis —. Data. 
tandem, licet multis perstrepentibus, dicendi fa-: 
cultate, a. Deo; exorsus, deprecatus est. eam; sibi 
dari. mentem, eam. dicendi facultatem, quae in. 
commodum ac.salutem suae animae verteretur. 
Deinde— ii qus viri docti ssimi, MM yate 


Y * n € * ES 
^ ; L 3 Sos. M 1 : EN RE ' 


a(G)E rdi deoa: TM 2 M. 


excellentes viros indigna suis virtutibus perpes- 
$0$, falsis testibus oppressos, iniquissimis judiciis 
condemnatos. — Incipiens autem a Socrate, injuste 
a suis damnatum retulit, neque cum posset eva- 
dere, voluisee, ut duorum, quae asperrima ho- 
minibus viderentur metum demeret, carceris 
atque mortis. Tum Platonis captivitatem', Anaxa- 
gorae, et Zenonis tormenta, multorum praeterea 
gentilium iniquas damnationes; Rutilii exitium ; 
Boethii simul, et aliorum, quos Boethius refert 
indigna morte oppressos, commemoravit. Deinceps 
ad Hebraeorum exempla transiit: et primum Moy- 
sem illum liberatorem populi, legum latorem 
saepissime a suis calumniatum. esse dixit: tan- 
quam seductor esset , e& contemptor populi: Ioseph 
insuper a fratribus venditum ob invidiam; post 
ob stupri suspicionem in vincula conjectum. Re- 
censuit praeter hos Isaiam, Danielem, et fere 
prophetas omnes, tanquam contemptores Dei, 
tanquam seditiosos iniquis circumventos senten- 
tiis. Hic etiam subjecit Susannae judicium, mul- 
torumque praeterea, qui cum viri sanctissimi 
extitissent, injustis tamen sententiis, et judiciis 
perierunt. Postea ad Ioannem Baptistam , deinde 
ad Salvatorem nostrum descendens falsis testibus, 
falsis judicum sententiis condemnatos , inquit , 
omnibus constare: deinde Stephanum a Sacerdo- 
tum collegio interfectum: Apostolos autem omnes 
morti damnatos, non tanquam bonos, sed sedi- 
tiosos, populorum concitatores, contemptores deo- 
rum, et malorum operum effectores. Iniquum 
esse retulit, injuste damnari Sacerdoteín a Sa- 


16 POGGII EPISTOL/E 
cerdote; at. id factum fuisse docuit: iniquius a 
Sacerdotum collegio; at id quoque exemplo pro- 
bavit: iniquissimum vero a concilio Sacerdotum ; 
et id etiam accidisse monstravit. Haec diserte, et 
cum magna omnium expectatione disseruit. Át 
cum omne causae pondus in testibus situm es- 
set, multis rationibus docuit, nullam his testi- 
. bus fidem adhibendam , praesertim cum non ex 
veritate, sed ex. odio, malivolentia, et invidia 
omnia dixissent. Tum odii causas ita explicavit, ut 
haud procul fuerit a persuadendo. Ita enim erant 
verisimiles, ut excepta fidei causa, parva illis te- 
stimoniis fides adhibenda esset. Commotae erant 
omnium mentes , et ad misericordiam flecteban- 
tur. Addiderat insuper se sponte venisse ad Con- 
cilium ad se purgandum. Vitam .suam , et. studia 
exposuerat officii plena , et virtutis: dixerat hunc 
morem priscis doctissimis viris, ac sanctissimis 
fuisse, ut in rebus fidei invicem sententiis discre- 
parent, non ad pessundandam fidem ,sed ad verita- 
tem fidei reperiendam. Ita Augustinum , et Hiero- 
nymum dissensisse , neque solum diversa sensisse, . 
sed etiam contraria, nulla haeresis suspicione. 
Expectabant omnes, ut se purgaret retractando 
objecta, vel erratorum veniam postularet: at ille - 
neque se errasse asseverans, neque se velle re- 
tractare aliorum falsa crimina , tandem descen- 
dit in laudationés Joannis Hus dudum ad ignem 
damnati, virum illum bonum, justum , sanctum 
appellans, et illa morte indignum; se quoque 
paratum quodvis supplicium adire forti animo, 
ed constanti; seque inimicis suis cedere, et te- 


LIBER I 17 
stibus illis tam impudenter mentientibus, qut 
tamen quandoque coram Deo, quem fallere non 
poterant , essent rationem eorum , quae dixissent 
reddituri. Magnus erat circumstantium animi. do- 
lor: cupiebant enim virum tam egregium salvari, 
si bona mens affuisset. Ille autem in sententia 
perseverans mortem appetere videbatur: laudans- 
que Joannem Hus, ait , nihil illum. adversus Ec- 
clesidé Dei statum sensisse , sed adversus abusus 
clericorum , adversus superbiam , fastum ,et pom- 
pam praelatorum. Nam cum ecclesiarum patri- 
monia deberentur primum pauperibus , tum ho- 
spitibus, deinde ecclesiarum fabricis , indignum 
ili bono viro videri, disperdi illa meretricibus , 
conviviis, equorum , canumque saginae, cultui ve- 
stimentorum , et alüs rebus indignis religione 
Christi. Hoc autem maximi ingenii fuit, cum in- 
terrumperetur saepius oratio sua variis rumori- 
bus, lacessereturque a nonnullis, ejus senten- 
tias captantibus, neminem eorum intactum reli- 
quit, pariterque omnes ulciscens, vel erubescere 
coegit, vel tacere. Surgente murmure silebat, 
turbam quandoque increpans, postea orationem 
prosequebatur, orans, atque obtestans, ut eum. 
loqui paterentur, cum se non essent amplius 
audituri. Nunquam ad hos rumores expavit, men- 
te firma, atque intrepida. Illud vero admirabile 
memoriae argumentum, tercentum. quadraginta 
diebus fuerat in fundo turris foetidae, atque 
obscurae, cujus asperitatem ipsemet questus est, 
asserens se, ut. virum fortem decet, non propte- 
rea ingemuisse ; ingemiscere, quod se indigna per- 

Vol. 1. 3 


18 POGGII EPISTOL.E | 


pessus est; sed mirari hominum adversus se in- 
humanitatem, quo in loco ne dum legendi, sed 
ne videndi ullam habuit facultatem. Mitto an- 
xietatem mentis, qua oportuit illum quotidie 
agitari, quae omnem memoriam excutere debuis- 
set; tamen tot doctissimos, ac. sapientissimos vi- 
ros in testes suarum opinionum allegavit; tot 
doctores ecclesiasticos in medium protulit in sen- 
tentiam suam, ut satis, superque satis fuisset, si 
toto hoc tempore summo in otio, summa in 
quiete, sapientiae studiis operam dedisset. Vox 
ejus suavis, aperta, resonans erat, quadam cum 
dignitate; gestus oratoris, vel ad indignationem 


exprimendam, vel ad commovendam commise- 


rationem, quam tamen neque postulabat, neque 
consequi cupiebat. Stabat impavidus, intrepidus 
mortem non contemnens solum, sed appetens, 
ut alterum Catonem dixisses. O. virum dignum 
memoria hominum sempiterna! Non laudo, si 
quid adversus Ecclesiae institutum sentiebat , do- 
ctrinam admiror, rerum plurimarum scientiam, 
eloquentiam, dicendi suavitatem, et argutiam 
respondendi: sed vereor, ne haec omnia in pe- 
stem suam sibi fuerint a natura concessa. Datum 
deinde spatium poenitendi biduo, multi ad illum 
accessere viri eruditissimi, ut ipsum a sententia 
sua dimoverent, inter quos Cardinalis Florenti- 
nus (1) eum adiit, ut illum flecteret ad rectam vi- 
am. Sed cum pertinacius in erroribus perseveraret, 


(1) Franciscus Zabarella Paduanus. De vita, studiis, ac mori- 
busdocti hujus ac sanctissimi viri,vide vitam Poggii Vol. t. pag. 105. 
atque in ejusdem Cardinalis laudem orationem fuuebrem,quae extat 
inter Poggii opera in. editione Argentoratensi an. 1513. fol. 65. t. 


LIBER I. 19 


per Concilium haeresis damnatus est, et igni 
 combustus. Jucunda fronte et alacri vultu ad 
exitum suum accessit; non ignem expavit, non 
tormenti genus, non mortis. Nullus unquam Stoi- 
corum fuit tam constanti animo, tam forti mor- 
tem perpessus, quam iste oppetiisse videtur. Cum 
venisset ad locum mortis, se ipsum exuit vesti- 
mentis, tum procumbens, flexis genibus, venera- 
tus est palum, ad quem ligatus fuit: primum 
funibus madentibus, tum catena nudus ad pa- 
lum constrictus fuit; ligna deinde circumposita 
pectore tenus non iningsculà , Sed grossa paleis in- 
terjectis, tum flamma adhibita canere coepit hy- 
mnum quendam, quem fumus, et ignis vix in- 
terrupit. Hoc maximum constantis animi signum: 
cum lictor ignem post tergum, ne id videret, 
injicere vellet; — huc , inquit, accede, atque in 
conspectu. accende ignem ; si enim illum timuis- 
sem , numquam ad hunc locum , quem effugiendi 
facultas erat, accessissem. — Hoc modo vir, 
praeter fidem, egregius, consumptus est. Vidi hunc 
exitum, singulos actus inspexi. Sive perfidia , sive 
pertinacia id egerit, certe ex philosophiae schola 
interitum viri descripsisses. Longam tibi canti- 
lenam narravi ocii causa, nihil agens aliquid 
agere volui, et res tibi narrare paulum similes 
historiis priscorum. Nam neque Mutius ille tam 
fidenti animo passus est membrum uri, quam 
iste universum corpus; neque Socrates tam sponte 
venenum bibit, quam iste ignem suscepit. Sed 
haec satis: parces verbis meis, si longior fui. 
Res tamen ampliorem narrationem poscebat ; sed 


20 POGGII EPISTOL £ 


nolui esse nimium loquax. Vale mi jucundissime: 
Leonarde. Constantiae III. Kalendas Junias, quo 


die Hieronymus poenas luit. (1). 
|. EPISTOLA III. 
Poggius Florentinus Guarino P'eronensi(2)5.D.P. 


Dii male faciant illis nequissimis tabellariis, 
qui tam male nobis satisfaciunt in reddendis 
epistolis, et me privant fructu litterarum mea- 
rum, et tibi adimunt voluptatem quam pro tua 
in me solita benivolentia permagnam ex iis 
capere soles. Caeterum maximas ago tibi gratias 
pro libello quem ad me misisti: immensum quod- 
dam tibi deberem si essem ducturus uxorem, sed 
parva erat antea voluntas uxoris capiundae, 
nunc nulla, postquam video quot et quanta judi- 
cio sapientum requirat uxorum munus, quae ma- 
gis optari licet, quam ea nos consequi posse. Sed 
haec joco. Quum primum mihi redditus est liber, 
jta avide eum legi, ductus tum novitate mate- 
riae, tum ordine et suavitate dicendi, ut univer- 
sum transcurrerem uno die; postea vero maturius 
relegerim. Res quidem jucunda et suavis, et quam 


(1) Die 29. Maii, anni certe 1416. nam ex Concilii Actis con- 
stat boc. auno , hac ipsa die Hieronymum igni traditum esse. Vide 
Battaglini Htori di tutt« i Concilii Tom, 2. pag. 3oo. 

(2) Guarinus vir summi ingenii ac doctrinae, fuit hujus aetatis 
perillustris juventutis institutor. Per anpos amplius sexaginta in va- 
riis ltaliae civitatibus cum summa laude, et magno audieutium con- 
cursu, Rhetoricam professus est, ut non immerito Bartholomaeus 
Facius de eo dixerit , ab hoc uno plures doctos , et eloquentes 
viros factos esse , quam a caeteris omnibus hujus ordinis. 


LIDER L 21 


plurimis ornata exemplis; ita vero in ordinem 
digesta, ut nihil ordinatius dici queat. Id autem 
quod me maxime movet, est gravitas dicendi, 
quam assidue servat. Videtur mihi Franciscus 
Barbarus alterum de Officiis librum conscripsis- 
se, sed uxoriis, ita ad unguem Ciceronem ex- 
primit dicendo. Non sum aaulator ut nosti; quae 
loquor proficiscuntur ex animi sententia. Cum 
summa eloquentia conjuncta est dignitas quae- 
dam sententiarum, quovis gravissimo viro di- 
gna. Horteris, rogo , Franciscum nostrum ad 
scribendum. Nam mirabiles praesefert primitias. 
Cincius (1) noster librum legit, probatque; deinde 
Blasius de Guasconibus. Disseminabo illum ubi 
videro aliquem fructum gloriae et laudis Franci- 
sco allaturum. Accepi abs te praeterea mi Guari- 
ne epistolam grandiusculam, qua describis ele- 
gantissime navalem victoriam, quam ex nequissi- 
mis generis nostri hostibus Veneti fuerunt egregia 
virtute consequuti. Eam vero epistolam cum 
mihi majorem in modum placeret , pluribus osten- 
di: quibus visum est ea a te luculenter , magnifi- 
ceque narrari. Sed de his alias. Vale. Constantiae 
pridie K alendas Januarii. (2) 


(1) Secretarius Apostolicus, et veterum scriptorum in Aleman- 
nia una cum Poggio conquisitor. ; 

(2) Anni certe ' 14:6. Historici omnes testantur Franciscum 
Barbarum edidisse tractatum de /ic Uxoria dum decimum octavum 
aetatis Suae annum agerct. Ortus enim erat anno 1398. ergo tra- 
ctatum edidit anno 14:16, Hoc «nno Poggius Constantiae erat , et 
e Constantia scribit , loqyens de "Tractatu sicat de re recenter vul- 
gata. Loqguitur etiam de Epistola a Guarino nuper accepta super 
victoriam navalem, quam Vencti, egregia virtute, ex generis no- 
stri hostibus consecuti erant. Haec victoria alia esse non potest 
nisi ea quae a Petro Loredano Venetorum Duce magna cum ho- 
stium clade reportata fuit apud Gallipolim contra Turcas die ag. 
anni 1416,1n scptem mensium spatio Guarinus certe narrationcm 


23 . POGGII EPISTOL E 
EPISTOLA IV. ! 


Poggius Guarino sal. pl. dicit. 


Si bene vales ego quidem valeo. Nudius tertius 
cum Bartholomaeum de Montepolliciano;(1)virum 
summa necessitudine mihi conjunctum, tuique a- 
mantissimum , forte convenissem , is mihi narravit 
epistolam abs te sibi redditam esse (2) , et una 
lugubrem quandam Andreae Juliani. (3) oratio 
nem in funere Manuelis habitam (4), quas avidus 
legendi cum postulassem, atque is eas mihi tra- 
didisset, e vestigio me domum contuli, et primum 
epistolam, deinde totam orationem uno ut aiunt 
spiritu perlegi. Luculenta quidem et splendida 
est haec oratio, mi Guarine, et tum gravibus 


conscripsit , et Poggio misit, Quare dies in hac epistola adscripta 
certe dici potest anni 1416, 

(1) Secretarius Pontificius,, quem Poggius in dialogo de Ava- 
ritia interlocutorem adhibuit, et de quo psa sim in epistolis loquens, 
viram clarissimum , et sibi in primis carissimum a ppellat. 

(1) Edita est haec epistola Guarini ad Bartholomaeum deMonte 
Politiano ab Angelo Calogera inter opuscula T. 25. pag. 318. ser. t. 

(3) Andreas Iulianus patritius V enetus, et Guarini discipulus, 
fuit juxta Gasparini Barzizae judiciam , vir summi ingenii, multis 
eruditus artibus, et pulcherrimarum | dísciplinarum | avidissimus. 
Ortus est Venetiis anno 1382. Toto vitae cursu pub'icis muneribus, 
et privatis negotiis, omnium suae civitatis fuit occupatissimus , et 
tamen Graecas et Latinas literas assidue coluit , variaque eleganter 
&cripsit. Obiit circa annum 1455. 

(4) Extat haec oratio in Appendice N. IV. ad Poggiana 'T. IM. 
pag. 327. Ed. Amstelodami an.17230. et inter opuscula ab Angelo 
Calogera collecta T'. 35. pag. 335. Videtur habitam esse Venetiis in 
consessu doctorum virorum. Guarinus qui eo tempore ibi degcbat 
sic de ea loquitur in epistola quadam ad Joaunem Chrysoloram , 
Emanuelis filium. ,, Egregia funebris extat laudatio, quam meus 
», nuper Andreas Julianus, et patritio genere, et summa virtute 
»» praeditus , non minori prudentia quam dictionis elegantia et in- 
»» £euli suavitate confecit ,,. 


LIBERIS . 23 
sententüs referta, tum vero verbis ornatissimis, 
"nt laudandus sit mehercules, et in coelum tol- 
 lendus Andreas Julianus noster, qui Manuelis 
laudes tam diligenter, tam ornate, tam facunde 
complexus est, ut etiamsi virtus iilius quae sin- 
gularis fuit et paene divina, ipsam orationem ex« 
superare videatur, tamen plurimum dignitatis 
ilii auctum erit ex hac tam grata optimi ac sa- 
pientissimi viri commemoratione. Nihil est eniny 
in hac oratione praetermissum, quod ad funus 
cujusque viri clarissimi exornandum, atque ejus 
famam, et gloriam amplificandam spectat, ita 
universae. ipsius vitae laudes accumulatissime 
prosecutus est, totius aetatis res memoria dignas 
sub uno, ut ita dicam, aspectu, summa cum di- 
gnitate collocavit. Verum fateor animi mei sen- 
tentiam ; :mi Guarine, et libere, ut mei moris 
est, dicam "quod sentio; tanta fuit humanitas 
Manuelis; tanta vitae continentia, tanta sancti- 
moiia hominis, ac' virtus, tanta bonarum artium 
disciplina, ac.paeme omnium divinarum, humana- 
rumque rerum sclentia, ut haec in unum con- 
gesta, procul dubio, ipsa oratione majora esse 
videantur. Fuit enim vir ille in terris ( ut nosti ) 
quasi quoddam coeleste oraculum, nobis traditum: 
divinitus, et insigne vitae mortalium exemplar. 
Nobis qui cum eo familiarius viximus, veran 
ejus vitae integritatem , sanctitatemque testificari 
licet : et quidem cum illum intuebar , habitacu- 
lum quoddam sapientiae, et tanquam virtutum 
omnium diversorium, me conspicere arbitrabar. 
Ipsa viri facies, verborum serenitas, gravis. ser- 


»4 — POGGII EPISTOL E 


mo, et philosopho dignus, ad rectam vivendi ra- 
tionem quamvis minus recte institutum compel- 
lere valaisset. Cum igitur legendo ad finem hu- 
jus orationis devenissem paulum haesitavi, et pa- 
rum quidem visum est mihi de ipsius probitate 
legisse, ita libens in suarum virtutum comme- 
moratione persistebam. Evemit mihi quod maxi- 
3me sitientibus solet contingere, ut vini amphora 
urceolus quidam esse videatur. Sitiebat. enim 
animus meus desiderans amplius audire de ejus 
praedicatione; et ut mihi videretur ne satis di- 
gnas mortuo laudes tribuerimus, suorum operum 
magnitudo, dum vixit, effecit. Andreas vero Ju- 
lianus summe est a nobis collaudandus qui cer- 
nens ignaviam nostram, qui nullam ne. mortuo 
quidem pro suis in nos singularibus meritis gra- 
tiam referremus, sua opera, suo studie, nos 
ad operam concitavi£, et tarditatem nostrain sua. 
diligentia sublevavit. Ei igitur nomine mao ver- 
bis amplissimis gratias agas, et quide: ingentes. 
pro hoc labore quod suscepit in Manuelis ine- 
moria celebranda. Verum hactenus haec. In epi- 
stola tua miraris Leonardum Carundam (1).a 
te postulasse libellum quendam in quo dicebaris 
collegisse eorum errores qui graeca contulerunt 
in latinum. Ego quoque rei novitate, et indigna- 
tione tua permotus , per. quem liodihenis et unde 
nam expiscatus esset hanc operis mordacitatem, 
de qua tam confidenter conscripserat, percun- 
ctatus sum: inquit se. accepisse a  contribuli 


( 1) In Epistola Guarini ad Bartholomaeum edita a Meigere loco 
citato, non Carurndam,.sed Tharundam legitur. | 


D 


LIBER I 25 
quodam tuo Veronensi, qui ( ut ait ) sibi soli 
perdoctus videbatur. Àt ego id permagnum stul- 
tiiae fundamentum esse ratus, parum illius 
verba aestimanda duxi. Est enim consuetudo ho- 
rum qui se doctos et eruditos existimari volunt, 
wt permaxime gaudeant his novitatibus, quibus 
censentur plus aliquid legisse quam caeteri. Bono 
animo sis; et res mala est, et auctor delirus: 
habes praeterea rne, vel clientem, vel patronum, 
qui causae tuae non deesset in ea praesertim 
quae ad famam, aut honorem muniendum spe- 
ctarent. Ut aliis litteris ad. te scripsi sperabam. 
ad vos venire, at novum supervenit impedimen. 
tum. Lites enim mihi parantur super beneficio 
quodam, itaque mihi non discedendum est, hac 
re impedior, quo minus, ut constitueram, ad. vos 
venire possim. Saluta verbis meis Franciscum 
Barbarum, et vel tu vel ipse aliquid literarum 
date. Vale Constantiae idibus Martiis (1). 


Ns 


EPISTOLA V. 


Poggius Florentinus Secretarius Apostolicus 
pl: sal: dicit Guarino suo P'eronensi. 

Licet inter quotidianas occupationes tuas, 
pro.tua in omnes humanitate, et benivolentia in 
me singulari, jucundum semper tibi litterarum 
mearum adventum esse non ignorem, tamen ut 


(1) Anni n ota scribi ferme potest die 15 Martii an. 1416. Ema- 
nuel enim e vita migravit die 15 aprilis an, 1418, et haec epistola 
una cum oratione Andreae Juliani intra €" spatium à die obitus 
Emanuelis certe conscripta videtur, — X 


26 POGGII EPISTOLAE 
in hisce perlegendis praecipuam quandam prae- 
stes attentionem, te majorem in modum obsecro: 
non quidem ob eam causam, ut aliquid in me 
sit, quod vel sunime ociosus requirat; sed pro- 
pter rei dignitatem, de qua scripturus sum, 
quam certe scio, cum sis longe peritissimus, non 
parvam tibi, caeterisque studiosis hominibus esse 
allaturam animi jucunditatem. Nam quid est per 
Deum immortalem, quod aut tibi, aut caeteris 
doctissimis viris possit esse jucundius, grauus; 
acceptius, quam cognitio earum rerum, quarum 
commercio doctiores effBicimur, et quod majus 
quiddam videtur, elegantióres. Nam cum generi 
humano rerum parens natura dederit intelle- 
ctum , atque rationem, tanquam egregios duces 
ad bene, beateque vivendum , quibus nihil queat 
praestantius excogitari; tum haud scio, an sit 
omnium praestantissimum, quod ea nobis elar- 
gita est, usum atque rationem dicendi, sine qui- 
bus neque ratio ipsa, neque intellectus quicquam 
ferme valerent. Solus est enim sermo, quo nos 
utentes ad exprimendam animi virtutem, ab 
reliquis animantibus segregamur. Permagna igi- 
tur habenda est gratia tum reliquarum libera- 
lium artium inventoribus, tum vel praecipue iis, 
qui dicendi praecepta, et normam quandam per- 
fecte loquendi suo studio, et diligentia nobis tra- 
diderunt. Effecerunt enim, ut qua in re homines 
caeteris animantibus: maxime praestant, nos ipsos 
etiam homines antecelleremus. Hujus autem ser- 
monis exornandi, atque excolendi cum multi 
praeclari, ut scis, fuerint latinae linguae aucto- 


LIBER I. 27 
res, tum vel praecipuus, atque egregius M. Fabius 
Quintilianus , qui ita diserte, ita absolute summa 
cum diligentia exequitur ea , quae pertinent ad 
instituendum vel perfectissimum oratorem , ut. 
nihil ei vel ad summam doctrinam, vel singula- 
rem eloquentiam, meo judicio deesse videatur. 
Quo uno solo, etiam si Cicero Romanae parens 
eloquentiae deesset , perfectam | consequeremur 
scientiam recte dicendi. Is vero apud nos antea, 
Italos dico, ita laceratus erat, ita circumcisus ,. 
culpa , ut opinor, temporum , ut nulla forma, 
nullus habitus hominis in eo recognosceretur.. 
Tute hominem vidisti hactenus | 
ee n rn n n n s s lacerum erudeliter ora, 
Ora manusque ambas populataque tempora raptis 
Auribus ; et truncas inhonesto vulnere nares. 
Dolendum quippe erat, segre ferendum, nostantam 
in hominis tam eloquentis foeda laceratione jactu- 
ram oratoriae facultatis fecisse. Sed quo tunc. plue 
erat doloris et molestiae ex ejus viri mutilatione, 
eo magis nunc est congratulandum, cum sit in. 
pristinum habitum et dignitatem, in antiquam 
formam , atque integram valetudinem, nostra dili- 
gentia restitutus. Nam si Marcus Tullius magnum 
praesefert gaudium pro Marco Marcello restitu- 
to ab exilio, et eo quidem tempore, quo Romae 
plures erant Marcelli similes, domi , forisque egre- 
gii, ac praestantes viri, quid nunc agere docti 
homines debent, et praesertim studiosi eloquen- 
tiae, cum singulare, et unicum lumen Bomani 
nominis, quo extincto nihil praeter Ciceronem 


28 POGGII EPISTOL E 


supererat, et eum modo simili lacerum, ac di- 
spersum , non tantum ab exilio, sed ab ipso paene 
interitu revocaverimus ? Nam mehercule nisi nos 
auxilium tulissemus , necesse erat illum prope- 
diem interiturum. Neque enim dubium est vi- 
rum splendidum, mundum , elegantem, plenum 
moribus, plenum facetiis, foeditatem illius carce- 
ris, squalorem loci ,. custodum saevitiam diutius 
perpeti non potuisse. Moestus quidem ipse erat, 
ac sordidatus, tanquam mortis rei solebant, squa- 
lentem barbam gerens, et concretos pulvere cri-.- 
nes; ut ipso vultu , atque habitu fateretur ad im- 
meritam sententiam se vocari. Videbatur manus 
tendere, implorare Quiritum fidem, ut se ab ini- 
quo judicio tuerentur, postulare et indigne ferre, 
quod qui quondam sua ope, sua eloquentia , mul- 
torum salutem conservasset, nunc neque patro- 
num quempiam inveniret, quem misereret for- 
tunarum suarum, neque qui suae consuleret sa- 
luti, aut ad injustum rapi supplicium prohiberet. 
Sed quam temere persaepe eveniunt, quae non 
audeas optare? ut inquit Terentius noster. Fortu- 
na quaedam fuit, cum sua, tum maxime nostra, 
ut cum essemus Constantiae ociosi, cupido in- 
cesseret videndi ejus loci, quo ille reclusus tene- 
batur. Est autem Monasterium Sancti Galli prope 
urbem hanc mil. pas. XX. Itaque nonnulli ani- 
mi laxandi , et simul perquirendorum librorum , 
quorum magnus numerus esse dicebatur, gratia 
eo perreximus. Ibi inter confertissimam librorum 
copiam quos longum esset recensere , Quintilia- 


LIBER I 29 
num comperimus adhuc salvum et incolumem, 
plenum tamen situ, et pulvere squalentem. Erant 
enim non in Bibliotheca libri illi, ut eorum di- 
gnitas postulabat, sed in teterrimo quodam, et 
obscuro carcere, fundo scilicet unius turris, quo 
ne capitalis quidem rei damnati retruderentur. 
Atqui ego pro certo existimo, si essent , qui haec 
barbarorum ergastula, quibus hos detinent viros, 
rimarentur, ac recognoscerent more majorum, si- 
milem fortunam experturos in multis, de quibus 
jam est conclamatum. Reperimus praeterea libros 
tres primos, et dimidiam quarti C. Valerii Flacci 
Árgonauticon, et expositiones tanquam thema 
quoddam super octo Ciceronis orationibus Q. 
Asconii Pediani eloquentissimi viri, de quibus 
ipse meminit Quintilianus. Haec mea manu tran- 
scripsi, et quidem velociter, ut ea mitterem ad 
Leonardum  Áretinum , et Nicolaum Florenti- 
num;qui cum a me hujus thesauri adinventio- 
nem cognovissent, multis a me verbis Quintilia- 
num per suas litteras quam primum ad. eos mitti 
contenderunt. Habes mi suavissime Guarine, 
quod ab homine tibi deditissimo ad praesens tri- 
bui potest. Vellem et potuisse librum transmitte- 
re, sed Leonardo nostro satisfaciundum fuit. Ve- 
rum scis, quo sit in loco, ut si eum voles habere, 
( puto autem te quam primum velle) facile id 
consequi valeas. Vale, et me, quando id mutuum 
fit, ama. Constantiae XVIII. Kalendas Januarias. 
Anno Christi 1417. | 


Jo POGGII EPISTOLJE | 


EPISTOLA VL 
Poggius pl. sal. dicit JNicolao suo. 


Expecto in diem litteras tuas cupiens sci- 
re, quid agas, an dum quiescas, et. an meas 
habueris litteras, quas plurimas ad te scripsi 
post reditum meum. Mirum est de te; quum 
taceo tecum, tunc sedulo scribis; quum vero te. 
non solum provoco, sed lacesso litteris, obmu- 
tescis. $1 hunc morem servabis, scito me surdum, 
et elinguem futurum: nolo enim verbositate mea 
carere litteris tuis, que me solae sublevant a 
molestiis. Vidi pridem inventarium plurium li- 
brorum cujusdam . monasteri: notavi plures ex 
eis ad religionem pertinentes, et spero illos opere 
cujusdam amici mei huc allatum iri. Si defe- 
rentur, tunc scribam qui sunt , sin autem, nolo 
te ludere spe vana. Ego antea Áugustinum le- 
gebam, nunc est in manibus Jo. Chrysostomus. 
Legi nonnulla ejus Opuscula, et Sermones omni 
cum venustate translata; nunc vero alia per- 
curro longe inferioris eloquentiae, prout varii 
translatores fuere, ut sunt XXXV.  Iomeliae 
super epistola Pauli ad Hebraeos, item VII. Ho- 
meliae in laudem Pauli Apostoli, quarum inter- 

res fuit Ànianus quidam satis doctus. Praestant 
LXXXVIII Homeliae in Evangelium Joanuis, 
quarum, si interpres fuisset eloquens, nil doctius, 
nil gravius, nil magnificentius legisses. Sed is 


LIBER I. 31 
fuit Pisanus (1) quidam, qui se fatetur in Pro- 
logo de verbo ad verbum transferre: nec tanta 
est translatoris inconcinnitas, quin mirum in 
modum eluceat facundia auctoris. Vides me ni- 
hil agendo aliquid agere, et aliquid deputare in 
lucro, et quidem earum rerum, quarum posses- 
sio verum est lucrum; stabilis enim, et firma 
est. Mihi credas velim, absque aegritudine ulla - 
hoc tempus transcurro, solis litteris intentus, 
adeo ut si pecunia caream, non multum ex 
eo laborem , neque conturber. Dominus meus (2) 
quasi continuo abest, vagus ut Scytha; ego autem 
hic dego in quiete, libris involvor. Providetur 
mihi;pro victu, et vestitu, idque est satis; ne- 
que, enim amplius vel Rex ex hoc tanto appa- 
ratu rerum capit. Ád vos autem redibo in ae- 
state; nam, differam reditum meum, quoad scie- 
ro, quorsum Curia abierit: non enim libenter 
discedo dum, Curia est apud vos, quia nollem 
ibi esse multis de causis. Si tamen hic magister 
meus transiret mare ad Regem, tunc quoque 
mare transibo, sed non eadem via; nam ille ad 
Galliam, ego Italiam versus. Commenda me Do- 
minotCardinali "Pisano, (3) et saluta Nicolam (4). 
Vale. Londini die V. Martii. (5) 


(1) Burgundio qui tempore Eugenii l1I. (ab. an. 1145. usque ad 
an. 1:53. ) et. jussu ejusdem Pontificis varia SS. Patrum opera e 
graeco in latinum transtulit. 

(2) Henricus de*Beaufort Episcopus Vintoniensis et S. R. E, 
Cardinalis sub titulo S. Eusebii. Vide vitam Poggii peg. 109. vol. 1. 
(3) Alamanno Adimario Florentino Archiepiscopo Pisano. 

(4) Nicolaum Mediceum. 
(5) Anui, ut ex sequentibus epistolis argui potest , certe 1420. 


3a POGGII EPISTOLJE 


EPISTOLA VII. 
Poggius pl. sal. dicit Nicolao suo v. cl. 


Eram tibi paulum subiratus , propterea 
quod non respondebas litteris meis, ut cum cau- 
sas silentii nescirem , statueram ego quoque ta- 
cere, par pari referens, et ut olim saepius me- 
mini ad te scripsisse, mallem ut frequenter ad 
me scriberes, vel paucis versibus , quam raro, ut 
soles, conficiens libellos. Non. adeo delectant haec 
in unum congesta, quantum sparsim locata, et. 
in diem voluptatem afferentia. Simul in longum 
silere, est amicitiae injuriam facere. Dissolvitur 
enim: inter absentes, vel saltem tepescit, nisi 
crebris epistolis, et mutuis collocutionibus su- 
bstentetur. Quamquam non talis est inter nos 
amor, ut vel longissima taciturnitate vim pati 
possit. Jura tamen servanda sunt amicitiae. Haec 
ob eam rem scripsi, ut intelligas litteras tuas esse 
mihi carissimas, et propterea nonnihil dolere, 
cum raro ad me deferantur. Privatus enim hic 
omni voluptate recreor litteris amicorum , licet , 
te excepto, nulli ad me scribant. Oblivioni da- 
tus sum tanquam mortuus. Verum quantum 
mihi proficiant litterae tuae heri expertus sum: 
recreatus enim a longo fastidio, quo detinebar, 
yisus sum mihi liber omni molestia, adjicieus 
intente animum ad ea, quae scribis, quibus re- — 
spondebo paucis. Et primum ad id, quod in 
epistola fere est ultimum, te contraxisse amü- 


LIBER I. 33 
ciiam cum viro docto, ac bono, ut dicis, sci- . 
licet Cardinali Sancti Angeli, (1) mihi summae 
est voluptati. Si talis est, qualem scribis, non 
diligendus est, sed amandus, et colendus , tum 
propter virtutes suas, tum propter inopiam ta- 
lium virorum. Vides enim quam sit 
Fiara avis in terris nigroque simillima cycno: 
vides alios ejusdem dignitatis , exceptis pau- 
cis, quam sancte vivant, quam prudenter, quam 
honeste; nam de doctrina missum facio; exu- 
lat penitus et ipsa, et omne virtutum genus. 
Simulacra gentium argentum, et aurum, ven- 
tri dedita, et somno, et adeo elata pompa, 
et superbia, ut si quis non adoraverit ima- 
ginem bestiae, occidatur. Optima vitae instituta 
ad verborum ostentationem transtulerunt, et.quod 
neque religione, neque moribus, neque vitaae 
sanctimonia merentur, timore, et fastu, super- 
stitioneque assequi volunt, et ut rectissime scri- 
bis, nisi nos praeteritorum et dicta, et facta 
magis juvarent , quam "praesentium , per dicta 
exempla, fides proculdubio perditum iret. Nibil 
norunt nisi unum, omnía posse, et hoc propter 
pastum ventris, et praedam, ad quae omnes 
deferuntur. Pauci enim propter Evangelium mi- 
litant; maxima pars propter ocium, et opes. Quo 
magis vir hic amplectendus est tibi, et gratiae 
quoque habendae optimo, clarissimoque viro Car- 
dinali Pisano, qui ut bonus, te quoque boni viri 
voluit habere familiaritatem. Nescio si inter lo- 

(1) Julianus Caesarinus de quo pluries infra. 
Vol. 1. 5. We we 2 


34 |  POGGII EPISTOLJE 
quendum aliquam. mei mentionem fecisti; id 
voluissem propter plura. Quod autem de futura 
scribis peregrinatione, id summe placet mihi, 
dummodo vir sit talis, qualem praedicas. Scis 
fidem esse raram; te autem cognosco remotum 
a vitio assentandi, qui morbus prodesse solet iis, 
qui habitant potentum domos. Credo tamen te 
potius tuis, quam alienis facultatibus confisum 
hanc provinciam suscipere. Vellém mihi quoque 
facultas esset una vobiscum adeundi, nil liben- 
tius agerem hoc tempore, quo male libenter sum 
in Curia. Sed scis tenuitatem peculii rnei: susci- 
pere autem iter sub spe viatici per alium con- 
ferendi, extremae videtur esse dementiae, et ego 
id satis expertus sum, et quanta fides adhibenda 
sit verbis. Si qua tamen via esset, qua possem 
commode vobiscum proficisci , mihi placeret. Ita- 
que odorare sagaciter, si qua esset semita ad 
veniendum, nam tuum consilium sequar. Videas, 
quid de hoc sentiat Árchiepiscopus Cretensis (1): 
tempus est satis ad deliberandum, et ego inte- 
rim vos videbo. Rediissem jam in patriam nisi 
Pontifex esset Florentiae : sed decrevi, et statui 
sententia non discedere, quoad sensero, vel 
Pontificem a vobis abusse, vel esse abiturum. 
Si autem, quod prae caeteris cupio, Guarinus 
noster isto venerit, hac futura hyeme vobiscum 
ero posthabita Curia, ut vacem litteris graecis, 
quarum desiderio ardeo in diem magis. De viro, 
quem sanctissimum reputo, Episcopo Bononien- 


(1) Petrus Donatus. 


LIBER I | 35 
si, (1) quod scribis, placeat, an displiceat ne- 
scio: aegre fero molestias suas, quamvis certo 
scio non esse sibi molestum ea re carere , quam 
nunquam concupivit : qui enim praeesse cupiunt, 
non prodesse, ut vult Augustinus, non sunt Epi- 
scopi existimandi. Hic vero prodesse cupiens, 
cum illud nequit, abiit, ut video, a populo insi- 
pienti. Scio enim pro virtute animi parum ista. 
curare , quae caeteri tanto ardore appetunt , ma- 
joremque animae salutis curam babere, quam 
corporis. Unum petit a Domino, hoc requirit, 
ut inhabitet in domo Domini, caetera pro. nihilo 
ducit. Haec considerans laetor, hoc sibi accidisse, 
ut ostendat, qui vir sit. Virtus enim, ut ait 
Apostolus, in infirmitate perficitur. Joannes Chry- 
sostomus , quem omnibus, quos.ego unquam lege- 
rim, praefero, pulsus ab Ecclesia sua in exilium, 
i| oratione, quam ante discessum suum ha- 
buit ad: populum, saeviat , inquit, licet mare, in- 
saniané in me fluctus.etc. non timebit cor meum; 
ego enim" supra petram sto: petra autem, ut. 
nosti, est: Christus. Hoc et de Episcopo Bono- 
niensi dici potest, quem plebs illa, propter ejus 
sanctitatem, pati non potuit: nec mirum: pla- 
cent :enim mundo, qui Christo. displicent , ut. 
Hieronymus ait in epistola: quadam. Te. ve- 
ro etiam, atque etiam rogo, ut eum semel 
visites nomine meo, meque sibi commen- 
des; neque hoc sit tibi molestum, licet sit 
aestas. De vita tua, et molestiis, quae narras, 


(1) Nicolaus Albergatus.Extat in laudem ejusdem Episcopi et Car- 
dinalis oratio funebris inter Poggii opera ,ed. Argent. an. 1413.fol. 99. 


36 POGGII EPISTOLE 
displicent mihi, testis Deus, plurimum: existi- 
mabam jam te evasisse ex his turbationibus in 
portum aliquem paulo tranquillum: sed video 
te adhuc circumagi fluctibus, neque animo esse 
quietum; sed quo magis circumdat tempestas , 
eo te magis erige, ac virum praebe: collige te 
i unum, et vires tuas experire in adversam. 
fortumam. Hic opus, hic labor; nam secundam 
ferre , quivis delicatus facile potest. Virtus cogno-. 
scitur ir adversis: nec te mirari oportet tan- 
quam rem insolitam si quateris, si quassaris hinc. 
indé, hic est. ludus. rerum. humanarum ; ut. est 
versus Naevi | .. : 

Pati necesse-est multe mortalem mala. 
Quod: vero nonnihil minaris. molestiatum  au- 
ctoribus, nollem .a te prodiisse : : .8&C1s , enim non 
Llcere christiano ne dum exigere, .sed. ne optare; 
quidem. vindictam. Dimittite, inquit,.et dimit. 
tetur vobis, et baec sententia.est ini one.9mnium; 
antiquorum doctorum; quibus delectari soles, Tta. 
cum tu quoque remissione indigeas., etta. aliis, 
dimitte, et quo majus debitum est ,'tanto. liben-. 
tius relaxa: hilarem enim datorem. diligit Deus, 
Sed cum tu melius ista noveris; quam ego ; fae 


ut: aliquid tibi conferant utilitatis:ea ; quae |le-. 


gisti, he incassum 'anteacta aelas praeteriisse 
videatur: scis enim nihil. aliud. boni nobis con- 
ferre, sive divinam, sive humanam philosophiani, 
nisi ut per contemptum terrenarum rerum per- 
gamus ad meliora. Quod si consideres haec, quae 
tibi accidunt , et eorum machinatores contemnes, 
ac pro nihilo duces. .Ét in hoc te hortor, et per 


— p —— -—— dL 


| LIBER IL 33 
nostram amicitiam rogo; nam oblivione magis 
delentur injuriae, quam vindicta. Quod. ais tibi 
placere deliberationem meam, vitaeque institu- 
tionem , et sacrarum litterarum studia, scias id 
ita esse prout scripsi, atque ab re ipsa videbis. 
Ero contentus mihi crede officiolo meo, in illo 
terminans appetitum acquirendi. Cui contingit, 
quod. satis est , ut ait Flaccus, nil amplius optet; 
quod enim amplius est, a malo est, et ad nos 
minime spectans. Sectentur alii tum dignitates, 
tum divitias, ego paupertate mea me involvam, 
ditior illis per contemptum. Credo enim Hie- 
ronymo dicenti; omnes divitiae de iniquitate 
descendunt: unde illa vulgata sententia sibi vi- 
detur esse verissima : dives aut iniquus, aut 
iniqui haeres. Mihi vero nihil videtur dici verius 
potuisse, si eorum, qui divitis student, vitam 
inspexeris.. Necesse est enim eos esse avaros: at. 
qui avarus, nequam sit necesse est; est enim, 
ut ait Apostolus, idolorum servitus. Itaque Au- 
gustinus dubitat, quis gravius peccet, vel qui 
nesciens .in .haéresim incurrit, an qui sciens ab 
avaritia, hoc est idololatria, non recessit ; tenetur 
enim , ut ait, idololatriae crimine avarus. Quae et 
alia multa considerans , quae inveni ir libris sa-- 
cris, imposui mihimet, hoc est appetitui, finem, 
statuens illud parum otnu, quod supererit a ne- 
sotiolis meis, collocare in studio litterarum , et. 
praecipue sacrarum, in quibus est omne: funda- 
mentum honeste, justeque vivendi; et ad hoc, 
ut spero, tu mihi adjutor eris, suppeditans tuo-: 
rum librorum copiam ad legendum. De peregri- 


38 POGGII EPISTOLJE 


matione autem quod me hortaris propter inqui- 
sitionem librorum,nequaquam est tempus; omnem 
fere Insulam pestis vexat, neque est quod. speres 
hic magnalia reperiri posse. Procuravi ut habe- 
rem inventaria nonnullorum monasteriorum, 
quae praeclara habentur , et antiqua. Nihil est in 
illis exquisitum. Hanc Insulam multae olim bar- 
barae nationes occuparunt, et subruerunt. De 
Petronio Arbitro quod scire cupis, quid tractet, 
lege Macrobii principium super somnio Scipio- 
nis, ubi enumerans genera fabularum , dicit , 
in eis esse argumenta fictis amatorum casibus 
referta , quibus multum se Arbiter exercuit. Est 
autem homo gravis versu, et prosa constans, et 
ut conjicio, paulo post tempora Augusti. Habes 
epistolam verbosam: rogo me recommendes do- 
mino meo Pisano. Vale mi Nicolae dulcissime, 


et scribe. Londini die XIII. Junii. (1). 


EPISTOLA VIII. 
Poggius pl. sal. dicit INicolao suo. 


Quid scribam nescio, nisi me cupere, ut Cu- 
ria istinc discedat, ut possim istac reverti. Á micus . 
hic noster,ut verborum estartifex , multa pollice- 
tur, et id in diem magis; sed nil me movent ista. 
Satis video me incassum morari: non enim per-: 
spicio, quae spes habenda sit, cum tamdiu hoc 
. saxum volvam nullo cum praemio. Id me conso- 
latur, quod tempus non omnino effluit, quin ali- 

(1) Anniut opinor 14ao. 


LIBER I 39 


quid addam ad cumulum lucri, litterarum  sci- 
licet studia, quibus quotidie vaco: est enim mihi 
otium satis ad legendum; nam herus peregre ab- 
est ut Scytha, ego hic operior quietus, et negotiis 
vacuus. Ubi vero terrarum vivas, si bene vivas, 
satis est: nam si apud vos essem, paulum me- 
hercule amplius facultatis haberem legendi. Id 
mihi deest jucundissimum, amicorum consuetu- 
do, et praesertim tua; hoc mihi prae caeteris 
molestiae plus affert; reliqua paene communia. 
Nam patria me parum movet. Ego enim semper 
verissimam illam reputavi sententiam: patria est, 
ubi bene est: hoc ob eam rem scripsi, ut scias 
inter molestias meas me nonnihil habere utili- 
tatis, et ejus quae vere utilitas est appellanda. 
Ego jam tribus mensibus vaco Aristoteli, non tam 
discendi causa ad praesens, quam legendi, ac vi- 
dendi, quid in quoque opere contineatur: nec est 
tamen omnino inutilis haec lectio; disco aliquid 
in diem, saltem superficie tenus, et haec est causa 
potissime, cur amor graecarum litterarum re- 
dierit, ut hunc virum quasi elinguem, et absur- 
dum aliena lingua , cognoscam sua. Exposito- 
rem habeo Thomam de Aquino, virum egregium, 
et facundum, prout patitur pondus rerum. Post- 
habui vero Theologica, quia qui mihi submini- 
strabat libros abfuit plures dies. Itaque ne ocio- 
sus essem, converti me ad istum: sed tamen cito 
redibo ad Chrysostomum, et Augustinum , nam 
quaedam alia sua restant in epistolas Pauli non- 
nullas, et super Matthaeum, quae legere volo: 
nam , pace aliorum dixerim, hic vir longe hu- 


Áo POGGII EPISTOLJE | 
mero supereminet omnes. Non est in omnibus 
tanta gravitas dicendi, tanta doctrina, tantum 
sententiarum pondus, quantum in hoc uno solo; 
et quamvis ignorantia transferentium fuerit mul- 
ta, eminet tamen virtus dicentis, et lux in te- 
nebris lucet, nec illi in tantum eum deprimunt 
ineptitudine sua , quin se erigat, et extollat gravi- 
tas sententiarum. Scripsi ad te binis litteris de 
peregrinatione tua in Graeciam, nonnulla de me 
abdens. Rogo ut mihi rescribas ad omnia, et an 
Guarinus futurus sit nobiscum. Nam de cedula, 
quam ultimis litteris interclusi, video nihil fu- 
turum: tamen etiam responde, et cura, obsecro, 
ut hae litterae ad Terram Novam deferantur. 
Vale et me dominis meis Pisano, et Placentino (1) 
commenda, cujus medicus hic fuit, et ad Regem 


profectus est. Londini die XVII. Julii. (2) 
EPISTOLA IX. 
Poggius pl: sal: dicit Nicolao suo. 


Cum hic esset pestis ingens, meque timor 
multus occupasset , abii in villam una cum Epi- 
scopo, ibique mansi duobus mensibus. Expe- 
ctabam vero quotidie litteras tuas, ut certior 
essem, quid essem acturus: cum autem nullae 
venirent, indignabar mecum, et tecum quoque, 
qui non responderes Cum autem pestilentia 
haec magna ex parte cessasset, redii ad urbem , 


(1) Brandae Castilioneo Cardinali Placeutino. 
(3) Auni, ut opimor, 1420, 


LIBER I 41 
cupidus 'audiendi nova nudius quartus: et cum 
ex equo descendissem, fasciculus mihi redditur 
litterarum tuarum, in quibus majorem partem 
occupant narrationes twarum diffcultatum, an- 
xietatumque. Misertus sum tui, cum te videam 
in tot molestias incidisse, et te cum amicis ad 
summas inimicitias devenisse. (1) Prae caeteris me 
conturbat, quod Laurentius, quem: ego virum 
honestum putaram, in te invectivam scripserit; 
hoc mihi maxime displicet. Non dubitabo sae4- 
pius inculcare auribus tuis, quia Christianus es, 
et mala pro bonis reddenda: nam si bona pro 
bonis reddas, nonne et hoc Ethnici faciunt? Se- 
quere sententiam Chrysostomi: contemne quae 
in te scripta sunt, si falsa; si vera , emenda te. 
Haec sanctissima, atque optima est sententia , 
quam si amplecteris, consules saluti tuae. Scias 
tamen convitiatorem mihi displicere: et certus 
sum, si male locutus est de te, false illum scri- 
psisse. Nolo tecum modo philosophari: praesen- 
tiam ista requirunt, et vivam vocem. Unum di- 
co; et si alii omnes desciverunt, me in fide man- 
surum , neque tibi defuturum, et honori tuo. .Pla- 
cent niihi, quae tecum contulit dominus Pisa- 
nus de rebus meis: sequar consiium tuum , et 
cum primum potero, revertar. Erit post cras hic 
Dominus; postulabo licentiam abeundi, et me ad 
iter parabo, nec expectabo Kalendas graeeas:- 
promittit enim plurima, et nihil exequitur. Cre- 
do me futurum vobiscum in festo Nativitatis , 

(1) Inimicities cum Leonardo Aretino. Vide Vitam. Poggi 
pag. 117 et seq. Vol, 1. 
Vol. I. 5 


4a POGGII EPISTOL.E 

aut paulo post: et.ero velin Curia, vel profici- 
scar vobiscum, si: modum paraveris. De Guarino 
intellexi omnia: ferendum . est aequo animo quo-- 
ad tempus velit. Scripsi ad Nicolam quid mihi 
videatur de dissensionibus vestris, et de Lauren- 
tii invectiva. Videto litteras , quas manu festina 
exaravi. Pauca scribo, quia spero te brevi visu- 
rum. Praemisi omnia mea partim Venetias, par- 
tim Pisas. Vale, et. mei memor , saluta Cosmum 
verbis meis. Londini, die 24. Octobris. (1) 


.. EPISTOLA X.. 
Poggius $a]: pl: dicit Nicolao suo. 


Scripsi ad te pridie paucis quidem verbis, 
quia paulum fessus eram propterea quod pluri- 
bus scripseram ad caeteros. Heri redditae sunt 
mihi litterae tuae, quibus inter caetera scribis de 
Curia Romana, et. ei male futurum existimas , 
adeo ut mihi timorem injecemis redeundi: peti- 
veram licentiam . a. Domino, qui huc venit; sed 
coepi frigescere, lectis litteris tuis: nam si male 
se habet Curia, istic autem morari. nolo: nescio 
quid. agam: veniam ne, an paulum expectem de- 
liberandi facultatem. Deus dirigat consilium 
meum. Ego premor undique angustiis: etiam a 
domo maler postulat argentum: suffectus est 
alter in locum demortui patris, frater scilicet , 
qui nil agendo ex sudore meo velit vivere: ita- 
que dubius animi sum, quid sit potissime agen- 


(*) Auni ut opinor 1420. 


LIBER I - 43 
dum. Optima vita esset animum, relictis infernis 
miseriis, adhaerere Deo: sed infirmus sum, et 
vincitur ratio a sensibus. Jam XX. annis fui in: 
laboribus; ut aliquid. pararem. ad. commeàturn: 
hujus peregrinationis nostrae, et nunc.incipere 
videor novum ludum ,. incertis incerta accumu- 
lans: Videbar requiem habiturus a: patria: écee 
nunc exsurrexit frater, qui. me affligit: meque sa 
tis sunt, quae hic.ipse patior, nisi etiàm: supée- 
addantur nova. Sed sit finis de/rebus meis. Dum: 
fugerem pestilentiam; vidi :Ecclesiam ; Saresbe- 
riensem , quaesivique libros, de. quibus.' toties ad 
me scripsisti. Quid Manuel (1) viderit.olim: neséio :: 
hoc -unaünv scio, libres Origenis : nullos ibideny 
esse: et. tamen 'non leviter .quaesivi , nec: erat 
quisquam , qui illos: diceret ..se : vidisse. : Homines: 
ventri déditos; et peni; satis: reperire: possutuus s 
verüm aratores :litternrunv :perpaucos;:'et eos 
barbaros, ac. disputatiunculis, .et sophismatibus 
eruditos potius j;quam: doctrjna.:'Monasteria" vidil 
complura referta 'sunt: omnia '- novis -deetonbusy 
quos ne: auditu quidem dignos uae: Ántiduoratm 
pauca. voliniina, quae--et ipsa:ísünt: penes mos! 
meliora. Omnia fere hujus: Insudae Monasteriur 
citra CCCC* annum «enstructa sunt: atqui-illa: 
non érat aetas, in. qua :vel/ viri: docti 'reperiren« 
tur, vel libri; quos quaerimus:ántea enim nau- 
fragium fecerant, Nam ! de: Monasterio: Corbejo ji 
quod: est in: Gernianfa , non 'est: (piod speres: di« 
citur riultos esse' ineo libros; non: credo »remo:: 
ribus stultorum; at-st vera/'etiam 'essebt.'quae' 
dicuntur, patria omnis latroeiniüm ' est: etiam: 

(1) Chrysoloras. 


áj  —POGGII EPISTOL.E 
ipsi tribules, qui in. Guria morantur , non redeunt. 
tati. ad. patriam. suam. Itaque hanc. cogitationem 
xaissam..face. De reliquis, cum redibo, curabo 
quoad potero diligenter. Oxoniam non. vidi, quia 
requiritur aliud quam mera voluntas ad pere- 
griaandum. Licet certo credam, me te esse visu- 
rpm, aBtequam wadas.in Graeciam, tamen volo, 
etiam: absens. tihi litteris significare , quod. verbis. 
velebam,. Laudo quidém animum: tuum .tam cu- 
pidum Graeciae. videndae, tum. doctrinae causa, 
tui peregrinationis: ;sed consideràins due. est 
t, nonnihil dubitem , neque te: andeam. hbertari, 
adhoc: munus suscipiendum. Primum: aetas, ac 
yaones; £ui , eL.: vivendi: consuetudo; Lure: aaxime: 
gatura.;sacéndetum, et eorum, qui. sunt in. ma-, 
gnis::grddibus. Familiaritas, ut. scis , | contemptum 
parit.;.nescis.quid tibifuturum sit in hac tanj lon- 
ga via quamdurum vero ait,et difficile, periaulum. 
facére deiamicis, .tüte nosti: multa nuac tibi 
liquendo: ..placent,.:quae. si .re: ipsa: experireris ,. 
displicerent. .Tu.;te :ipsum :metire, bt. considera, 
quemadinodum: ferre. possis &ot- incommoda , mil- 
leque erum: difficultates, quae. tibi. perferenda 
proponuntar. In; navi. longa, ut scis, paucae sunt 
mhhsioneg discretae, et quae. sunt, a; majoribus 
occupabuntür::quae, vero nune, semel visa per 
mensem , : placent; tunc:quotidiana displicebunt. 
lotende, quod dico; homo es praeterea valetudi-. 
napius , e£ si quid accion. incommadi ,. quemad- 
modum - laturus sis , considera: Circum spice ergo. 
omnia, et;mature, antequam. aggrediare ; ne ineas 
eonsilium,, quod. turpiter. relinquas :; discute . &in-. 


ETE E 


LIBERL . 45 
gula quae scribo, brevia enim sunt, et eorum: 
vim perspice; tibi loquor ex caritate ; jüvat enim. 
uti verbo, quod vim maximam habet. Deum. 
rogo , ut quod sit tibi profuturum deliberes. Ho- 
die iterum petii licentiam, quia rimis diu hoc. 
saxum volvo, et quidem in vahurn. Ideo gpero 
post quindenam me ad vos abiturum, si is me. 
sinat, hoc est, si commeatum dederit : hoc. ta- 
men. dicas nemini. De Chrysostomo super Mat- 
thaeum; non recte teneo quantus sit, aut qualis: 
sed ante recessum meum videbo. bibliothecam. 
Praedicatorum, in quo. est; et si quid erit plus- 
quam in vestris codicibus, dabo operam, ut trans 
scribatur. De cáeteris respondebo praesens. Vale 
mi dulcissime Nicolae : manu , ut vides , festina ;, 
quia plures litteras m Die. XXIX. Octo-, 
bris. » e) | Yo O7 * 8) 


EPISTOLA "d zE 
 Poggius pl. sel. diei Micolao suo Ne 


: Si vales, bene est; ego. quoque din Licet 
superioribus litteris quas ad te scripsi , satis expli« 
caverim tibi, quo consilio usus hic tandiu es. 
sem, tamen, quia perspicio ex litteris, quaa 
nudius tertius a te accepi, te, upa cum aliis vàlde 
admirari, me tamquam mutato priori. consilio 
hic diutius esse, et simul nonnullos, ut, moris 
est , id vertere in pejorem partem, iterum , et. dé 
eadem re mihi censui ad te scribendum ,. ut. si 

, (9 Anni ut opinor 1420. D Uaepur se GV pde oed 


46 — POGGII EPISTOLE 


priori epistola: paucioribus forsan, quam. opus 
erat, nescivi meam tibi sententiam aperire , nunc 
experiar, an tibi probare possim me non ex le- 
vitate animi motum; nec turpi causa, sed con- 
silio satis diligenti, humano: tamen, et quod 
falli potuit ,in' his partibus: remansisse. Ego , ut. 
scis, olim tum indignatione motus , tum prae- 
mio ,: quod proponebatur permagnum , recessi e 
Curia eo animo, ut. parvi: temporis: labore ,, ac 
servitute, et quietem: mihi in: posterum, et 
libertatem , quam maxime diligo, compararem. 
Igitur huc veni; non tantuüm inea opinione fre- 
tus, quantum reliquorum omnium, qui nie ad. id 
summopere ho iE eed . Nemini : quidem erat 
dubium, quin 'iste- posset :si vellet observare ea , 
quae ; pollicebatur :-at velle omnes. existimabant , 
cum ultro, ac sponte tam largus esset in: polli- 
cendo. Fefellit nos consilium non meo defectu, 
sed ejus, qui: fidem .éenties reiteratam non ser- 
vavit; neque hoc me latuit unquam: videbam 
enim me incassum nimium: hoc 'saxum: volvere. 
Decreveram ergo redire ad vos, et jam esset an- 
nus ex quo rediissem, nisi- hiemis asperitas im- 
pediisset. Cupit vero aninius proficisci ad. Curiam , 
ut;officiolo meo contentus, scriberido victum: quae- 
rerem, prout: olim consueveram. Interim Pontifex 
profectus est:Remam praeter omniuni, non solum 
voluntatém , sed opinionem : omnes uno-ore male 
auspicabantur sibi, et iis; qui eum sequerentur. 
Incéptum.est bellum N eapólitanunmi ;müagno cum 
tremore: ommum: qui aderant :in Curia ; exinde 
fames, et rerum omnium inopia congecuta ést, et 


LIBER ILI . 42 
quaedam bonorum desperatio, adeo ut plurimi 
e Curia abirent: lucrum vero adeo tenue, ut 
ex eo viyi commode non. posset. Haec ad nos 
una cum rumore, qui rem semper auget, lit- 
teris deferebantur. Quilibet deplorans incommoda 
permulta Curiae, pejora etiam futura vatici- 
nabatur: redeuntes autem praedicabant Curiam 
esse in extremis; seditiones esse in Urbe; ti- 
meri, ne iterum , ut. olim acciderat , fugiendum 
esset: quidam vero ex amicis ad. me jocans scri- 
psit, se cupere, ut cito redirem, ne essem ma- 
lorum expers, quae alix patiebantur. Pestis prae- 
terea Urbem invasit; Pontifex discessit ambiens 
ila egregia loca, et utbana, in quibus educatus 
est. li qui erant in Curia, partim ad orientem , 
partim ad occidentem sparsim fugere. Haec cum 
ita ut erant nuntiarentur nobis, quid mihi agen- 
dum fuisse existimas. mi Nicole? Constitue te 
in locum meum. Eo animo hinc abire volebam, 
ut essem in Curia: at Curia ita se habebat, ut. 
non solum eo eundum non esset ; sed illinc, si 
quis ibi fuisset, recedendum. In patria esse non 
poteram diu, propter inopiam rerum: quaerere 
autem victum novo aucupio, facile est dictu; 
re autem difficillimum: quid autem non dicam 
durius, sed miserius quam semper vitam in- 
choare? Itaque circumspiciens ratiunculas meas, 
licet paratus essem ad iter, tamen substiti pau- 
lum dubitans ne temere agerem, si confestim 
hinc abirem cum nullus esset locus, ad quem 
sine magno incommodo possem divertere. Ad- 
debatur quoque spes quaedam amici, quem non 


. 48 POGGII EPISTOLJE 

nominavi tibi, qui cum cuperet me esse secum, 
ultro promisit multa, quae non servavit: hic 
etiam, qui toties deierat promissis suis, me 
hortabatur, ut secum essem , offerens se factu- 
rum multa: cui, etsi non bene credebam, ta- 
men nonnihil me movebat, quia videbam id 
facile futurum, quod offerebat, si in proposito 
perseveraret. Tamen respiciens ad priora, ac pa- 
rum confidens, dubiusque animi quid agendum 
esset, versabar huc illuc tanquam in fluctibus, 
 Desciens dicere, ex multis quae angebant , quid 
maxime agendum esset: crede mihi non magis 
fluctuabat , quam ego, Terentianus ille adolescens, 
cum ait, quid. igitur faciam ? eam ne? ne nunc 
quidem. cum: accersor. ultro, et reliqua. Cupie- 
bam discedere; ire ad Curiam cujus conditio 
proponebatur pessima, stultum videbatur; hie 
autem esse longius neque cum commodo , neque 
ex honore meo esse judicabam. Cum tamen ali- 
qua spes mihi esset hic proposita, alibi autem 
desperatio, satius censebam expectare spem li- 
cet incertam, quam ad certam. desperationem 
proficisci. Cum tamen animus esset in dubio, 
nondum enim decreveram morari amplius, Col- 
lector (1), qui huc venerat, multis rationibus 
me movit ad permanendum, non quidem per- 
petuo, sed quoad viderem prirno, an servaretur 
fides data non solum mihi, sed multo magis 
sibi. Ássensi ergo cohortationi suae non amore 
patriae hujus, quam parum. diligo, sed. eupidi- 
tate consequendi aliquid ex quo possem: sustentari 

(1) Simon de Taramo. EE 


L I B E R T. 4g 
im quiete, ac libertate vacans studiis. littera- 
rum. (1) Nam quod de sacerdotio tibi. dixit Colle- 
ctor, male accipitis ambo. Neque ego a priori 
sententia descisco, neque mutatus sum, ut arbi- 
traris: non reputo sacerdotium libertatem, ut 
multi, sed maximam, ac gravissimanr servitutem. 
Neque existimes me ita levem, ut velim pro- 
pter rem levissimam , et quae in diem a me 
posset auferri, subire gravissimum onus, et quod 
nisi cum vita non esset anrittendum. Sed quae- 
dam sunt modieae curae, et nullius ponderis, quae 
salva conscientia haberi possunt: quae licet par- 
va, si consecutus fuissem, ad vos saltem tempore 
futuri Concilii revertissem. Potissima vero causa 
morae meae fuit Collector, in cujus praesentia 
multum sperabam: quod sia principio credidissem 
illum abiturum ad Curiam, ne diem quidem 
amplius expectassem. Nam posteaquam disces- 
sit, ne credas me voluptatibus detentum hic mo- 
rari, quaesivi semper quomodo alicujus sumpti- 
bus occasionem mihi sumerem ad discessum , 


(1) Non est cur miremur de istis toties repetitis Poggii que- 
relis circa fidem sibi non servatam;de ejus:acri indignatione contra 
quorumdam Clericorum hujus aetatis perditissimos mores / v. sup. 
p 33.) et de ejus desiderio redeundi àd Curiam, ubi contentus off;- 
ciolo suo vivere queat; si legantur ea quae de Épiscopo isto- Vinto- 
miensi historici narrant, et si prae oculis borrida illa ,. atque 
teterrima pictura habeatur, quam summus tragicus Shakespeare 
mortis hujus Cardinalis exhibuit in Scena llI. Act. 111. par. ll, 
"Tragoediae Henrici Vl. ubi Henrieus testis horrendi conscien- 
tiae cruciatus patrui magni sui exterrefactus exclamat. 

Ah what a sign it is of evil life 

JWhen death approach is seen so terrible. 
et dein Warwick 

-$e bad a death argues a monstrous life. 


. Vol. I. 6 


5o POGGII EPISTOL.JE 
quod quia nondum reperio, hic dego multis cu- 
ris perplexus. Sed cum primum aderit facultas 
( haec autem est , ut alterius impensa, quod sem- 
per quaero, abire possim ) non differam longius. 
Nam nullus est, cui magis displiceat haec vita, 
quam mihi: et jam biennio discessissem , si in 
sua dignitate fuisset Curia ; sed fugere de labore 
in dolorem , nescio quantum probabile fuisset ; 
novum vero genus vivendi instituisse, non solum 
leve , sed stultum. Gravissimum est consilium , 
in quo de omni futura vita deliberandum sit ; 
ubi si quis fallitur, quod saepius accidit, non 
sine ignominia relinquitur, quod. inceptum est. 
Quare secundo cautius est agendum , ac perse- 
verare in itinere, quod non recte ceperis, ma- 
gnae videtur dementiae. Haec inter se tam con- 
traria , tamque diversa, ita me suspensum, per- 
plexumque tenuere, ut inter spem positus , ac 
metum, hic haeserim tamquam in palude, ne- 
sciens verum iter eligere. Habes nunc causas 
meae tarditatis , an tibi probabiles nescio: hoc 
unum scio, tales fuisse conditiones cum tempo- 
rum, tum meas, ut quivis in his contrarietatibus 
positus , non facile veram, certamque sententiam 
explicuisset. De sirenis vero, quod mentionem 
facis, non. magnopere curo : unusquisque judicet 
ut vult, ipse quoque judicandus. Verum si tu 
credis stultiorem nunc esse me hujus aetatis, 
quam antea fuerim in adolescentia , vehementer 
erras. Ista, ut scis, nunquam abhorrui; homo 
cnim sum; sed nunquam propterea ab utilitate 
mea diverti: sicut homo peregre profectus, sti 


LIBER T. 51. 
quid viatici oblatum est, cepi, non devians a 
recto itinere, sed diverticula nunquam quaesivi. 
Quod autem in re tam gravi, prout est consi- 
lium capere de instituenda vita, ex levissima, 
ac deterrima eausa sumpserim occasionem deli- 
berandi, ridiculum est opinari. Non existimes 
me ita dementem esse, atque ita rationis 
expertem, ut motus sirenarum . cantu, ab insti- 
tuta navigatione deflectam. Exagitaverunt me 
quidem passiones hae, sed nunquam superarunt. 
Nam quod ait Collector, esse in hac Insula Mo- 
nasteria antiquissima , me niliil vidisse, et libros 
esse infinitos, et te propterea nonnihil suspi- 
cari de sirenis, risi mehercule, et illus osten- 
tationem, et iuam toties a me reprehensam cre- 
dulitatem. Et quidem non solum in te viro do- 
ctissimo, qui toties has fabulas inanes audisti, 
sed in puero esset reprehendendum, tam leviter 
moveri ad verba singula narrantium. At dices 
credendum fuisse homini magnae apud te au- 
ctoritatis. Quid? Tu caeco credis de coloribus 
judicante. Ille eruditus est in Legibus: si in 
alis praesumit, tu qui eum nosti, fidem praesta- 
re non debes. Scis olim Apellem, ut opinor, cum 
quidam calceos, quos in imagine pinxerat, re- 
prehendisset , quaesiisse ab illo, cujus artis esset 
opifex; cum ille se cerdonem dixisset, correxit 
Apelles calceos, quia existimavit illum peritum 
artis suae recte judicasse, quid in calceo esset 
emendandum. Át homo elatus, quod tam nobi- 
lis pictor ad. verbum suum imaginis partem 
correxisset, ulterius praesumsit asserens, et ve- 


53 —— POGGII EPISTOLA 


stes male esse; at Apelles, non est hoc, inquit, 
facultatis tude. Quid tu in his, quae quodam- 
modo sunt nobis peculiaria, alteri magis credes, 
quam mihi? Nunquid hactenus me reperisti 
mendacem? Nunquid negligentem in talibus? 
Nunquid alium quenquam diligentiorem ? Do- 
ctiores, quam ego sum, reperies plurimos: ve- 
rum ut quis sit magis affectus ad haec perqui- 
renda, quam ego, nemini concedo.: Collecter hic 
fuit mensibus quatuor, nec longius abiit a civi- 
tate Londini; monasterium vidit. nullum; libros 
non legit, in quibus discere potuerit monaste- 
riorum vetustatem, aut fundationem, aut in eis 
lhbrorum copiam. Áuditu ergo oportuit ista nmo- 
visse, et ab iis, qui sunt imperitissiimi talium 
rerum, a quibus egomet millies ista audivi. 
Ergo tu magnam praestabis fidem indecto, et 
in iis, quae dixerit se ab indoectioribus audis- 
se? Hui quam stulte commoveris ad singula. 
Ego ultimis ad te litteris scripsi me vidisse no-. 
viter antiquius, atque opulentius hujus Insulae 
monasterium, et tamen nihil dignum labore me 
ibi reperisse. Nonne igitur mihi, et amicitiae 
mostrae injuriam facis, qui ita modicam mihi 
habeas fidem, et ad quamlibet auram movearis? 
Non est gravitatis tuae ita efferri ad unius re- 
latum, ut semper mihi deroges, et pluris facias 
alterius opinionem, quam scientiam meam. Ille 
cum in Insulam redibit, ostendet diligentiam 
suam, et quidem sine me: nam ut opinor nisi 
coelum defecerit, et terra, ante quam ipse ad- 
venidt, spero me abiturum. Venianr ad vos 


LIBER I 53 
etiam si pedibus oporteret: nolo enim esse sa- 
pientior quam vos omnes. De rebus quas mise- 
ram, alias a te intellexi quid actum esset: doleo 
. ta modicam, vel tui, vel alterius fuisse animad- 
versionem, ut panni illi qui mihi magno con- 
Stant, non fuerint delati una cum aliis rebus: 
nam ut actum est de iis, quae misi ad Nico- 
lam, ita et de iis potuisset fieri, quae miseram 
Pisas: possunt asportari inde, tanquam deferan- 
tur Romam, wel Senas, aut aliorsum. Nam de 
stagno maxima fuit negligentia, ut solum pro- 
pter incuriam nescio cujus, et ut video omnium, 
inciderim in expensas non necessarias. Sed: acta 
agi nequeunt. Cura, oro, ut panni illi integri 
extrahantur ex Pisis quoquomodo, ut scripsi ad 
ie alias. Viae sunt multae, quibus res potest 
tentari. De Nicola (1) nostro quod ais amicissi- 
mum mihi, superfluum est. Male mecum age- 
retur, si modo. inciperem ipsum cognoscere. 
Persuasum est mihi jamdudum illum esse al- 
terum me, et nostra omnia, ut amicitiae jus 
postulat, esse communia; nec ego rebus suis, 
quando opus est, utor secus. ac meis. Deus:eum 
conservet nobis; nam homo est perpaucorum 
hominum: expertus sum multos, séd ipsum re- 
peri semper amicum verum , prout debent. Ne- 
que enim opus est, quando indigeo opera sua, 
uti verbo illo gravi, et molesto, et dimisso vultu, 
rogo: ultro se offert; nec patitur se rogari. Nihil 
redarguo in eo praeter incuriam quandam, et ne- 
gligentiam in scribendo, quam cum servet etiam 

(1) Nicola Medieeus. 


54 POGGII EPISTOL E 


i rebus suis, non est quaerendum. ut diligen- 
tiorem se praestet in meis. Gratissimum esset 
mihi si quando responderet litteris meis ; nam 
in officio amici non solum mihi respondet, sed. 
antecellit, ac superat. Vult ergo, cum in gra- 
vioribus praecedat, me sequi in his quae sunt 
leviora: et hoc mihi defert ex humanitate sua, 
ne.sit in omnibus superiot. Saluta illum, rogo; 
verbis meis, dicásque, ne de pecuniis sibi mo- 
lestum sit quas ei debeo: nam cito. respondebo 
vel praesens, vel absens. De libris graecis, quos 
puper inventos dicis, gaudeo. Guarinum  intel- 
lexi uxorem duxisse egregia forma  adolescen- 
tulam, et. bene dotatam, quod..est. omnium pri- 
inum. Quiescit in patria nunc beatus, quod est 
mihi jucundissimum. Franciscus item Barbarus 
libelli sui. consilium secutus est in uxore eli- 
genda; imitalus bonos medicos, qui non solum 
alis, sed ipsis quoque recte consulunt in re- 
euperanda sanitate. Intelliges, quid dicam, si 
qualis sit nosti: ecce non solum doctrina, sed 
progenie quoque 'pullulabit eloquentia. Re- 
stat ut: tu quoque: fías novus maritus, nam de 
mie actum est, qui enim nequeo ipsi mihi sa- 
tisfacere, multo. mágis aliis. Fratrem meum quod 
sentis. non. esse malum, satis laetor; sed miror 
tandiu illum. ignavum ; atque inertem extitisse, 
nullo negotio assumpto, in quo se exerceret. Sa- 
ts durum est mili me ipsum sustentare, ne- 
dum ilum in otio. Sed spero: me cito cogni- 
turum omnia. Regar consilio tuo , qui diutius 
in simili bello versatus es. Expecto litteras 


LIBER L 55 


Collectoris a Curia, de cujus statu rogavi eum 
ut me faceret certiorem, simulque cum domino 
Pisano communicaret , mihique rescriberet , quid 
a me putaret agendum: nam animus est re- 
deundi. Expecto litteras suas, et si mihi etiam 
non veniendum scribet, sequar contrarium , et 
de reversione ad me scriptum huic affirmabo. 
Itaque certe scribere potes domino Pisano, 
quemadmodum adhuc duobus mensibus expe- 
clabo, ut plurimum dicam, solum ut investi- 
gem,an sumptibus alienis possim redire; quod 
8i deficiet, faciam ut potero. Cupivi semper 
redire; nunc autem litterae tuae stimulum 
addiderumt, adeo ut. nil aliud cogitem, quam 
reditum in patriam , postquam ita vobis videtur. 
Ego fessus sum scribendo: si litterae meae paulo 
sint rusticiores, quam consueverint, primum im- 
putes celeritati scribendi; tum vero lectioni Ári- 
stotelis librorum, in quibus diu laboro, licet 
parum proficiens. Vale, et me ut soles, ama; 
et parcas oro verbositati meae. Quia Nicolas 
forsan de illis est qui suspicantur de me ne- 
| Scio quid, ut dixisti, te rogo, ut has litteras 
secum communices, et cum iis qui sunt ejus 
opinionis, ne falsum quid de amico opinentur. . 
Londini pridie Kalendas Decembris. (1) 


(1) Anni, ut opinor, 1420. 


56. 
EPISTOLA XII 
Poggius p^ sal. dicit Nicolao suo: 


- Nuper cum ad te scripsissem pluribus ver- 
bis quam ob causam hic longius morarer, quam 
fuisset opinio, non tua solum, sed etiam mea, 
subdidi postea me abiturum ad. vos , cum pri- 
mum daretur facultas, ut id sumptu alicujus 
posset fieri. In iis litteris videbis me ita. su- 
spensum pendere, neque id frustra, ut diffi- 
culter elici possit, quid sit optimum factu. Cum 
enim aut in Curia manendum | sit, cum hinc 
recessero, aut alibi; Curia autem sit adeo de- 
bilis, ut se ipsam sustentare non possit, alibi 
vero commorandi nulla conditio proponatur, 
vel saltem mediocris, non videtur mihi procul 
omni ratione egisse, si dubitans in rebus adeo 
incertis adhuc non recessi. Equidem sequar 
consilium aliorum, nam egomet nescio cer. 
tam explicare sententiam: quanto enim ma- 
gis cogito, tanto magis involvor, tanquam avis 
deprehensa in retibus. Posteaquam ad te ul- 
timo scripsi, redditae mihi litterae ex Curia a 
quodam Bartholomaeo de Vincio, quem, ut 
opinor, nosti, viro satis prudenti. Quid in fine 
litterarum scribat verbis vulgaribus, audi. Ben 
ti prometto, che qui si fa degli stentolini. 
L'ufficio valse il mese d' 4gosto III. fiorini. 
In aliis quibusdam litteris dubitabatur de fuga. 
Haec me conturbant Nicolae: tute confiteris non 


LIBER IL 97 
esse in rem meam, adesse in Curia. Quid agam 
igitur ? Át, inquis, viae sunt. multae, quibus tibi 
potes recte consulere, cum apud nos fueris: at 
ista et incerta sunt, et tu. nil mihi explicas 
certi. Si quid consulto ad me detulisses, arri- 
puisseem avide: haec non dico, quin perstem 
in sententia revertendi, prout semper fui, sed 
ut videas me non ex inani quadam causa fuisse 
jn suspenso usque ad hanc diem , quod ais non- 
nullos opinari. Vellem , ut ii quorum ea est su- 
spicio , versarentar in hoc eodem labyrintho, 
si in rem ipsorum esset. Nolo enim malum il- 
Iis. imprecari ; et quidem accidit multis, ut quod 
consilio assequi nequeunt, detrahant conjectando. 
Est quidam adolescens nobilis Venetus, qui 
fuit discipulus Guarini. Is humanissimus est , ac 
doctus, adeo ut amandus sit. Contraximus fa- 
milaritatem permagnam, et adeo benivolentia 
conjuncti sumus, ut alter sine altero esse ne- 
sciat. Nomen ejus est Fantinus Georgius, qui ut 
mihi videtur, me plurimum diligit. Cum eo 
communicavi saepius hanc meam fluctuationem: 
pollicitus est mihi, se cum primum fuerit Ve- 
netiis, de me cogitaturum, seque procul dubio 
reperturum aliquid me dignum, et simul quid 
intendat , exposuit. Scribam ad Franciscum Dar- 
barum, nam hic cito hinc abibit, ut cum eo 
communicet, et eum juvet. Siquid evenet, 
non dormitabo. Ego omnia perquiro, ut re- 
periam, quomodo discedam alicujus expensis, 
et spero me reperturum. Nam quidam mihi 
hodie innuit se venturum ad Curiam , et liben- 


Vol. I. 7 


58 POGGII EPISTOL E 


ter faceret mihi sumptus in via, ut essem se- 
cum. Nisi melius invenero, arripiam quod of- 
fertur, sed adhuc manendum esset usque ad 
festum Purificationis. Vale; papyrus enim de- 
ficit. Londini die XI. Decembris. 

Cum haec scripsissem , supervenerunt mi- 
hi litterae a Collectore, videlicet Simone de Te- 
ramo, quem ego summopere rogabam, ut de 
statu Curiae me faceret certiorem, simul, et 
communicato consilio cum domino Pisano, mihi 
consuleret , quid esset agendum , manendum 
ne an abeundum: neque solum quo in loco prae- 
sentes res essent, sed quid etiam conjiceret de 
futuris. Is ad me scribit, me hucusque potiorem 
partem secutum esse, qui fuerim commoratus, 
hortaturque ne recedam, asserens permagnam 
Curiae desolationem. De Pisano autem , quo cum 
jussi eum communicare, nil mihi rescribit, ex 
quo puto, vel eum abesse, vel ejusdem esse 
sententiae. Tu autem , qui me amas, unice con- 
sulis veniendum; non quidem confisus opulen- 
tia Curiae Romanae, in qua nequaquam censes 
manendum esse, sed sperans me reperturum 
alia, in quibus non absque emolumento me 
possem exercere. Ista me summe conturbant mi 
Nicolae. Positus enim inter consilia, non. solum 
varia, sed adversa, non video quid potissime 
agendum. Redire ad. Curiam, in qua nequeam, 
ut consuevi, scribendo victum quaerere, fatu- 
um videtur: hic autem expectare spem, ne 
scio quamtoties elusam, insulsum. Át vero di- 
scedere ab aliqua spe licet incerta ad inanem 


LIBER I 59 


conjecturam, stultissimum judico. Voluissem ut 
aliquid mihi explicuisses, quo fretus potuissem 
rectius decerneré. Nescio enim quid agere pos- 
sim extra Curiam, nisi vel pueros docere, vel 
servire alicui domino, vel potius tyranno: U- 
trumvis horum si capiendum esset , miserrimum 
judicarem. Nam cum omnis servitus est misera, 
ut scis, tum praecipue servire libidini homi- 
ais non boni. Nam de docendo in ludo, absit 
ut id faciam. Satius esset. enim uni obnoxium 
esse, quam multis. Credo ridebis, mi Nicolae, me 
toties, et tam multis verbis de eadem re, et 
tam parva obstrepere auribus tuis. Sed id :ago 
primum studio loquendi tecum, et. confabulandi 
de rebus meis, ac si una essemus praesentes: 
tum praecipue ne mireris, aut adscribas levi- 
tati, quod visus sim toties sententiam mutare. 
Oportuit enim parere tempori , quod cum non sit 
semper idem , ex ejus varietate decet et. mutare 
consilia. Sed quia accidit persaepe, ut melius, et 
perspicacius judicenrus quandoque de rebus alterius 
quam de nostris, propterea quod, ut ait Terentius, 
aegritedine :aliqua impedimur circa proprias cu- 
ras; ideo te rogo, ut discutias in utramque par- 
tem omnia, quae scripsi; et si tibi omnino re- 
deundum videtur, sequar consilium tuum. Unum 
volo scias, me non esse animo mutato a su- 
perioribus epistolis. Omiseram , quod injecit mihi 
magnum .stimulum remanendi. Nam olim scri- 
psisti mihi Cardinalem Pisanum ad te scri- 
psisse me inventurum ostium clausum, qui 
diutius. tardassem : intellexi hoc de secretariatu, 


| 


Go POGGII EPISTOL E 
de quo ipsemet scripserat. Nolui ergo omnes ad- 
itus intercludere mihi, et praesertim . istum , 
qui adhuc erat apertus. Scribas ad me oro 
iterum, quid tibi agendum videtur. Tibi vero 
persuadeas volo, me hic esse invitum. Hic Ve- 
netus, (1) de quo tibi mentionem feci, quotidie 
me confirmat pollicitis suis: in quo ego non- 
nihil spero. Rogo te majorem in modum, ut tu, 
et Nicola curam suscipiatis pannorum meorum, 
qui sunt Pisis, detisque operam ut auferantur 
inde, ne putrescant:. che. mi costano troppo caro. 
Saluta Nicolam verbis meis. Vale, et me ama, 
et si videor tibi rusticior solito, ne mireris: nihil 
enim legi, posteaquam discessi a vobis , eorum , 
quae sunt ad eloquentiam. Londini die XVII. 
Decembris. (2) Scribas mihi, quid agit Leonardus 
Aretinus, et an in gratiam rediisti. 


EPISTOLA XIII. 
» Poggius pl. sal: dicit Nicolao suo dulcissimo. 


Fui paulum tardior jamdudum in scribendo 
ad te, tum quia carui interim litteris tuis, tum 
quia existimabam quotidie me postridie discessu- 
rum. Nam ut antea ad te scripsi, cepi licentiam 
a domino, venissemque jam ad vos, nisi tardas- 
set iter meum tempestas hyemis, quae mihi est 
admodum inimica. Modo autem cum essem iter 
facturus, retinuit me adventus Regis, ac Regi- 


(9 Fantiuus Georgius. 
(9) Anni, ut opinor, $420. 


LIBER ILI 61 
Wae, cjus coronatio cum instet de proximo , de- 
crevi videre hoc festum; quod, ut conjicio , fu- 
turum est admodum solemne. Deinceps hinc 
abibo quamprimum, et ut spero ante Pascha. 
Nec tamen nunc ad te scriberem, nisi essem 
provocatus litteris tuis, quas dedisti die XX: 
Novembris, mihi quidem  jucundissimas , tum 
quia suavitatis sunt plenae, tum quia te solum 
video ex omnibus non immemorem mei: nam 
de reliquis, nescio quid judicem, nequeant, an 
nolint. Equidem, ut scripsi ad te alias, cum hic 
esset ingens pestis, peregrinatus sum cum domi- 
no: sed haec peregrinatio nihil habuit jucundi- 
tatis, tum propter multa, tum vero quia nihil 
librorum reperi. Monasteria sunt hic opulentis- 
sima, sed novae fundationis; sunt enim constru- 
cta a regibus, ut. plurimum, citra quadringente- 
simum annum. Quod si qua sunt antiquiora, ea 
carent libris gentilibus, referta novis doctori- 
bus, et maxime ecclesiasticis. Vidi praeterea in- 
ventaria diligenter facta, in quibus nihil erat 
dignum studiis humanitatis. Nec mehercule mi- 
rum. Fuit haec Insula magno tempore vexata 
ab exteris nationibus, adeo ut plurimi, ac varii 
reges essent in ea, alter alterum oppugnans. Ne- 
dum libros priscos, sed ne ullum quidem repe- 
ries vestigium antiquitatis. Oxoniam non vidi, 
neque spero me visurum; vix enim suppetit 
commeatus ad reditum, etiam si festinem: itaque 
spem abjicias oportet librorum Britanniae, quo- 
rum modica est his cura. Si velles discere mo- 
dum, quo plurima fercula parentur ad convi- 


6a POGGII EPISTOLJE 


vium, vel artem pulmentariam, fortasse reperire 
posses hic auctores satis bonos, et in eo ludo 
perdoctos. Sed et ego, mi Nicolae, paulo tepidior 
factus sum in hac cura perquirendi novos libros. 
Tempus esset jam de somno surgere, ac danda 
opera, ut aliquid mihi prodessent ad vitam , et 
mores illi, quos habemus, et quos quotidie legi- 
mus. Nam congregare semper ligna , lapides, cae- 
menta, stultissimum videri potest, si nihil aedi- 
fices ex illis. At. aedificium hoc, quod construere 
debemus ad bene vivendum, ita est. arduum, 
difficile, multi operis, ut vix perfici possit, etiam 
si ab ineunte aetate incipiamus. Mihi quidem, 
üt de. me loquar, voluntas adest: sed perficere 
non est in me. Video, et cognosco multa, quae 
sunt ad meam salutem, sed nihil ago. eorum , 
imo contrarium. Forsitan decrescente aetate cre- 
scet hoc desiderium, et tunc, si vixero, inci- 
piam, quando non potero, quod nunc debeo. Sed 
quis scit qua hora venturus sit Dominus ? Utile 
igitur consilium esset incipere quantocius fieri 
posset. Ego. jam inciperem, si possem , immo $i 
vellem: sed. stanti in Curia difficile erit, vel po- 
tius impossibile. Alibi esse nequeo. Neque enim 
sum ex iis perfectis , qui jubentur relinquere pa- 
trem, et matrem, vendere omnia, et dare pau- 
peribus: paucorum illud fuit, et olim apud sae- 
culum prius. Felix si essem 'ex prima nota, qui 
inciperem abstinere a vitiis iis, quae nos privant 
regno Dei, vivens parce, ac sobrie. Non existi- 
mes me hàec scribere, ut arguam desiderium, et 
curam tuam in libris: sed ut te horter, si non 


LIBER I. 63 
potest fieri quod vis, hoc velis, quod possis. Mi- 
hi credas volo. Libri sacri, quos legi, et quotidie 
lego, refrixerunt studium pristinum humanitatis, 
cui deditus fui, ut nosti , a pueritia. Nam horum 
studiorum principia inania sunt, partim falsa; 
omnia ad vanitatem. Sacri vero eloquii princi- 
pium est veritas, qua amissa, nihil rectum te- 
nere, nihil operari possumus. Existimatis forsan 
propter haec, quae tanquam philosophans scripsi, 
me praeteritos mores correxisse. Non est ita; hoc 
est quod summe, doleo: deterior sum quam du- 
dum, et cum vitia mea cognoscam, non resisto 
ills, sed videns, sciens, prudensque pereo , et 
tanquam ruens, et praeceps vereor, ne peccatum 
me citius relinquat, quam ego illud. Propterea 
cupio te videre quamprimum, ut consilio, atque 
auxilio tuo utar ad vitae institutionem. Quod 
autem scribis te mutasse consilium peregrinandi 
in Graeciam, id quidem laudo, ac probo , neque 
mihi id consilium unquam placuit ; de qua re scri- 
ps) antea ad te sententiam meam hortans, atque 
obsecrans, ne illo proficiscereris. Nescis, quid in- 
commodi sit navigare praesertim cum ejusmodi 
genere hominum; nec id cupias experiri cum 
incommodo tuo. Valetudinarius es, et vix tutaris 
'sanitatem in tecto, ubi libere vivis. Quid fiet sub 
divo, ubi plurima sunt futura incommoda? Tene 
te, rogo, domi, et si vivis non potes, saltem 
mortuis utaris, quorum tibi magna est copia. 
De fratre quod ais, ille quidem malus est, ut a 
domesticis percipio, et matri infestus. Ut Deus 
illum vel convertat, quod mallem , vel perdat. 


64 POGGII EPISTOL/JE 
Verbosus est, et mendax: neque enim, credo mo- 
res mutavit, qui fuit pluribus annis in patria 
omnium corruptissima. Sed de illo providebimus 
in adventum meum. De alis, quae scribis, co- 
ram latius conferemus. Te autem para ad reci- 
piendum amicum edaciorem paulo, quam antea. 
Audistj mores istorum , quorum Deus venter est, 
et amicus tuus aliquid contagionis contraxit , 
extendens pellem ob edacitatem. Sed non est ut 
timeas; non cupit empta magno pretio: licet 
eum oleribus farcias, et contentus erit. Vale mi 
amantissime Nicolae. Saluta verbis meis Nico- 


lam. Londini die XII. Februarii. (1) 


EPISTOLA XIV. 
Poggius pl: sal: dicit Nicolao suo. 


Si credidissem me hic moraturum tamdiu, 
scripsissem ad te saepius: sed quia in diem .me 
ad vos abire existimabam, tacui credens me non 
litteris, sed verbis tecum collocuturum. Nunc 
autem et novae pollicitationes , et malus status 
Curiae me retinuere ad hanc diem, et adhuc 
paulum retardabunt. Nam officii mei emolumenta 
ita parva sunt, ut ex illis nemo queat victum 
parare: si autem servitio quaerenda est vita, 
malo hic servire, quam alibi , ubi et minus dura 
est servitus, et minime pudenda. Adde quod non 
omnino ex omni spe decidi, et hic multa polli- 
cetur, quamvis parvam adhibeo fidem, et alter 

(1; Auui, et opinor, 1jat, 


LIBERI Gà 
quidam nonnihil se facturum dicit, in quo ma- 
gis confido. Esse autem in patria perdurum est ,, 
eum non suppetant, quae ad. victum sunt ne- 
cessaria, nec locus sit ullus ad quaestum; dicere 
autem nil mihi esse, religio est. Frater quoque 
malus et in eis: me cruciat, cujus consortium ut 
morbum eontagiosum devitandum puto. Itaque de-- 
erevi ex amicorum quorumdam consilio expectarq 
aliquot menses amplius, ut omnia expetiar, ne 
ad precarium lucellum revertar. Quod &i'Curia ea 
esset, quae esse deberet, et quam egomet me- 
mini ,'jamdudum apud.vos fuissem. Olentes sa* 
xillas, et parietem plusquam caducum : quis hoc 
credidisset? Scripsi ad te alias de nonnullis rebus, 
quas noviter miseram Venetias deferendas po- 
stea ad. Nicolam , et item de aliis rebus, quas 
misi pér navem, quae ut audio, applicuit Pisas. 
Haec dirigebantur ad Gherardum de. Canigianis. 
Credo te fecisse, pront scripsi, deportari ad meos: 
omnia. Roga Nicolam, ut aliquid ad me scribat , 
et praesertim de éxpensis , quas solvit pro vectura. 
rerum,'qtae venerunt Venetiis. Audivi pestem in- 
cipere-apud vos, et multos fugere: tu quid agas. 
scribe ad. me diligenter. Vale manu- festina. Lon- 
dini die IIII : Junii. (1) Saluta. Nicolam ,. et re- 

(*) Anni, ut opitbor, 143. 


Vol. 1. ! $ 


66 POGGII EPISTOL/E 
5 EPISTOLA XV. 
x Poseius pl. sal. dicit . Nicolao $H0. 


 Soripsi ad te pluribus litteris, ud ut curam su- 
ROME quarundam rerum, quàs miseram Pisas 
per unam. navem , quae. ut certum est; jamdu- 
dum. appulit inportum. Ego tamen quid actum 
sit de.xeljus meis, ignoro; nam neque tu , neque 
alter :quisquam.:- ilerum, ad quos scripseram, 
mibi. respondit. Mirum est, quod. sic omnes me 
vel contemnunt, vel postponunt. Noli tu esse. ex 
eorüm numero,.qui verbo.solum amicitiam reprae- 
sentarit:at verbo,saltem satisfacerent, nam signum 
esset aliqualem memoriam ;remansisse, at quan- 
doque 'dulcius. esset; verbis. satisfacere, quam re- 
bus, ut nunc mihi accidit ; qui. esset. jucundissi- 
mum aliquid intellexisse abs te de. rebua illis. N am 
etsi bene, et diligenter egeris, quae scripsi, ta 
men. illa nox sapiunt, postquam ..deest condi- 
mentum litterarum, quibus quid. actum sit | si- 
gnificetur. Igitur te etiam : atque 'etiam. Jogo 
ut ine certifices, an res omnes venerint, eti ubi- 
nam. sint , et^penes quem, Mandaveram enim 
Chello cognato meo, ut illa servaret, ne deve- 
nirent in manibus fratris, quem intelligo esse 
et vita et moribus dissolutum. Similiter ad me 
perscribas de expensis singulis, et quibus tenear, 
ul eis possim satisfacere. De reditu meo non est 
quod speres modo, maxime propter malum sta- 
tum Curiae, quam scribitur esse quodammodo 


LIBER.I. 67 
in extremis. Quid ergo ibi facerem , nescio. Nam 
officium non suppeditaret victum; servire autem 
malo hic, quam ibi, ubi conditio serviendi esset 
deterior. Praeterea non de omni spe decidi: 
iste enim in diem se mei memorem futurum 
promittit, cui licet parum credam , tamen expe- 
riri volo adhuc paulum, non sponte , sed coactus 
malignitate temporum, quibus fatigatur Romana 
Curia. Cardinalis Pisanus noviter hortatur ad 
reditum: id quidem cupio; sed cum audio quo. 
in statu, et quanto in timore versentur, qui sunt 
in Curia, deteneor paulum, nec video, quod es- 
set consilium eo proficisci, unde omnes discedunt, 
prout est fama. Vir doctissimus, et mei aman- 
tissimus Simon de Teramo Quaestor.in hac .pro- 
vincia venit ad Curiam, is tecum conferet de 
rebus meis diligentius , et postquam fuerit in Cu- 
ria significabit mihi, quid ei videatur agendum. 
Vellem , ut ad me mitteres invectivam , quam in 
te Laurentius conscripsit: nam fortassis in otio 
aliquid cogitabo adversus. illam. Signum quod 
pro me parasti ad usum sigilli, conserves rogo. 


Vale Londini die XIX. Juli. (1) 


EPISTOLA XVI. 


H 


Poggius p. sal dicit Nicolao suo. 


Cum perambulassem. diutins: Insulam .una 
cum Domino , qui peregrinationis cansa usque ad 
extremum tenminum profectus est ; heri tandem 


( 
" 


^ (1) Anni, ut opiuor, t$at.. 


68 POGGII EPISTOL. E 
post duos menses, et amplius rediens inveni 
Aitteras tuas, et cognati mei, quae fuerunt mihi. 
carissimae, maxime tuae. Nam reliquae plus mo- 
lestiae attulerunt, quam voluptatis propter ini- 
quitatem fratris, quem ego miror esse ita im- 
probum, atque nequam: sed si unquam rediero, 
amputabo causam omnis dissidii auctionem fa- 
ciens omnium rerum, quas per sudorem mei 
vultus adeptus sum. De labore, quem suscepisti, 
ut res meae, quas miseram Pisas, domum defer- 
rentur, ago tibi gratias, neque maximas ut ex- 
traneo, sed ut amicus amico. Verum duo sunt 
in quibus vel tuam, vel alterius nescio cujus 
arguere possim negligentiam: primum quod tan- 
ta fuit incuria, ut stannum, et aes Florentiam 
portaretur , ex quo in maximas incidi expensas 
non necessarias, sà aliqua sollicitudo. adhibita 
fuisset. Alterum quod ita facis te rudem rerum, 
atque inexpertum , ut nescias reperire modum, 
quo tria frustecula panni exportentur ex Pisis 
patriam versus. Egomet olim ex Gallia rediens 
in ipsammet . detuli civitatem pannum alienige- 
nam, ex quo tuniea confecta est quaedam. No- 
viter cum rebus, quas ad Nicolam misi , etiam 
inerat pannus extraneus, ad meosque delatus est. 
Tot cives quotidie vadunt, et veniunt, tum pri- 
,Vvatim , tum publice, et tu nescies aliquem repe- 
rire, qui singulatim aliquod unum frustum ex- 
portet? Potestates, Capitanei, alique complures 
eo vadunt , quibus posset recte negotium deman- 
dari, et una cum aliis rebus occulte afferri. Ni- 
hil deest , nisi ut adhibeas apimum , praestesque 


LIBER rL 69 . 
diligentiam. Existima libros esse, et tunc omnia 
bene fient. Mi Nicolae .cogita res meas tuas esse, 
et me praeterea inopem rerum , nam animi satis 
est, et tunc intellhges etiam minimum damnum 
esse Poggio satis grave. Si hoc potuissem provi- 
dere, potius continuissem pecuniam, quam in 
haec labyrinthi diverticula incidissem. Da ope- 
ram rogo, ut panni illi auferantur inde clancu- 
lum , et ad meos portentur, ne si illic manserint 
diutius, vel putrescant, vel corrodantur a vermi- 
bus. Quod me hortaris ad reditum, video te amice 
facere, et ex animo sincero. Ne putes me hic 
esse, ut sum, libenter: sed omnia tentanda sunt, 
ut experiar, an aliquid possim consequi , ex quo 
desinam esse hominum servus, et vacem otio 
litterarum. Hic magister meus pollicitus est mihi 
coram domino Simone de Teramo se daturum 
mihi primum Beneficium, quod. vacabit. Si hoc 
faciet, satis erit mihi: non enim magna cupio, 
et ad hoc consequendum, si fidem servabit , non 
erit opus longo tempore; nam annuatim aliquid, 
vacat. Itaque de consilio Collectoris decrevi adhuc 
patientiam habere, quoad faciam experimentum. 
Hoc existimo jam contulise tecum ipsum Col- 
lectorem, qui jamdudum ad vos discessit rogatus 
a me, ut tecum conferret omnia. Quod Cardina- 
lis Pisanus ad te scripsit me ostium clausum in- 
venturum, si tardaverim, video quid sentiat. Hoe 
magis me confirmat in sententia , ut expectem. 
Si hic haberem aliquid, ego parvipenderem illa, 
quae raro concupivi ; nam morari in Curia, et in 
eo officio, est praeter finem meum. Cupio enim 


7; X POGGII EPISTOLE 


- me aliquando eximere a servitute, et eo loco, ubi 
principium serviendi perpetuo. Verumtamen, ut 
scribis, haec nequeunt examinari ita a remotis. 
Tempus nobis consulet, a quo omnia pendent. 
In hac mea peregrinatione visitavi antiquius 
Monasterium omnibus aliis, quae sunt in Insula, 
et magnificentius. Diligenter inspexi Bibliothe- 
cam: libri sunt. multi, sed nihil pro nobis. Vidi 
alias insuper bibliothecas pluribus in locis, stul- 
torum plena sunt omnia, ut alias ad te scripsi ; 
nulla est hic copia librorum bonorum , causas 
attuli tibi. Ad Oxoniam proficiscar, cum primum 
potero, et antequam redeam, et si quid boni erit 
te faciam certiorem. Ad Nicolam scripsi egomet, 
antequam irem peregre, objurgans eum ignaviae 
in scribendo. Si se correxerit, gaudebo me homi- 
nem excitasse, sin autem tacuerit more suo, ut 
homo est , ita morem gerens sinam illum taci- 
turnum esse, quamdiu libuerit. Tu eum verbis 
meis saluta. Illis de Canigianis commissum est , 
ut darent puero medium ;florenum, non unum. 
Ego cum junior essem , veniebam Florentiam ex 
patria cum quinque solidis: quod tantum dede- 
runt, fuit praeter voluntatem meam. Vale , et 
me ut facis ama. Londini die III. Octobris. (1) 
Scribo Chello, ut vadat Pisas pro pannis illis, 
communicato prius tecum consilio, et cum Ni- 
cola; tu eum. dirige, atque adjuva. 
(*) Anni , ut opinor , 142i. 


€& 


LIBER LI 71 
EPISTOLA XVII. 
Poggius pi : sal: dicit Nicolao suo dulcissimo.. 


Recepi nudius tertius a te binas litteras, et 
cum eis. epistolam Pieri Lamberteschi, quas dili- 
genter non legi solum, sed perlegi. Ut ad calcem 
veniam, placent mihi, quae Pierus imaginatur, 
quaeque offert; et ego, ut puto, sequar consilium 
vestrum. . Scribit mihi se: daturum operam, ut 
habeam triennio quingentos aureos: fiant sexcen- 
ti, et acquiescam. Proponit spem magnam plu- 
rium rerum, quam licet existimem futuram ve- 
ram, tamen aliquid certum pacisci satius est; 
quam ex sola spe pendere. Legas epistolam, quam 
ad eum scribo, non est enim obsignata. Si ipse 
apud vos est, cum eo transigas, ut tibi videtur: 
sin vero abiit, mittito litteras post eum, et meas, 
et etiam tuas. Ego decrevi mense Majo hinc abi- 
re ad vos , deinde Romam, ubi expectabo respon- 
sum suum: nam proficisci illo sub meram spem, 
non est sententia; sed solum postquam ille ali- 
quid concluserit cum amico, et ordinaverit, quo 
modo queam illuc proficisci. Placet mihi occu- 
patio, ad quam me hortatur, et spero me nonni- 
hil effecturum dignum lectione. Sed, ut ad eum 
scribo, ad haec est opus quiete, et ocio littera- 
rum. Tu leges litteras meas, et si quid tibi vide- 
bitur immutandum in illis, agas prout fuerit 
consili tui: nam et me, et mea tibi committo: 
Libenter vivam cum Piero , nisi Scythae futuri 


22 POGGII EPISTOLJE 


simus, libenter enim quiesco. Hic Dominus meus 
tandem dedit mihi aliquid; parturiit enim mons, 
et natus est mus, qui mihi aures corrodit. Dedit 
enim mihi Beneficiolum parvum, et onus ma- 
gnum. Est enim Curata Ecclesia GX X. floreno- 
rum in fructibus quod mihi non placet. Nam ut 
Gregorius testatur in Homelia quadam ; durum 
est, ut qui nescit tenere moderamina vitae suae, 
fiat judex alienae. Propterea citius exuam hanc 
vestem, quae deprimit multum. Multoties scri- 
psi tibi me id prospicere solum, ut aliquorum 
annorum labore compararem mihi requiem in po 
sterum. Si vera sunt, quae Pierus scribit , conjicio. 
illud esse certissimum iter perveniendi, quo vo- 
lo. Itaque scribe ei, si discessit, prout videtur 
tibi, et litteras meas facias transcribi per ali- 
quem, ut eas duplicatas possis mittere propter 
longitudinem viarum, ac discrimina, et illum 
hortare ad respondendum. Video quae Cardinalis 
Pisanus scribit de Secretariatu. Sane si ego illud. 
officium tantum: aestimarem, quantum nonnulli, 
ego jamdudum istuc rediissem: sed si omnia de- 
ficerent, hoc quod nunc habeo, non deerit mihi. 
Ego inus existimo et Pontificatum , et ejus 
membra quam credant. Cupio enim liber esse , 
non publicus servus. Perfice modo ea, quae of- 
fert Pierus, et videbis me majori diligentia illa 


fugere, quam alii putant. Ego sub hac spe di- 


scedam, ut efficiantur ea quae scribis; nam mihi 
placent, prout tibi, neque videbit me hic mensis 
Junii. Venirem citius , nisi expectarem aliqua ex 
Romana Curia circa fitu Paschae. Scribas hoc 


LIBER IL 73 


Cardinali Pisano, non tamen causam, sed so- 
lummodo me venturum. Nam quod aliis litteris 
ad te scripsi, me discessurum post mensem Fe- 
bruarium, effici non potuit, quia ille, qui ven- 
turus erat, consilium mutavit. Nunc autem po- 
Stquam aliter nequit fieri, veniam impensa Cru* 
cifixi. Caetera communicabimus in adventum 
meum: sed unum te rogo maxime, ne haec no- 
stra consilia cum aliquo communices; sumus 
enim futurorum incerti; homo proponit , Deus 
autem disponit; et omnes ad calumniam prompti 
sumus. Ideo haec secreto perficienda sunt; de 
factis Hungariae loquor. Saluta Nicolam nostrum, 
et fratrem Ambrosium. Vale, et me ama. Lon- 


dini die XXII. Februarii. 


EPISTOLA XVIII. 
Poggius pl: sal: dicit Nicolao suo. 


Scripsi ad te binis litteris, quarum  unae 
verbis latinis scriptae erant, alterae maternis , 
quod erat consilium meum eirca rem, quam 
offerebat Pierus de Lamberteschis ; dixique mihi 
placere, quod censebat in rem meam esse facien- 
dum, dummodo conditiones ita explicarentur, 
ut non ad opinionem inanem proficiscerer, sed 
ad rem certam, ac mature digestam. Deinde red- 
ditae sunt mihi litterae tuae satis recentes, et 
cum eis copia litterarum Pieri cum additione 
aliqua, quae mihi placuere. Persto autem in pri- 
ma sententia, dum campus ille sit fertilis ad 

Vol. I. 9 


74 POGGII EPISTOL/E 


frugem, prout Pierus imaginatur. Sed veniam 
ad vos, et tunc propositis in unum conditionibus, 
discussisque in utramque partem rationibus, me- 
liorem, ut. spero, eligemus partem. Id. primum 
scias volo, me libertatem, et otium litterarum 
praeponere rebus caeteris, quae plures existimant 
permaximi, atque optant. Sique videro id me 
consecuturum, prout sperat Pierus noster., non 
solum.ad Sarmatas, sed Scythas usque profici-. 
Scar, praesertim proposita facultate dandi ope- 
ram litteris graecis, quas avide cupio haurire ,. 
ut fugiam istas molestas translationes, quae ita 
me torquent, ut pluris sit molestiae in legendo, 
quam in discendo suavitatis. Dicit. mihi Pierus 
se rescripturum quamprimum rem.certam, et se 
opinari ante Pascha litteras suas super ea re fu- 
turas esse Florentiae. Hoc mihi placet, nam 
maturius deliberare poterimus, quid sit agen- 
. dum, sed ego nescio, an ita cito. possim disce- 
dere, prout existimabam; non quia immutatus 
sim , sed quia oportet consilium sumi ex tempore. 
Scripseram tibi hunc. Dominum meum dedis- 
se mihi Ecclesiolam quandam Curatam , quam 
parvi existimabam ; quia nolebam subire onus 
sacerdotii. Verum nudius tertius contulit mihi 
aliam XL. librarum deductis expensis, et priore 
dimissa, hanc sum consecutus. Nisi Beneficium 
esset Curatum, nog optarem amplius; sed onus 
Curae me gravat nimis. Credo me inventurum 
pro hac Beneficium liberum, et sine Cura XX. 
librarum: hoc si fieri poterit, satis est mihi, nec 
opto amplius: verumtamen nescio quando hoc 


LIBER 75 


inveniam; neque scio, an sit melius isto venire, 
prout res nunc se habent, an expectare paulum, 
quaerens an possem banc facere permutationem. 
Accedit etiam, quia dubito, an Dominus hic in- 
dignetur adversum me, si peterem licentiam ita 
de repente; licet hoc judicem parvi momenti. 
Petam enim pro sex mensibus animo redeundi, 
et vetus est proverbium , in itinere componuntur 
sarcinae. Ut autem non dubites propter haec de. 
reditu meo, pro certo tibi affirmo, me non esse 
futurum hic ultra mensem Maii, nisi forsan 
causa societatis reperiendae paulo amplius esset 
demorandum, quod ultra festum Joannis non 
poterit esse. Quia vero sumus incerti, quid. sit 
cras futurum, te rogo, ut secreto haec teneas. 
Nam si in Hungariam proficiscar, erit. ignotum. 
omnibus, praeter paucos; quin simulabo me huc 
venturum , et istos pascam verbis. De Secretariatu 
autem parum curo. Magni faciant illum alii sicut 
volunt, quia etsi omnia deficiant, est hic , unde 
vivam, et opulenter. Vale et Nicolam nostrum 
saluta. Londini die V. Martii. (1) Si haberes cito 
responsum a Petro, scribas illud mihi quam pri- 
mum ; quia ut dixi, nescio, an potero discedere, 
ut cupio: comparanda est enim pecunia pro 
viatico; et illam excerpere oportet ex Benefi- 
cio; nam iste nil daret. Inveniam aliquem ami- 
cum, qui mutuet aliquid super fructibus: vende- 
ró in erba. 


U 


(t) Anni , ut opinor , 14123. 


76 POGGII EPISTOL E 


EPISTOLA XIX. 
Poggius sal. pl. dicit Nicolao suo. 


Scripsi tibi tribus epistolis mihi placere, 
quod. offerebat Pierus noster Lambertescus, dum- 
modo proficiscerer ad rem certam. Ipse ultinüs 
ad me litteris, se quamprimum abiturum affir- 
zat, et quod nunc mente versat, opere promit- 
tit effecturum, cum primum eo venerit , seque 
rescripturum ad. me Florentiam. Hoc si fiet, cito 
rem componemus. Ego hic ero, quod corradam 
€x beneficio meo aliquas pecunias ad commeatum; 
mam aliunde facultas non adest: non tamen tar- 
dabo ultra mensem Majum , nisi forsan societa- 
tis reperiendae causa. Tecum autem, et cum 
Nicola discutiam, et me, et mea; et melius, ut 
opinor, consilium capiemus. Oportet etiam me 
Romam proficisci pro negotiolis meis. Capiam 
vero licentiam ab hoc Domino pro sex mensibus, 
asserens me reversurum ; postmodum, ut ait Te- 
rentius: gallina cecinit , interdixit aruspex etc. 
Ideo hoc negotium nemini pandas; nam simu- 
latione opus erit propter multa, quae conferam 
tecum. Vale Londini die XVI: Martii (1). Mittito 
has litteras, quae his sunt alligatae, ad cogna- 
tum meum, ita ut non deveniant in ahorum 
manus. 


(1) Anni , ut opinor , 1422. 


LIBER I. 27 


EPISTOLA XX. 
Poggius pl: sal: dicit Nicolao suo. 


Scripsi ad te pluribus litteris, me abiturum 
ad vos hoc mense Maii, aut amplius ad festum 
Joannis Daptistae eo animo, ut sequerer consi- 
lium tuum, et Petri Lamberteschi in eo, quod 
Petrus offert in Hungaria: et quia posterioribus 
litteris asseruit, se rescripturum Florentiam ad 
te, quid in hoc egisset certi, ne ad spem profici- 
scerer incertam, ideo ultimis meis litteris te ro- 
gavi, ut cum ipse dixisset responsionem suam 
futuram esse Florentiae mense Martio, aut ante 
Pascha, velles me quamprimum facere certiorem 
responsionis suae, quod miror te adhuc non fe- 
cisse, si tamen ille respondit. Nollem enim tan- 
quam, ut aiunt, muscam sine capite proficisci, 
praesertim cum consulat mihi amicus quidam 
ex Curia, ut hic expectem usque ad Concilium 
futurum, cum pessimus sit Curiae status. Ego 
tamen sub spe verborum Petri jam recessissem, 
nisi retineret me Beneficium, quod contulit mihi 
Dominus iste, quod cum sit Curatum nolo illud 
tenere diutius propter onus Curae, quod reputo 
maximum, sed quaero illud permutare cum ali- 
quo Beneficio, quod vacet Cura, et quod simplex 
possit clericus obtinere; et jam sum in practica, 
quae tamen non potest cito concludi, ut opta- 
rem; sed tamen infra duos menses spero me, 
quod cupio, perfecturum. Offertur mihi Canoni- 


;:9 | POGGII EPISTOL E 


catus quidam, qui ubicumque terrarum esser , 
redderet mihi centum florenos annuis redditi- 
bus, aut ad minus LXXX. Haec si assequor, nolo 
amplius, et finem imponam. desideriis habendi 
aut opes, aut dignitates, vacans studiis littera- 
rum, prout semper concupivi. Nam, ut saepius 
ad te scripsi, hic semper fuit animus meus, et 
ob eam rem hac veni, ut aliquid parum conse- 
querer, quo liber viverem, et in studiis; quod. 
elsi omnia deficiant, jam videor me consecutum. 
Si tamen existimatio, et desiderium Petri habe- 
bit locum, id capiam, quod offert. Nam mihi 
prae caeteris placet, et si honesto exercitio, 
prout illud est, possem mihi vitam parare in 
posterum, forsan relinquerem Beneficium, quod 
licet sit sine Cura, tamen sollicitudine , et onere 
non caret. Ideo te rogo, ut cum primum potes, 
me certiorem facias, quid responderit Petrus. 
Ego interim permutabo hoc Beneficium , quo fa- 
cto statim veniam ad vos: quia etiam si Petri 
spe frustrarer, oportet me ire usque in Curiam 
Romanam. Vale, et rescribe. Londini die XXV. 
Maii. (1) 


EPISTOLA. XXL 
 Póg ggius pl: sal: dicit Nicolao $LO de CI: 
Redditae sunt heri mihi ib te litterae, 
quas legi summa cum voluptate propter ea quae 


scribis. Primum quidem gaudeo; te incon lit- 


(1) Anni, ut opinor, 1423. | 


L I B E RÀ I. | 79 


teras meas, quibus tibi respondi, et Petro, me 
secuturum consilium vestrum, et in hac senten- 
tia persisto; sed'ut paulo ante ad te scripsi , ne- 
queo ita cito venire ad. vos, ut cupiebam , nam 

ulum morae faciendum est. Posteaquam asse- 
cutus fui hoc Beneficium , quaesivi semper illud 
permutare pro alio, quod careat Cura, quod 
adhuc non reperio, et in hoc omnem adhibeo 
diligentiam. Cum primum id fecero, ad vos pro- 
ficiscar; sin vero nequeam reperire quod cupio, 
expectabo quoad habeam responsum a Petro, 
quid certi afferat in re nostra. Et si quidem scri- 
bet, prout spero, non morabor amplius, hoc Be- 
neficium habens;loco malefici. At si non posset 
perficere, quae obtulerat, necessitate compulsus, 
hic exspectabo usque ad Concilium futurum, in- 
tentus interim permutationi , quam dixi. Non enim 
videtur mihi esse sani consili relinquere hoc 
parum, quod sum tanto labore consecutus sub 
spe quadam, quae nos posset fallere. Ideo me- 
lius videtur expectandum quoad Petrus respon- 
deat, et secundum litteras suas ex tempore con- 
silium capiemus. Hoc tibi affirmo, si certum 
quid scribat, me quantocius discessurum postha- 
bito Beneficio, si interim non permutavero illud. 
Quidam me duobus jam mensibus suspensum 
tenet promittens mihi daturum praebendam 
quandam pro hac Ecclesia: nunc autem. cum 
rem urgerem, et ad calcem cuperem pervenire , 
recessit a promissis suis. Credere verbis istorum 
esL, ac si auribus lupum teneas. Tu vero da ope- 
ram, ut cum primum Petrus responderit , me 


.. 80 POGGII. EPISTOL;E 

de eo facias certiorem: nam hoc solum expecto. 
Nec dubites volo; si dabitur ocium, et tempus 
describendi gesta illius, aliquid agam, quod pro- 
babis. Cor bonum adest mihi: nescio, an vires 
aderint: tamen /abor omnia vincit improbus. 
Quatuor his annis nullam dedi operam studiis 
humanitatis, nec legi librum, quod ad eloquen- 
tiam spectaret; quod ex ipsis litteris meis potes 
conjicere. Non enim sunt, quales esse consueve- 
re; sed tamen brevi tempore redigar in priorem 
statum. Cum priores rerum scriptores considero, 
deterreor a scribendo; cum vero nostri temporis, 
nonnihil confido, sperans me paucis inferiorem 
futurum , si omnino nervos intendero. Tuum ve- 
ro sit studium, ut quamprimum certior fiam re- 
sponsionis Petri. De Archiepiscopo Mediolanen- 
si (1) quae scribis laetatus sum, si tamen vera 
sunt. Est enim res digna triumpho, inventio tam 
singularium auctorum: sed mihi non fit verisi- 
mile. Nam Archiepiscopus is homo est, qui si 
quid tale reperisset , et secum asportasset saltem 
transcribendos tales libros. Vereor autem, ne 
audita pro certis affirmet, ut saepius fieri solet. 
Quid tu putas virum tantae dignitatis fultum 
imperi patrocinio, sumumaeque auctoritatis ali- 
quid difficultatis habiturum fuisse in assequendo 
libros , cum illos postulasset ab illis onagris bar- 
baris, si eos invenisset, ut narras? Illis quidem 
loco beneficii fuisset tradere eos libros viro , qui 
apud Imperatorem pro se intercedere potuisset. 
Praeterea natura amici paulum est ambitiofh , 

(1) Bartholomeeus Caprs. 


LIBER L 83 


non aspernatur laudem , neque gloriam; si tales 
historicos reperisset, personasset ipsemet buccina. 
nihil occultans, neque opus esset eum rogare, 
ultro se offerret. Ego vermis, quemdam conduxi 
scriptorem in Germania; quanto magis moster 
potuisset non unicum, sed plures parasse scripto- 
res? Equidem tunc credam, cum videro. Nam de 
Oratore quod ais repertum esse Laudae (1), idque 
Franciscum: Barbarum testari, credo, quod illi 
affirmant; et hoc magnum est lucrum. Quod res, 
quae erant Pisis, egressae sunt e carcere, placet 
mihi, deque eo tibi gratias ago. Vale , meque 
ama. Saluta verbis meis Nicolam. Londini die X. 
Junii. (2) | 


EPISTOLA XXII. 
Poggius Nicolao suo pl. sal. dicit. 


Ut alia epistola ad te scripsi, nihil aliud. 
me hic tenet, nisi cura permutandi hoc Benefi- 
ciolum, quod. defectu temporum | multo tenuius 
est, quam ferebatur. Nollem enim, id quod. tan- 
to et temporis impendio quaesivi, et animi sol- 
licitudine, nunc amittere vitio festinandi. Si his 
duobus mensibus emerserit aliquid , quod cupio, 
concludam statim, atque ad vos veniam ; sin au- 
tem nihil invenero, etiam veniam ad vos. Át si 
Petrus certum quid responderit, quod sequi, aut 
probare possimus, non expectabo, neque permu- 

|. (1) A Gerardo Landriauo Laudis Pompejae Episcopo. 
(2; Anni, ut opinor, 1412. ; 
Vol. 1. 16 


82  POGGII EPISTOL/E 


tationem, neque fixionem, sed relictis omnibus 
non veniam solum, sed volabo. Non enim credas 
me hic libentius esse, quam in patria ; sed ut scis, 
diutius quam necesse fuerat, hoc saxum volvo, 
respiciens ad quietem futuram, quae tamen spes 
mihi videtur ridicula sperare in hac vita aliquid 
quietis, in qua nihil est stabile, sed continuo 
motu exagitatum. Equidem persaepe me ipsum 
rideo, qui inde quietis modum quaeram , unde 
permulti sapientes summam inquietudinis mole- 
stiam id arbitrantes summopere fugerunt. Illa 
esset via liberior. relinquere omnia . haec , quae 
mundi sunt, inanes curas, molestias, et saeculi 
cogitationes, et in paupertatis, hoc est libertatis, 
ac verae quielis, et salutis portum confugere. Sed 
hoc paucorum est munus; nec nisi illorum, quos 
Pater attraxerit, ut inquit Veritas. Ego autem 
sequor communem opinionem, ut quomodo ho- 
mines amicos se dicunt multos habere, cum pau- 
cissimi sint, et fuerint, ita ego quietam vitam 
appellem eam, in qua minimum sit molestia- 
rum; hanc ego, vel temporum, vel aetatis vitio 
corruptus, diutius concupivi, nescio an recta via. 
Nam, ut alias ad te scripsi, non ignoro, quam 
grave sit subire onus clerici, et quanta cura 
oporteat eos torqueri, si qua sint conscientia , 
qui ex Beneficio vivunt. Cum enim praemia non 
dentur nisi laboranti; qui non laborat, ut ait 
Apostolus, non manducet. Haec tamen dicuntur 
facilius, quam fiant, et vulgo aiunt, satius est 
in manibus Dei incidere, quam hominis. Sed ta- 
men si opus Petri, hoc est. promissio , perficere- 


LIBER IL | 8X 


tur, relinquerem ista sacra, ad quae nonnis? 
invitus accedo: non quod religionem. spernam 
aliquo. modo, sed quia non confido me talem 
futurum, qualem describunt. esse debere. Ideo 
quam maxime exopto, ut Petrus perficiat , quae 
vellemus. Nam quod Cardinalis Pisanus scribit 
de secretariatu, placet mihi propter honorem: 
caeterum. illud officium , non libertatis initium 
est, sed officina servitutis. Intellige, quid dico: 
non ego illam quaero libertatem, quae vacet 
omni cura, ac molestia; nam. id quondam fuit, 
et apud saeculum prius;.sed illam in qua paucio- 
ribus sim . subjectus, quam Tullius: ait, vivere 
ut velis. Prior sanctior. esset, sed Spiritus, ubt 
vult. spirat ;, non volentis , . neque. | currentis , 
sed  miserentis .est Dei, qui. potens .est Íàá: 
cere cum voluerit non ex meritis, sed. ex. vo- 
cante. In hac. vita: Ámbrosius (1) est. noster, 
quem ego. judico felicissimum: .repufat enim 
omnia ut stercus, ut Christum lucrifaciat. Nos 
quibus tantae non adsunt animi vires,.hanc me- 
diocritatem cupimus sectari, in qua Deum se- 
quentes, non: omnino mundo serviámus, Cum 
tamen ad vos venero, discutiemus diligenter hoc 
fasciculum cogitationum mearum, atque exami- 


(1) Ambrosius Traversarius Generalis Camaldulensis, vir grae- 
cis , latinisque litteris doctus. Paulus Corlesius sic de eo loquitur. 
», Erat in boc homine ineshaustus quidam legendi amor; nullum 
enim patiebatur esse vacuum tempus. Quotidie aut scribebat , 
aut aliquid ex graecis , latinisque litteris mandabat. Plura tamen 
orsus est quam absolverit. Nemo certe plus studii quam ille ad 
eruendos ex adyto priscorum libros adhibuit. ,, Ambrosii epi- 
stolas , una cum ejus vita , Laurentius Mehus edidit Florentiae 


au. 1359. 


84 POGGII EPISTOLA 

mabimus quid maxime sit opus facto. Videtur 
mihi ridiculum quandoque recte consideranti 
haec mea tam exquisita futurae quietis, futuri- 
«ue. temporis consideratio, et tam longa provisio 
futurae vitae, ad quam conservandam nihilo est 
opus preeter victum , et. vestitum, qui facillime 
comparatur, praesertim: ab homine non ignavo. 
Sed haec coram. Libros Tullii de Oratore perfe- 
ctos, itemque: Oratorem, et Brutum integros esse 
repertos (1) summe gaudeo, neque mihi quicquam 
est molestius, quam: quod. nequeo fieri quampri- 
mum hujus. particeps voluptatis. Spero autem 
cito fieri. Reliquis, quae scribis, non. est opus 
réscribere. Déum rogo: ut. satisfaciat ; desideriolo 
meo, ut quamprimum possim ad vos redire. Sed 
Petrum, hoc est ejus. epistolam, expecto prae 
eaeteris, ut non semper cogar figere in ventum 
cogitatus meos. Vale, et xe ut soles, ama. Lon- 
dini die XXV. Junii..(3) De pannis, qui domum 
delati sunt, ago tibi ipe et quidem ingentes. 
Saluta. Nicolam nostrum. BET 


(9 Vid. Ep. auper. "uL 


ix (9 Anni , ut opinor , i423. 


POGGH | 
EPISTOL .. 


OLI BER. SECUNDUS 


jp ws : EE ' . T EDEN ] 


. . EPISTOLA I. 
Poggius pl. sal. dicit JVicolao $0 dulcissimo 
Ha» a te litteras diu, multumque doddens- 
tas, quibus maximam cepi .animo voluptatem. 
His respondebo paucis, quamvis multa scribas, 
quia te ipsum expecto , ut coram communice; 
mus.. O quanta jucunditas te praesente! Quot 
confabulationes! Quot. sermones rerum  varia- 
rum! jam jam videor tecum. loqui, audire no- 
tas et reddere voces: Cosmus praecessit , atque 
est nobiscum bonus praecursor. [s mihi spem 
dedit indubiam te propediem affuturnm ; nam 
nisi impedisset . asperitas hiemis, quae. 'te; tirun- 
culum deterrebat , asseverabat, te «cum eo 
fuisse, venturum. Sed non dubitat quae tua est 


868 , POGGII EPISTOL/E 


voluntas, quin adsis quamprimum. Ego domun- 
culam quamdam contiguam cepi, .ad quam di- 
vertas, ut solus cum sola esse possis. Bonam 
habebis cameram, vel solus, vel cum socia, 
quae tibi pedes fricet, si fueris fessus. Non po- 
teris nisi tarde venire, etiam si paulo post ve- 
nias, quia omnia sunt parata. Ego ipse si prae- 
sciero. adventum: tuum;.occurram tibi in via. 
Cosmus equos tibi spondet, et servientem , si 
quidem deessent tibi, et ibidem Poggius tuus. 
Habebis vel mulam, vel equum, qui suavi- 
. ter te feret, et sine conquassatione,, adeo ut 
etiam equitans in utramvis aurem licet dor- 
mias. Neque est, quod timeas pestem: aer 
est optimus. In hac illuvie barbarorum, qua 
paulo ante omnia foetore oppressa tenebantur $ 
nonnulli mortui sunt; nec mirum: ita urbem 
faece, stercore, spurcitia , et pediculis refersere. 
Verum postquam Jubilaeus transiit, omnes re- 
ctissime valent; neque solum non est. pestis , sed 
ne suspicio quidem. Nam si quid esset, non 
sum ita demens, ut te ad locum pestilentem 
vocarem: quamobrem non venientem, sed 
advolantem fac videamus. Tolle moras, ac ter- 
giversationes omnes, atque excute non solum 
segnitiem, sed mollitiem. Mulierculae est, neque 
frigus posse pati, neque calorem. Fac pups 
di cotesto tuo guidalesca, e vedi come regge 

martello. Instat Quadragesima, tempus apsi- 
mum. videndae urbis; itaque fac venias, neque 
socium quaeras, nam ea est causa: morae. Nos 
te expectamus summo cum desiderio. Cave sis nos 


LIBER IL |. 87 
frustreris: nam tibi perpetuum bellum indicam 
absque ferialibus. Vale, et epistolae tuae respon- 
sionem praesens expecta. Rome die XII. Fe- 


bruarii 1423. (1). 
EPISTOLA II. 
Poggius pl. sal. dicit NNiccolao suo. 


Recepi abs te epistolam paucis verbis con- 
scriptam, ad quam non est opus rescribere; 
nihil enim continet, quod postulet sibi respon- 
deri praeter unum, quod petis ad te scribi, de 
statu scilicet meo, quod paucis absolvi potest. 
Ego effectus sum Secretarius Pontificis, et qui- 
dem nullis precibus, vel admodum paucis. Id 
mihi placet ob recuperatam dignitatem, qua 


(1) Ex anni nota hujus Epistolae erroris arguitur eruditissimus 
Corniani (Secoli della letteratura Italiana T'om. 2. pag.65. ed Bri- 
riae an- 1818. ) dum asserit Poggium Hungariam peragrasse; evi- 
dens enim est eum pollicitatione Petri Lamberteschi posthabita, 
consilium sequutum esse Cardinalis Pisani,a quo ad Secretariatum 
in Romana Curia invitabatur. Sed nil mirum, cum idem Cornianus 
villam Poggii Valdarninam apud Terramnovam , collocet prope 
Fesulanos montes. Videtur etiam non multam fidem esse haben- 
dam eidem scriptori narranti, Poggium superstitionibus vulgari- 
bus fuisse addictum , et ejus abjectionem, atque importunitatem 
eruenti ex eo quod in Oratione ad Nicolaum V. laudat novum 
Poutificem, et postulat ab eo ut Poggii sui non obliviscatur , eique 
subsidio sit, quasi notissime virtus hujus docti , ac sanctissimi viri 
non excuset Poggium a vitio assentationis, et familiaritas quae 
semper fuit inter eos, et longa Poggii servitus justum non red- 
dant, quod a. Pontifice expostulat, scilicet, ut én mentem veniat 
priscorum amicorum, et ejus potissimum qui jam veteranus in Cu- 
ria miles, eam per quadraginta annos, cum minori emolumento 
quam deceat viro non alieno a virtute, et studiis humanitatis, fue- 
, Fa scquutus. 


88 POGGII EPISTOL/E 
olim fueram potitus, sed quid acturus sim me- 
&cio, quoad. veniat Episcopus Vintoniensis. Pon- 
tifex libenter me vidit. Conjiciam cito, condu- 
cat ne mihi manere in Curia, an redire ad 
Britannos. Parere tempori semper sapientis est 
habitum. Si videro me. hac via consecuturum , 
quod cupio, hoc est aliquod sustentaculum , tum. 
adhaeream: quiescens in studiis, hic manebo. 
Sin vero minus, tentabo omnia, ut eo tendam, 
quo jamdudum anhelo. Non obliviscaris, quod 
olim tibi dixi de praedio illo emendo ad vitam , 
dummodo liberum sit a vectigalibus. Volo enim 
vacare, si potero, hac molestia praestantiarum, 
postquam ita loqui oportet. Cinthius Roma- 
nus (1), questus est mecum factam sibi esse a 
te. nonnullam injuriam propter librum illum 
toties. denegatum. Purgavi te, meque simul, 
omnia a te bono animo asserens esse facta. Di- 
xi librum cito conscribi debere: sollicitat me. 
quotidie purtiella (sic) bene. Rogo te, ut librum 
transcribas , et an inceperis me facito certiorem. 
Mittas ad me rogo singula commentariola mea, 
hoc est, excerpta illa ex variis libris, quos legi, 
quae sunt plurima , ac dispersa: collige simul 
omnia, oro te, et ad me quamprimum mmaittas. 
Vale. Romae die XV. Maii 1423. Cupio habere 
de Oratore, Brutum, et Oratorem: ideo te rogo, 
ut illi ad me quamprimum mittas, si illos. 
habes; sin auteni, sumas mutuo a Nicola , vcl 
alio, prout opus erit, et simul curato, ut ha- 
beam membranas ad ea opera transcribenda ne- 
(1) Vide supra pag. a1. 


LIBER IL 89 


cessarias, quia animus est aut illa scribere, aut 
facere conscribi. Scripsi ad. Franciscum Barba- 
rum rogans, ut mittat nobis orationes Tullii, 
quas habet méas. Resigna litteras, si vis, illis- 
que perlectis cura, ut obsignatae ad illum fe- 
rantur. Rogo te, ut mittas mihi epistolam illam, - 
quam ad te scripsi de Balneis, cum essem in 
Alemannia, idque quamprimum. 


EPISTOLA IIL 
Poggius pl. sal. dicit Nicolao suo V. CI. 


Ex epistola tua video te diligentem esse 
in lis, quae te rogavi. De pecuniis, quod quae- 
ris, quantum expendi velim, ego ipse nescio, 
quid certum exprimam , primum quia non sunm 
pecuniosus, tum quia pretium saepius aut inci- 
tat emptorem, ut ultra propositum agat, aut 
deterret. Erat animus expendere usque ad CCCC. 
aureos, non quod tot habeam, sed quia spera- 
bam portiunculam quamdam a te sumere mu- 
tuo, quamdam ab alio, et ex fructibus tibi pri- 
mis restituere. Sed nescio quid agam: perturbat 
me quasi imminens, ut video, bellum, cujus 
facile video initium ; exitum , et finem diffici- 
lem. Juvenis est, et potens, (1) et cui nocert 
non potest, nisi profluvio pecuniarum nostra- 
rum. Potuit olim resisti parvo opere, nunc vero 


(1) Loquitur certe de Philippo Maria Mediolani Duce, et de 
bello ; quod ab eo parabatur. Vide 4mmirato Storie Fiorentine P. 
1, T. 2, p. 100!. et seq. 


Vol. I. : 1l 


go POGGII EPISTOL € 


non ita; quamquam hic nulla fit, vel admodum 
parva aestimatio Forolivii, cuius administratio- 
nem cepit, et eam servat nomine pueri (1). Nam 
quod ais de Pontifice (2), non licet mihi loqui. 
Tantum dico , si quid sentiret adversus rempubli- 
cam nostram non esset grande miraculum, si 
pensares quot ansae ei olim per nonnullos datae 
sunt (3). Non est meum dijudicare de tantis re- 
" bus: hoc solum cuperem, ut vel sciremus, vel 
vellemus ferre pacem, nunc effundemus ultro 
pecunias. 
Horrida terribili fremit Africa terra tumultu. 
Sed haec satis. Ibunt ista secundum Dei volun- 
tatem. Id vellem curare, ne praestantiarum onus 
me pessundaret. Vide, quid reperias, et quale 
sit id quod vendi debet; qui fructus , quod onus 
si aliquid deberet solvi, nihil agi volo. Commisi 
hoc idem cuidam. amico meo civi Senensi. Credo 
me reperturum aliquid melius, et liberius ibi 
quam Florentiae. Ego quieti intendi animum. 
Si hac emptione id consequi possem, effice quod 
optamus; si vero minus, nolo me pluribus la- 
boribus implicare. Rescribe quid invenias, et 
consilium in ea re tuum. Si non potero esse 
Florentiae, ero alibi, nihil me movent ]loca: 
ubi quies erit, et bene ibi erit , et patria. Pon- 
tifex sátis benigne me videt; spero etiam re- 
spiciet. Non ero importunus, neque molestus in 


(1) Thebaldus Ordelafius, Ceorgii Tyranni Forolivii filius , 
tuuc annum decimnm vix attingens. 

(2) Martino V. 

(3) Vide Vitam Poggii Tom, 1, pag. 132. 


..LIBER Il. 91 
lis principiis, quae cum ómnibus gravia sunt, 
tum mihi praesertim in omni re consueverunt 
esse. gravissima. Sed. ut scis labor omnia vincit. 
improbus. Res habui, quas ad me misisti. Vestes. 
illae attritae, quae penes te sunt, cupio ut ven- 
dantur, investiga te oro, cujus pretii existant ,. 
et quid unaquaeque aestimetur, et me .de eo fa- 
cias certiorem ; nam si non erunt nimium abje- 
ctae, vendi volo. Mittas ad me quamprimum ' 
potes formulas illas, quae spectant. ad, Curiam; 
nam indigeo ipsis. Reliqua item , quae postulavi ,. 
cura, ut. ad me deferantur, Allatus egt mihi ex, 
Colonia XV. Liber Petroni Arbitri, quem cu- : 
ravi transcribendum | modo , . cum illac. iter feci. 
Mittas ad me. oro. Bucolicam: Calpurnii, et .par- , : 
ticulam Petronii, quas misi tibi ex, Britannia; . 
nec :obliviscaris commentariola mes ; nam. multa. 
sunt ills "eub Cura ut valeas. Romae, 
XAXVHL Maii riis 


EPISTOLA m. 


E e 


Paggius pl: sal: dicit Nieolos suo. - dota 


isi lectis iis litterio, mS mee a nu 
accepi, tum propter ea, qnae scribis; tum quia. 
vidi te paulo commotum propter litteras ad. te, 
meas. lta oportet, ut quemádmodum, equis, 
ignavis. et tardis. opus est ; calcaribus, ita ; tu. 
stimulo exagiteris quandoque , neque enim ali- 
ter rescripsisses .ad. omnia ; nisi luna. ascendisset 
Capricornum. Sed unum est, quod omissis jocis 


92 POGGII EPISTOL/E 


te velim pro nostra amicitia monere. Cum omnia 
rüihi placuissent, quae in tuis litteris continen- 
tar, illud. solum moleste legi ; quod de Nicola 
scribis, ut video, subiratus. Credo ipsum non 
respondisse tibi humaniter prout dignitas tua, 
et amicitia vestra postulabat. -Oportuit ferre ae- 
quó animo; quae enim impetu quodam iracundo. 
fiunt; non judicio et consilio, levius aéstiman- 
da sunt::mos gerendus est naturae hominum, 
et moribus nostris, qui difficiliter tolluntur prie- 


sertim invelerati. Multa- insunt nobis vitia , quee ' 


cum tolli nequeant, aequa: mente surit ferenda, 
ut. potius toleremius m&orbos amicoruá» propter. 
amicitiath coitsérvandam , quam. jucunditatem 
consuetudinis, iet: benivolentiae abjciamus, ut 
witemus et vitia. Scis, : quae sint. leges amicitiae; 
stis; quam proclivis sit hatura hominum ad la-. 
psum; scis, quam 'rará' virtus; scis etiam inter 
amicissimos persaepe dissensiones ,: cohtentio- 
nesque incidisse: haec culpa est passionum, quae 
ultro veniunt . inspératae, ét nos cogunt subito 
multa loqui, quorum nos statim poenitet: ra- 
lio haec debet :modetari, neque permittere, ut 
ferantur longius; quare te rogo mi Nicolae, ut 
st quid: est; quod :te verbo ille offenderit, non 
putes Nieolam fuisse, sed impetum quemdam 
velociorem, qui statim evanuit. Alteri forsan id 
debüit mirum videri, tibi vero, qui ejus natu- 
rüm mosti, turpe est ejus verbis turbari, prae- 
sertim cum ii fervores cito. refrigescant. Con- 
serva, te 'oro, 'Nicolam :nostrum, non solum ti- 
bi, sed et mihi, atque uterd prudentia tua, 


LIBE HR Il 93 . 
quim tum legendo àdeptus es, tum vero expe- 
riendo. Ut verum dicam, :molestissimum  mihlà. 
fuit, quod te sensi ita commotum, tum quia. 
vidi causám me fuisse hujusce rei, tum quia 
opto te quieto . esse animo. Itaque si mihi rem . 
gratam cupis facere, redde te nobis eum, qui: 
fueras. Placet , quod adhibiturus sis diligentiam 
is rebus, de quibus saepius scripsi, quas non 
est necesse amplius récerisere. Verum ea fiant , 
quae possunt fieri; caetera auj differantur in 
' tempus. commodum ,:aüt abjiciantur. Si venie- 
mus Senas, prout spero, coram alloquemur, et 
de singulis communicabimus. unà, Bescripsi ad 
Franciscum Barbarum de Orationibus meis, to- 
gavique Nicolam, ut tibi ostenderet litteras. H- 
le neque respondet , neque librum mittit. Nescio 
sen epistolae fuerint ei redditae, de hoc velim - 
certior fieri; nam si mihi constiterit fuisse reddi- 
tas, TURN postea ad. Guarinum , querar. inihi. 
injuriam fieri, neque pluris alium aestimabo,,. 
quam ipsemet:velit. — Post. haec recepi episto- 
lam tuam perbrevem , sed plenam humanitatis.. 
Quod efficis :ut . habeam opertorium pro lecto, 
gratum .est mibi, idque pulcrum esse putabo, 
quod tu ordinaris. Quum factum -erit ; id curato 
ad me. Romam deferri, et pecuniam sume a 
Nicola. Si Breviarium, et reliqua, quae cupio, 
nequeant reperiri, omittas, quoad. dies offeret. 
aliquid: dignum nobis. Petronium ad te non misi 
sperans ipsemet afferre ad te librum. Quod. si 
Spes omnino nos fallet, curato ad te deferri. 


Hoc parum :est, quod distuli non negligentia, 


9 X POGGII EPISTOLA 


sed ex proposito. Tu vero declamatoriam facis;. 
me accusans tarditatis, addens te celatum de 
membranis Petri nostri de Canino. Haec, et . ni- 
hil idem ésse puto. Declama quantumlibet ; ego 
surdaster. Vale, et has litteras cures reddi ma- 
tri meae. Manu festina Romae die XI. Septem- 
n 1423. | 


EPISTOLA V. 
Poggius pl. sal. dicit. Nicolao $0. 


Non impeditus "— ad te non scribo, 
sed coactus inopia cum rerum, tum verborum. 
Sunt praeterea occupatiunculae quaedam, in qui- 
bus versor, quae non tantum ipsae me impe- 
diunt , quantum earum expectatio. Oportet enim. 
paratum esse etiam ad nutum, ne offendatur 
religio principum, quorum indignatio promptior 
est, quam remissio, si quid omittatur. In qui- 
busvis quoque rebus principia sunt ardua, ac 
difficilia; ut quod. antiquioribus in officio sit ju- 
cundum, promptum , ac leve, mihi sit molestum, 
tardum, onerosum. Sed labor omnia vincit impro-. 
bus. Conor ipse quoque aliquid promere me di- 
gnum, insinuoque me in Principis voluntatem, 
quem videor videre satis erga me humanum: 
et negotia perpauca, tamen cogitationes pluri- 
mae me distrahunt , omnia. timentem, ac trepi- 
dantem. Redditi sunt libri, quos tradidisti . Ni- 
colae nostro, et item quaterniones. tui, qui in- 
curia vectoris, et item Quintilianus, paulum 


LIBE8R.IIL 95 
imbre corrupti sunt. Scribo quasdam litteras 
. Ser Angelo Pieri contribuli meo, quibus et 
aliae alligatae sunt. Te rogo, ut quamprimum 
eas reddi cures in manibns suis, ut aliae quo- 
que reddantur. Credo nos tandem venturos Se- 
nas,si fata volent. Vale manu festina. Romae 
die VIII. Octobris noctu 1423. Expecto a te' 
litteras, et cultram, et nova Reipublicae no- 
strae, bellum ne speres futurum, an pacem. 
Loquaris cum Ser Martino, quid ei agendum 
videtur de facto meo, id est quomodo sit 
obviandum exactionibus, vel potius extorsioni- 
bus istis; et id mihi respondeas velim ; et item 
an hae litterae. reddantur tibi. Propter reliquas, 
quae colligatae sunt, dioc scire cupio. Nam ne- 
. cesse est mihi illas reddi; responde igitur 
quamprimum. ü 


EPISTOLA VI. 
Poggius pl. sal. dicit Guarino suo. 


Doleo mi Guarine imponi mihi quodam- 
modo necessitatem expostulandi tecum offen- 
sionem quandam, ne dicam injuriam, qua me 
affecit Franciscus Barbarus praeter conjunctio- 
em mecessitudinis nostrae, praeterque officium 
boni viri. Scripsi ad eum jam binas litteras 
familiariter, ut soleo, posteaquam Romam ve- 
1l, rogans eum pro nostra amicitia, ut mihi 
remitteret eas Ciceronis Orationes, quas habet 
a-Nicolao nostro, et mea nianu conscriptas, et 


96 . POGGII EPISTOL/E 


mihi admodum necessarias. Át ipse nedum Ora-. 


tiones remisit, sed ne verbum quidem respon- 


dit ullum, vel summa negligentia usus, vel 
contumelia; quorum utrumvis est ahenissimum 
moribus, non solum hominis mecum summa 
benevolentia , ut puto, conjuncti, sed etiam boni, 
et docti viri, qualem se ille et esse vult, e 
haberi. Nam factum esse occupationibus, ut toto 
semestri non fuerit ocium paucorum versuum 
exarandorum, vix est, ut possim credere. Scri. 
berem ad eum tertio, nisi plane existimarem 
me nihil proficere. Nam si superiores epistolae 
gratae sibi fuerunt, eum oportuit respondere, 
praesertim amico;sin vero molestae , nolo com- 
mittere, ut ei sim molegtior. Equidem perma- 
xime miror eum, qui etiam in minimis rebus 
alüs dederit praecepta vivendi, in maximis sibi 
ipsi deesse. Te autem etiam atque etiam oro, mi 
Guarine, ut postquam meae litterae , neque pre- 
ces pondus apud eum ullum habent, tu ipse 
efficias, quod putabam me facturum fuisse; ut 
scilicet Franciscus remittat Orationes meas vel 
Nicolao, vel mihi. Scio te apud eum plurimum 
posse, vel auctoritate, vel gratia. Itaque si quid 
est, in quo mihi permaxime satisfacere cupis, 
in hoc labora, atque enitere, ut liber domum 
redeat: satis enim: peregrinatus est, adeo ut jam 
nesciat iter remeandi. Si tamen tua opera redi- 
bit, veniet expectatissimus: amo enim hunc li- 
bellum, tum propter. multa , tum imprimis quia 
egomet scripsi. Scis autem nos plurimum affici 
ad ea, quae ipsi fecimus, in quibus multum 


-LIBER IL. 97 
operae,  curaeque- posuimus. Cura ' wt valeas; 
utque respondeas; ne in quo: alium reprehendo, 
te accusare compellar. Non enim parvo- suppli, 
cio evades, aequo praesertim judice. Vale iterum, 
meque a te amari tum permaxime existimabo, 
cum librum habuerimus una cum litteris tuis. 


Romae Idibus Novembris. (1) 
| EPISTOLA VII. 


Poggius pl : sal: dicit JVicolao: suo dulcissimo. 

. Non respondi proximis litteris tuis, propte- 
rea quia existimabam te fugisse pestem , prout 
ajebas;.his vero litteris, quas- hódie a te- accepi, 
video adhuc te esse Florentiae. Gratum ést mihi 
te absolvise Marcellinum, idque: gratius ,: & 
librum :ad me. miseris; reddam: ehim egomet 
Pontifici, et illum demiror tam sollicitum fuisse 
in postulando. Cultram : habui, eaque mihi sum- 
me placet; est enim pulcherrimo artificio,: ét 
ampla: satis, et quod pluris. est,.non. magii 
pretii. Scripseram Nicolae, ut tibi:diceret, nis 
abisses, ut aliam fieri curares paulo pleniorem; 
haec enim leviuscula est hieme praesertim tam 
horrida, :et ex. eo tibi gratias ago, et' quidem 
ingentes. Marcellinum 'cum habuero; te. faelam 
certiorem. De praestantiis. meis, utendum est 
enim trito. verbo, et patrio, nihil amplus 
loquaris. Vir egregius Laurentius de — (» 


(*) Anni, ut ex epistela 4. hujus libri arguitur, 1423. . ch 
(2), Celebris. hyjus 'etatis Jurisconsultus, kujus : vitam, eut 
italice Vespasianus librarius, Florentinus , ut habetur ex A. M.Bis- 
"eidni! V: Giunte allia "Poscana Letteratá dét. Clieeiii, iteb MSS. 
Biblioth. Magliabechianae. 
Vol. 1. 13 


* 


93 POGGII EPISTOLJE 

mihi ait me posse egrégie defendi, cum 'sim 
' beneficiatus, eamque esse viam optimam, nec 
periculo aliquo. conjunctam. Sed opus est, ut 
egomet veniam ad procurandum ista ; nam ali- 
ter non video fieri posse: sed quando id. futu- 
rum sit nescio. Adhuc nequimus aliquid. elicere 
certi, venturi ne simus ad Concilium nec ne: 
aliqui negant, alii affirmant, et adhuc sub ju- 
dice lis est..Si; ibimus ad vos, me conferam 
subito; et nunc Petronium habebitis; hanc enim 
causari scias füisse tarditatis: decreveram enim 
ilum afferre mecum; sed pependimus semper 
Incerti. quid fata. ferant, quo sistere detur. 

Si enim credidissem. nos tamdiu hic futuros, 
jámdudum .Petronium ad te misissem : nec nunc 
quoque illum mitto, illud ipsum sperans, me 
Bcilicet allaturum: sed infra paucos dies certum 
quid. sciemus. Doleo Nicolarn nostrum angi tan- 
tum éx illorum morte; neque est cogitandum 
diutius de iis rebus, quibus nul]o pacto provi- 
deri potest, cujusmodi mors est. Libros Lau- 
rentii $i in licitationem venient, credo multum 
existimari Verumtamen cures oro, si quid est 
boni, quod haberi póssit aequo pretio, ut Pog- 
gius tuus aliquid habeat. Cupio enim aliquam 
mihi suppellectilem librorum . parare, :ut ali- 
quando in. ea,. quam cupimus, quiéte : vivamus. 
Vellem aliquam chartam Ptolomaei Geographiae, 
si fieri possel: in hoc cogita, si quid forte inci- 
derit; ac etiam Syetonium , aliosque Historicos, 
et , praesertim. Plutarchi viros illustres non obli 
viacaris. Nay Dreviaria, Bibliasque. si non. repe- 


1 uo tig gs à 


^. JLIBER'IL' 'g9 
runtur, omititito. Brribis te! itarum Bibienamz 
quodcumque: consilium ceperis, Deus secuhdet. 
Sed 1niror,.cur non potius Romam venias: hic 
est aer puru$; ferum ;ommium opuléntia;, : vinoi 
exeapto. Jam. XXX,.: annis praedicas, velle te 
Romaui videre ; tempus nunquam. fuit oppertue 
lius;'sümma hie pax ; summa: reram: trábquile 
litas ; iter. seeutum; hospicia/ on malas via:lé- 
vi55: praeterea; : quod: pluris: existimo; ;est^diib 
Poggius:tüus- quo Cum: esse non'erit 'tibr; ut 
opinor ;: ibjucutdum. - Colloquemur ^una; dies , bt 
Boetes^ itinaecwjvemus; eruerus: du don. YB- 
sigia 'àntiquitqtum ; texeinus varium sermonem 
non ipse Jupiter erit beatior nobis. Habeo 'prge« 
terea domunculam, ad quam poteris divertere, 
non erit tibi!:opus/.mhgnd appalath; etiam si 
nudus venias, est unde provideatur tibi: nullus 
erit; XibÁ labor) ego canina sübnuinstrabo, "nl Vin 
utramvis aurem quietus dormias. Delibera igitur 
ad. xios:; veriiey;aed ebi dneegsse: magno codsilio. 
Mittamictibr: obysarni Semascvaulanmy means; et 
ientiodwemi cobu^ familiari, pui terconducat ab 
id décreiveris; quod:.ut fulias yper wosteamd ami 
ciiam ttiam 'tatiudi etiam; teogo.Nfhilisst vai 
Nieolue; quód mihigeatius possis fbcere;tOh qua 
corstimuliuta-essot! huel: — eb onini^parq 
tt: Gerfeota / si Nicolaus; Pogptesqud ung IRomme 
essent ^ Unum.dneberosle!nostrs&qmi: confabnlatied 
n&m (Papatpi anteferpem. Muta ieituri phopositum) 
eV büc veis requete" terreatilóngitudordtineris) 
dut hiémig ssperitis; Eqüutn ,^tél imultm 'bebebib 
petoptirnarmi, et'quae te suqvitet! portet ]famulunt 
: 


YQ0 POGGII 'EPISTOL/E | 
praetereá tibi :seryientem ; quid "plura? Egomet 
pro &e . veniam!, et hisce: humeris. portabo. He- 
scribe. id, quod;. vides :mihi placere, veltu. po- 
tàus; veni. Vale, et, me ama. Mittas. mihi.oro 

eratióhes Tullii in: papyro,.et item . illas. quas. 
detuli.;ex : : Monasterio: Cluniacensi; nam Framci- 
scüs. dBanbarus mihi : facit injuriam. : Scribe ..ad. 
illam; oro, tu..qui. libellim. ad..eum;. xnisishi- 
Babes. epistolam. longarn , et manu. veloci | scxi- 
ptam noctaque. Romae die. , VI... Novembris 
3433. Dicas: Nienlae , el aliis, qui ;solgunt ipe-. 
cunmias y; quod, ;Mlos;; 1 9: florenos: y jWoS:;t misi; sel- 
vendos  matxi, de. Áratzi meo, quia maker: éo 


SABE Men uarbeut Pera ej mb sug neu 
Quermsb soebap pao bs Quiebntameb nian 
1 M íi: TEE EPISTOLA »VIIL.: ; han pif 
zullaa iib) saissiisosq sbnu to Qesiue kuirbua 


ii Poggisis 1$al. dicit: Lonaria desti Feci 


"ipi E boe P» : e dubeuh eli diu MSITP ZREZTEEIORIT 


oi ii-Gogitabam. aliquid: ad. te. er HAIR di-: 
acessunx;a. Ue. Imeunx wt? revocatem i:consugtüj 
dinem, bostyam :ad ke scribenda, jamdudum ;; 
tien; locoruux interyalloi tuni. neghgentiacintetz 
dissumi ifeis.c enim ) vetuso illad: ;npstrüs. iinati- 
uum ifaisse;adi exercitationem dicendi, ut; eHaiu 
praqsentes quapdoqué mujuid litzeris;colloquere-. 
»uroilque; diutius;a.atóhis:ebt obseryaludb- Que; 
ire pérmagnun. fractus capiabamus exercita-, 
tienis npstzaey ;/cümy fre.  requirentà iquidet ;ula 
(roi. Kénbac occurrant »et,sententjae: ad..scribino 
dita atcnramnd tae, : Sed; 3iescio i quo. panté: val 
 memdmuYet. ingepiisi asit énienry. dnos, 


, LIBER: IL - POL: 

ra non ,solum scriptione, sed ne. cogitatione 
quidem dignum aliquid occurrebat etiani atque 
etiam . cogitanti. Neque enim de rebus privatis, 
meque de publicis loquendi adest ulla facul- 
tas, cum alterae.eo sint leco, ut si deteriores 
paulo fiant, nullae sint futurae: in alteris: opti- 
mum st consilium :silere, in: quibus vel adu- 
latoris, quod longe abest ab officio! boni . viri, 
vel loquacis, ac petulantis nemen est. subeun- 
dum. Ágo igitur gratids, et quidem, ingentes, 
ut ait Gnatho ille, cuidam: homini ignoto , qui 
superstitione: quadam '. nodum in .scirpo quae- 
rens; me excitavit, . nec solum .scribendi, sed 
ridendi queque, et quod in primis. laudasset 
Zuccharus (1); affatim; lautequé.:epulàndi mate- 
riam praebuit nobis ob religionemn suam. Vellem 
similes mihi "homines in : diei dari : ebruerém 
te'non: litteris, :sed. longissimis : libellis;'àc fre- 
qnentissimis,cum labor: manus mitigaretur oris 
sui vitate; quam haud quaquani improbasset Epi« 
€urus; Hoc sit: epistolàe . argunieritum , quo med 
hercule saepius uterer approbantibus Musis ,. qua- 
rum. consilo.,: et. auxilio .haà litteras. cónscri- 
bendi .data : est: nobis, facultas; Cprh 'essem, pri- 
die in |Cantellgria, accessit. ad "me ; Antonius 
Luscus,(2) vir: doctissimus, qui una aderat; ac 
"i ( t) Tgnotus quidami gulosus; quem Pojggius pluries imemorat, ^ 
11: (2) Secretarius. Pontificiusa Martino V. propter prudentiam; 
et eloquentiam auam singularem ad Ducem Mediolani pro iteranda 
pace anno 1423 missus, ut babetur ex historia Floréntina Poggii 
édita a/Recanato (Veneliis an. 1715. pag. 211. .lpse: Poggits finixib 
Lepgpm geup. coploqventem in Dialogo de Jortungevarietotelrbis 

omae, qui extat inter eju$ opera ib editione Argentoratensí aun 

3i, fob/50.:; jr oa nm Rc 12 bs. jut) 


102 POGGIICEPISTOL £ 
plane subridens, manumqua. ostentans , aperien- 
sque: hoc hodie inquit praeter spem; opinio-. 
nemque lucratus sum. Erant enim.in ejus vola 
grossones. decem, qui cum unde, aut qua via 
. advenissent , pércontarer:: Modo , inquit, accessit 
ad me sacerdos quidam ; secretoque alloquens 
ait, quemdam, cujus nomen: reticebat : honoris 
causa, se àdiisse,, dixisseque in:cónfessione frau- 
dasse sese quondam Joannis Papae tempore, qui 
tunc erant, secretarios. de. .communibus proven- 
tibus, adeo ut uniuscuiusque: portio: essent grossk 
octo quos fatebatur restitmendos: cui cum .sa- 
cerdos metum injiceret , . religiohemque.,; homo 
donscientia rei permotus pecuhiam e vestigio réd- 
didit: distribugndami; quibus deberetur.: Itaque 
partem .suam Antoniu tradidisse, et: item reli« 
quis ge nomine : illius :satis. esse facturum. Hine 
ego effusius risi hominis 'scrupulosam: mentem; 
supernstitiosamque:: religionem. Quid. enim peris 
eu]i. fuerat. parvulam , offarn. eX eorum, ore: ;de- 
trahi; qui: ipsi; bestiam "integram; deglütissent.? 
Sed: heus tu "Antoni , inquam ,'docebo aliob quo: 
que decem: loben: dic: te exeoatorem: te; 
stamenti- Job, et-ipostula- partera» suam, ;quad 
pro illiüs aminia: dedatur. Ármipüit : consilium , 
statimque proficiscens ,; pecuniam reportavit: tum 
ridibundus dic, inquam,.me Leonardi Aretini 
nostri. megotiorum. Bestorem , cet portiunculam 
postula. Nunquam. enim eam floreütiam usque 
deferet, meliusque est: jnxta. Lupi sententiam, 
à nobis eam Yecipi, quam. perdi db Leónardo. 
Quid quaeris? Postridie tuos quoque grossos. politi 


LIBER. IL - 109 
sumus: hos ergo nummos cum neque restitui 
consilium esset , neque. agrum figuli placeret 
emere, non enim sanguinis pretium erat, sed 
mendaci, decrevimus eos Baccho et Cereri 
consecrare. Itaque cura demandata est Anto- 
nio Lusco, penes quem nummi erant, ut in 
horto sue non convivium instrueret, sed bao- 
chanale; in quo. et parentaremus Job mortuo, et 
tibi viyo laudes ingentissimas persolveremus. 
Áccepit igitur nos opipare Antonius, Cincium 
primo, deinde Bartholomaeum de monte Politia- 
no, itemque de Bardis; convivium fuit solemne 
festivum, risu, ac jocis plenum, et quod. pluris 
erat, vino optimo, quod nos loquaciores paulo 
reddidip atque hiláriores. Prior sermo fuit de 
rebus seriis, et quae sapientiam redolerent, cum 
vero pauxillum calefieri mensa cepit, in face- 
tias sapientia illa primo conversa est, tum etiam 
in clamores, qui tamen non excederent modum; 
demum edendo, potando , disceptandoque defes- 
8i discessimus; ita tamen ut mihi primum in- 
ventori hujus convivii gratias agerent, qui ad- 
fuissent, tum Antonio praesenti, atque absenti 
tibi. Vellem ut hanc legens tantum caperes 
voluptatis, quantuni nos sumpsimus edentes; 
satis enim abunde tihi factum existimarem: sed. 
tamen quantamcumque capies, eam  recipies 
loco cibi, tibique satisfactum putabis. Vale; 
meque ames ut soles. Romae. Kalendis Janua- 
riis. (1) | 


(1) Anni 1424 nam colligitur ex initio hujus epistolae Poggius 
uunc primum scripsisse Leonardo post reditum suum ex Auglia, 


104 POGGII EPISTOL£ 
EPISTOLA IX. 
Poggius pl: sal: dicit. Nicolao P". Cl: 


Venit huc quidam doctus homo natione 
Gothus, qui peragravit magnam partem orbis ; 
homo quidem est ingenio acuto, sed inconstans. 
Idem retulit se vidisse X. decades Livii; duobus 
voluminibus magnis, et oblongis , scriptas litteris 
Longobardis, et in titulo esse unius voluminis , 
in eo:contineri decem decades Titi Livii, seque 
legisse nonnulle in iis voluminibus. Hoc ita ve- 
rum esse asserit, ut credi possit; retulit hoe 
Cardinali de Ursinis,. multisque praeterea , et 
omnibus eisdem verbis, ut opinor, non esse haec 
ab eo conficta. Quid. quaeris? Facit assertio sua; 
et constans vultus, ut credam aliquid. Melius est 
enim peccare in hanc partem, ex qua tantuni 
lucrum fieri posset, quam esse omnino incredu- 
lus. Itaque volui hoc ad te scribere, ut. loquaris. | 
cum Cosmo, desque solicite operam, ut haec 
volumina quaerantur; nam facile erit vobis. Li- 
bri sunt in. Monasterio de Sora , ordinis Cister- 
ciensium , prope. Roschild ad duo milliaria theu- 
tonica, hoc est, prope Lubich paulo amplius 
quam est iter diei unius. Árrige aures, Pamphi- 
le. Duo sunt volumina, magna, oblonga, litteris 
Longobardis , in Monasterio de Sora, ordinis Ci- 
stercensium, prope BRoschild, ad duo milliaria 
theutonica, quo adiri potest a Lubich biduo am- - 
plius. Cura ergo, ut. Cosmus.. scribat . quampri- 


LIBER II :65 


mum diligenter ad Gherardum de Bueris, ut, si 
opus sit, ipse eo se conferat; imo omnino. se con-. 
ferat ad Monasterium. Nam si hoc verum est, 
triumphrandum erit de Dacis. Cardinalis mittet 
iluc nescio quem, aut committet uni propediem 
discessuro. Nollem hunc tantum bolum de fau- 
cibus nostris cadere; itaque matura, ac diligen- - 
ter: ne dormias. Nam haec vir ille ita affirmavit, 
ut quamvis verbosior videretur, tamen nulla 
esset causa, cur ita impudenter mentiretur, 
praesertim nullo proposito mentiendi praemio. 
Ego igitur ille, qui vix crede quae video , 
adducor, ut hoc non omnino esse falsum putem, 
et hac una im re honestum est falli. Tu igitur 
curre, insta, preme Cosmum, ut aliquid expen- 
dat, quo litterae cito tutae deferantur. Vale. 
Romae die VIII. Januarii 1424. Quid autem 
egeritis, cura , ut sciam. Manu veloci. Dicas haec 
Leonardo nostro Cancellario (1). In eo monaste-- 
rio omnes fere Dacorum reges sepeliuntur. 


EPISTOLA X. 
Poggius pl : sal: dicit Simoni de T'eramo (1). 


Ago tibi gratias pro litteris tuis, quibus 
me mones, ul cautior sim in scribendo nova. Mi 
Simon nescio quid alii scripserunt, ego nil scri- 
psài domino Vintoniensi detractorium, mi fal- 
sum, neque aliquid, quod si publicetur, debeam 
(1) Leonardo Brunio Cancellario tantum designato. 
(3) Collector in Anglia de quo pluries supra. 
Vol. I. 13 


106 POGGII EPISTOL/E 


vel paulum erubescere. De resolutione Concilii 
non reperies in litteris meis. Verba subtractionis 
obedientiae regis Áragonum, ita simpliciter di- 
cta, non recolo me scripsisse, neque credo mea 
esse, sed quod fecit edictum, ne obediretur lit- 
teris Apostolicis, sine mandato suo. De haereticis 
item scripsi: et utinam mendacia scripsissem. 
Quod haec dederint disturbium rebus Papae, 
non fit mihi verisimile. Utinam alia non magis 
impedierint factum, quam scripta mea ? Locutus 
sum ego ipse cum Pontifice purgans me pro 
rei veritate; scripsique ad Dominum meum Vin- 
toniensem rogans, ut remittat mihi litteras illas, 
quas Papae sim ostensurus. lllud quod scripsi, 
volui esse notum Domino Vintoniensi propter 
utilitatem Ecclesiae , non populo: quod si ipse 
publicavit, quae culpa est Poggi? Prosperitas 
haereticorum debuit magis movere Praelatos ad 
obedientiam Papae, quam ad pertinaciam. Quod 
si hoc fecit laicos audaciores, quare publicarunt 
sibi nocitura? Possum ibidem dicere de Rege 
Aragonum; sed nolo esse longior. Itaque non est, 
ut culpam rerum rejiciatis in me. Ego procul 
absum a culpa. Willerinustuus scripsit ad quem- 
dam suum: eum qui talia scripsisset nova , di- 
gnum esse ultimo supplicio. Ipse modicum ex- 
pendit in nutrice talis viri, asinus mercenarius: 
ideo est tam profusus vitae alterius supplicii. 
Tergestinus quoque scripsit. Ego haec minus 
curo, quam credant. Nihil secretum revelavi : 
nil scripsi falsum: nullius famam laesi: non scri- 
psi ad hostem Domuni nostri, sed ad fidelissi- 


LIBER IL 107 
mum filium suum. Itaque omnis istarum re- 
. rum culpa, quam praefertis, non redundat in 
me, sed in Vintoniensem. Illum, non me, ac- 
cusent; prout dixi Cicestrensi, qui me culpavit: 
dixi quoque Domino nostro, me non putare Do- 
minum Vintoniensem ita improvidum, ut exi- 
stimem illum nova extulisse, quae speraret Ec- 
clesiae inutilia. Nam de, Cicestrensi, quod me 
arguis pro iis, quae scripsi, amice tu quidem 
facis; sed paulum erras. Ille non solum me ap- 
pellavit spurcissimis verbis, sed scribi quoque 
elterius nomine fecit Domino Vintoniensi falso 
mentiens..Cum esset inter nos verborum con- 
tentio satis honesta in secreta camera Papae, 
dle expuens verba ampullosa, et in.iram prosi- 
liens, coram pluribus dixit me vilem asinum ri 
baldum: sed non tuli impune: retudi eum ita 
ut taceret. Minatus est mihi plurimum: ego tunc 
fervens ira , injuria motus, et verborum contume- 
Jia, scripsi Vintoniensi rei enarrationem: veram : 
nil finxi: nil addidi: ad te quoque nescio quid : 
non enim recolo; sed nihil devians a veritate. 
Itaque non scripsi litteras maledicas; ut dicis, 
aut refertas jurgiis; sed veras, et ad me excusaii- 
dum necessarias. Quod si me cedere sibi debuisse 
putas, erras vehementer. Nam cum agitur de 
tuenda fama, de conservando honore, de infamia 
propulsanda , nemini parcendum est, non se 
quoque respicienti. Non fuit error respondere ad 
interrogata, sed ratio honesta. Sed haec hactenus: 
fecimus pacem, et factam servabo. Sed necessa- 
rium fuit respondere tibi, ne; culpam omnem in 


ro8 POGGII EPISTOL E 


me refellas. Vale. Romae manu festina die X. Fe- 
bruarii (1). 


EPISTOLA XI. 


Poggius sal. pl. dicit Leonardo .4retino. 


Reddidit mihi Cosmus noster litteras tuas, 
quas legi summa cum voluptate. Eas vero, quas 
dicis ad me dudum scripsisse, expecto summo 
cum desiderio, non ut cognoscam causas illius 
molestissimae dissensionis, quae dediscendae es- 
sent, sed propter eloquentiam tuam. Eas si un- 
quam habuissem, respondissem tibi profecto: 
multarum rerum sum negligens; in respondendo 
autem litteris amicorum diligentissimus. Quod 
tibi satis notum puto superioribus temporibus , 
cum crebris epistolis colloqueremur. Te rogo 
majorem in modum, ut mittas mihi illas litte- 
ras, quae tam negligentes fuerunt in veniendo, 
ut vel sero percipiam ex eis, quam cupio , jucun- 
ditatem. Illius vero dissidii satis recte causam 
perspexi ex primis litteris, quas olim recepi a 
Nicolao, et cum essem Florentiae illud idem 
cognovi praesens, quod absens conjiciebam ; unius 
scilicet delirantis mulierculae non susceptum a 
te patrocinium, et ex hoc capite omnem discor- 


(1) Anni, ut puto, 1424, «am loquitur de resolutione Concilii , 
certe Senensis , hoc incipiente anno dissoluti ; loquitur de su- 
btractione obedientiae Regis Aragonum , qui hoc anno bellum 
Pontifici indixerat ; loquitur tandem de haereticis , ut opinor, 
Bohemis, qui tunc plurimum molestiae afferebant Apostolicae Sedi, 
Vide Vitam Poggii Tom. 1. pag. 142. et 149. 


LIBER IL 109 
diam fluxisse. Quod si quis est omnium, qui 
haec molestissime ferat amborum causa, ego is- 
sum, qui novi quam bonis, quam sanctis prin- 
cipiis haec fundata, atque instituta fuit amici- 
tia, et deinceps longo tempore summis officiis, 
et mutua benevolentia conservata: hanc dirimi 
ob insaniam unius femellae, levissimum visum 
est mihi; neque te culpo, neque Nicolaum excu- 
so. Id fero molestissime hanc vestram dissensio- 
nem, quasi communem fabulam, nonnihil ma- 
culasse amborum famam. Ego satis novi natu- 
ram Nicolai, ac mores: non nego aliquid in eo. 
esse, quod corrigi posset. Tener est inter caete- 
ra, et ut ita dicam, vitreus, qui ad parvulum 
ictum confringitur. Sed quis est, mi Leonarde, 
cui non multa desint? Flaccus inquit: nam ne- 
mo vitiis sine nascitur: optimus ille est qui 
minimis urgetur: et lacobi Apostoli est aurea 
sententia: im multis offendimus omnes. Homo 
est Nicolaus, mea sententia, qui citius duci pos- 
sit, quam trahi. Debemus supportare invicem 
juxta praeceptunt Apostoli. Et ut Seneca potius 
vult honestare ebrietatem propter Catonem, 
quam dehonestare Catonem propter ebrietatem, 
sic ego cuperem, ut tu citius aliquam offensio- 
nem aequo animo tulisses propter Nicolaum , 
quam illum odisses propter offensionem; si qua 
in re te ille laeserit praeter jus amicitiae. Sed ex- 
pecto litteras tuas: haec scripsi non tanquam 
ferens certam sententiam, sed ut dolens ea, quae 
acciderunt praeter opinionem meam. Ego autem 
is sum, qui neque auxerim meam erga Nico- 


- 


.1310 POGGII EPISTOL.£ 

laum benevolentiam, neque aliquá in re dimi: 
nuerim amorem erga te meum. Quod si diutius 
fuissem Florentiae , forsan perfecissem opus ; 
quod inceperam, licet durum. Tu vale, et si me; 
ut soles, amas, rescribe saepius: nam nil mihi 
jucundius esse poterit litteris tuis. Romae X VIL 


Kalendas Aprilis. (1). 


EPISTOLA XII. 


Poggius pl. sal. dicit Richardo Pethmort (2) 
Secretario Épiscopi l'intoniensis. 


Frater amantissime, hanc epistolam non 
levem , ac jocosam , ut reliquae meae solent, ad. 
te mittere institui, sed seriam ac gravem, et vi- 
ro dignam; quam licet perbrevem , loco munu- 
culi tamen ab homine tibi aniantissinio accipias 
volo, et ut spero, non injucundi: nam si ea; quae 
ad ornandum corpus spectant, munera nobis 
grata esse solent, quanto gratiora , atque acce- 
ptiora esse debent ea, quáé ánimum: nostrum 
ernare possunt, et reddere pulehriorem ? Si qui- 
dem. corporis ornamenta rem fragilem  compo- 
nunt, caducam, instabilem , ad modicum. du- 
raturam, et' cujus jacturam haud magni exi- 
stimandàm sapientes censueré; animi vero or- 
natus, ac decor, aeternus est, atque immortalis, 
Pune negligentia, atqué incultus, nobis in poste- 

| (0 Anni, ut opinor, T , nam loquitur de transitu Poggii per 


Florentiam , sicut de re non multum remota. 
'(2) Alibi Pettewort. 


-LIDBER IL III 


rum permagna poena luendus est. Quorsum, in- 
quies, hoc novum philosophandi genus? Ut fun- 
gar officio amici, cujus est proprium amare al- 
terum ut se ipsum, et velle ei bene esse. Relatum 
est mihi his diebus a quodam, cum de te roga- 
rem diligenter, te multo quam soleas pinguio- 
rem, hoc est, opulentiorem factum esse, et plura 
Beneficia consecutum: quod quidem vere, et ex 
animo gavisus sum , si modo, et conscientia ipsa 
non est una effecta pinguior, et illa sint tibi 
vera beneficia fulura. In quo cum labor sit per- 
magnus, haec duo tibi maxime cavenda esse 
arbitror: primum ne haec rerum externarum co- 
pia te ad inopiam redigat virtutis; quod ut plu- 
rimum videmus contingere: tum vero, ne haec, 
quae vocant beneficia, tibi, ut caeteris paene 
omnibus, ad maleficium redundent. Si enim 
animum recte advertere volueris, invenies plu- 
res mortalium, dum opes quaerunt, divitiis in- 
hiant, pecuniae student, nullam habere virtutis 
curam, ignaros bonarum artium; et haec Bene- 
ficiorum tam late patens ambitio multorum ani- 
mas pessundedit. Nam et sana conscientia divites 
fieri perdifficile est, cum quibus artibus paren- 
tur satis constet, veterique proverbio decantatum 
sit: dives aut iniquus, aut iniqui haeres : et haec 
superflua congeries Beneficiorum ruitura est pro- 
cul dubio super nos, et oppressura animum no- 
strum, nisi etiam novissimi quadrantis justam 
reddiderimus rationem: quod si facere possumus, 
tu ipse nosti. Difficulter quidem comprimit vitia 
(quae undique scaturiunt, et magno adversum 


112 POGGII EPISTOLJE 


nos insurgunt comitatu) corpus algens, esuriens, 
se castigans , nedum in luxu, in delicis, im 
saturitate et copia constitutum, quae opes pa- 
rere et Beneficia opulenta consueverupt. Itaque , 
mi Richarde, circumspice diligenter, ut crescen- 
te pondere temporalium rerum, robur quoque 
animi crescat ad eas sustinendas, ne onere depres- 
sus succumbas, et te erigere non possis. Cuidam 
ex gentilibus Principi decerni sibi divinos ho- 
nores petenti, respondit unus: vide, ne dum 
coelum petis, terram amittas. Ego vero tibi 
secus. Cave, ne dum terram appetis, amittas 
coelum. Habes epistolam non longam, quam si 
saepius legeris, si memineris, senties tibi sanum 
consilium datum , et intelliges profuturum. Vale, 
et saluta verbis meis Bildeston (1) nostrum , quem 
satis miror nobiscum ita silere. Romae XI. men- 
sis Maii (2). Recommenda me Domino, et. saluta 
domesticos. 


EPISTOLA XIII. 
Poggius pl. sal. dicit 4ntonio Lusco P. C. (3) 


Est Marci Tullii in secundo de Oratore libro, 
ut opinor, sententia : non videri sibi eum liberum 
esse, qui non aliquando nihil agat. Versabantur 
prisci illi excellentes viri in omnium gentium 
dominatrice republica tot variis, tum publicis, 


(1) Nicolaus , alibi Bildescon, Archidiaconus V intoniensis. 

(3) Anni , ut opinor , 1434. 

(3) Vide supra Not. (1) pag. 101. et multo plura in Append. 
XXIII. ad Vit. Poggii. 


LIBER IKE 20113 
tum privatis in rebus, ut ad relaxandos a con- 
tinus curis animos, libertatis loco ponerent, si 
nihil agendi vacuum quandoque tempus con- 
cederetür. Nos vero, Àntoni, secundum eam sen- 
tentiam non solum liberi, sed longe omnium 
liberrimi sumus, ac paene dissoluti, quibus non 
aliquando ut ilis ad recreandum animum, sed 
fere. semper ad relaxandam mentem, et inge- 
nium per ignaviam nihil agendi omnino spa- 
tium concedi videmus. Neque enim demanda- 
tur nobis quicquam publici muneris, nec ipso 
otio, quod datur, frui licet observantibus nu- 
tum principis, et semper rerum agendarum 
expectatione suspensis. Miserrima igitur videtur 
esse conditio nostra, quibus neque otii, neque 
negotii ullius ratio constare potest: et dum lucelli 
nescio cujus spe trahimur ,nihil est certum, nihil 
exploratum nobis, quo constitutum bébornis 
vel agendi, vel quiescendi tempus, suspénsi ani- 
mis, atque iis rebus intenti, quae parum habeant 
commercii cum virtute. Át vereor ne merito et 
nostra plane id nobis culpa eveniat, non aliena, 
qui tam longe absumus ab eorum praeceptis , 
quos quotidie legimus, tractamus, in ore, et 
manibus habemus. Mihi quidem consideranti sae- 
pius utriusque nostrum institutionem , indignis- 
simum videtur esse iis studiis, quibus ab ineunte 
aetate dediti fuimus , iisdem capi erroribus, qui- 
bus plurimi mortalium , et ea sequi, ea quaerere, 
non quae virtus, et ratio praescribit nobis, sed 
quae vulgi opinio ducit esse praeclara. Nam si 
caeteri homines, quibus nullum ingenium , nulla 

Vol. l. 14 


iid — POGGII EPISTOLJE 


doctrina, nulla bonarum artium insunt studia, 
rectam vivendi nequeunt rationem intueri, nequa- 
quam id mirum videri debet ; feruntur enim qua- 
si communis erroris impetu, quo alter alterum 
trudit ad ea expetenda, ad quae est omnium con- 
cursus, tamquam in eis sit vitae beatae finis con- 
stitutus, Itaque alii student opibus, et dignitati: 
alii honores ambiunt: quosdam vexat cupido do- 
minandi: nonnulli voluptatibus deduntur: plu- 
rimi ardent pecuniae cupiditate, ad quam cumu- 
landam nullum turpe facinus putant. Át vero 
nobis, qui majorem anteactae aetatis partem con- 
sumpsimus in studiis humanitatis, quae nos pre 
caeteris ad honestatem, et decus instituere de- 
buerunt, turpissimum videri debet, implicari 
aetatem nostram in his rebus comparandis, quas 
ipsi novimus nulla laude dignas: instar eorum, 
qui neque virtutum, neque vitiorum ullum di- 
scrimen norunt. Equidem satis digne admirari 
nequeo stultitiam nostram, qui quo plures cer-. 
nimus varis erroribus involvi, eo magis nos re- 
spicere, eo studiosius nobis consuleta deberemus, 
non quid caeteri faciant mali, sed quid boni 
nostra esset facere considerantes. Quid enim per 
immortalem Deum prosunt nobis litterae no- 
strae; quid poetarum, quid oratorum lectio ; quid 
inspectio moralium philosophorum ; quid libro- 
rum tot excellentissimorum virorum jugis per- 
contatio nobis contulit, quibus admonemur vir- 
tutem maxime in nobis habendam ; divitias, opes, 
dignitates, honores, reliquasque fortunae pedis- 
sequas, vel non appetendas, vel pro minimis 


L I B E RÀ II. 115 


putandas; si stultorum more ea sola admiramur, 
velut indocti ad ea obstupescimus, incumbimus, 
posthabita virtutis cura? Quod si recte animum 
advertere voluerimus, non solum ratione, sed 
exemplis quoque multerum perspectum esse no- 
bis debet harum rerum usum , quae tot laboribus 
tantopere expetuntur, instabilem esse, fragilem, 
ac perbrevem, ut plurimi hominum eas tum 
praecipue amittant, cum se miaxime illas tene- 
re arbitrantur. Licet referre complures olim in 
hac Curia tum honoris, ac dignitatis, tum pe- 
cuniarum ardore flagrantes, quorum alios in ipso 
ambitionis eursu, cum jam jam sese, quod opta- 
bant, ipsis manibus tenere putarent, destitutos 
vidimus; alios. ne tum quidem, cumi quod cu- 
piebant, adepti essent, eam ipsam, quam sibi 
proposuerant, animi quietem, et vivendi liber- 
tatem consecutos. Quis, ut ea recenseam , quorum - 
est recens iB ore omnium sermo, quis, inquam, 
armis Drachio (1) potentior? quis fortunatior? 
quis felicior habebatur? Quem adeo ex in(imo 
homine fortuna extulit, ut magnam partem te- 
neret Italiae; minaretur Pontifici; regno inhia- 
ret Neapolitano: qui pluribus elatus victoriis ma- 
jora quaedam animo concipiens, urbem Aquilanr 
anno obsedit , nec ullis pacis conditionibus ab ea 
potuit amoveri, fretus fortuna, quam se ducem: 
sequi fatebatur: cumque exploratam sibi victo- 
riam persuaderet, uha acie victus cecidit. Quod: 
ergo tot suderibus, tot vigiliis, tot' praeliis, 
spoliis , rapinis , caede; quod tanta multorum: an- 
(1) Braccio du Montone celeberrimus: bujus aetatis dux. 


16 — POGGII EPISTOL E 


norum ambitione conflarat , unus absumpsit dies. 
Qui casus, si priscis illis accidisset temporibus, 
quas illi tragoedias, quas nobis scenas exhibuis- 
sent? Vidimus modo Principem Salernitanum (1) 
virum quidem provectum ad summum poten- 
tiae culmen florere inter munera fortunae, ad 
cujus cumulatam omni ex parte felicitatem cum 
nihil deesse videretur, nisi ut opprimeretur Bra- 
chius, utpote vir sibi, et ocio infensus, atque 
is consilio, ac virtute Pontificis concidisset , non. 
licuit sibi. diutius frui gaudio potitae victoriae: 
sed in ipsa laetitia, in ipsa multarum urbium 
gratulatione, in ipsa rerum omnium felicitate, 
in ipso voluptatis limine, quam conceperat ex 
hostium strage, diem suum obiit: et tunc potis- 
sime exLinctus est, cum.vita esset permaxime 
optanda. Itaque. alterum vi, et armis, quod cu- 
piebat sibi vindicantem ; alterum, quod deside- 
rabat pace, atque ocio consecutum, fata interce- 
perunt. Praetereo multos nostri temporis; prio- 
rem ducem Mediolani, Regem Ladislaum; incliy- 
tum Angliae regem; quorum omnium consilia, 
et conatus in ipso victoriarum cursu mors in- 
tercepit. Praetereo multos, qui hac nostra tem- 
pestate ex magnis ad infima ceciderunt , quia et 
id futurum esset longius, et tute ea ipsa melius 
nosti. Superiora vero quia recentissima sunt, 
retuli mecum ipse admiratus rerum mortalium 
mutationem , varietatemque fortunae, quae omnia 
in ambiguo versans , nihil firmum, nihil stabile, 
nihil certum esse patitur in rebus humanis. Quis 


(:) Jordanus Columna frater Martini V. pestilentia enecatus. 


LIBER IL 117 
ad hujusmodi ludum imbecillitatis nostrae non 
expavescere debet? Quae affert casus, fortuna 
tribuit, quis honores, dignitates, magistratus, 
opes, principatus non appeteret remissius, si eo- 
rum instabilitatem , ac mutationem, fragilitatem- 
que nostram, et hominum inanes curas fuerit 
contemplatus ? Perverse nimium abutimur ratio- 
ne divinitus nobis data, quae cum nos doceat, 
solam virtutis possessionem nostram esse, firmam, 
stabilem, fortunae vero bona aliena, incerta, 
caduca, ita tamen stupidi omnes, ita intenti, 
anhelantesque ad ea praecipitamur, ut nullo e- 
xemplo perterriti, nulla ratione permoti, tempe- 
statum fluctibus nos objicere malimus, et una 
cum ipsis submergi, quam iis neglectis vitam 
securam ducere, et quietam. Sed ut est vetus 
proverbium , omnia praeclara rara, pauci reperti 
sunt non solum nostra, sed superiorum quoque 
temporum memoria, qui parvo contenti ample- 


cterentur honestum illud virtutis iter, quod lau- 


darunt omnes, pauci vero celebraverunt : quo mi- 
hi laudabilior esse videtur, qui inter has diffi- 
cultates emergit et se erigit ad meliorem vitam. 
Vellem, mi doctissime Antoni, tantum in me 
esset roboris, ac nervorum, ut eorum, quos le- 
gimus , praeceptis , vel saltem aliqua ex parte ob- 
temperarem , et ea sequererer , quae ab ipsis do- 
cemur esse honesta ; ut non solum recte sentien- 
di, sed bene agendi quoque scientiam viderer 
consecutus. Enim vero majorem nobis imposi- 
tam esse judico necessitatem declinandi a per- 
versitate reliquorum , quam illis, quos reliqua- 


Pd 


118 POGGII EPISTOL/£E 
rum artium studia delectant. Aliud emim quid- 
dam nobis videntur polliceri haec humanitatis 
studia, quam aliis aliae artium facultates : haec 
enim nostra semota procul ab omni spe quae- 
stus, nulla cupiditatum irritamenta repromit- 
tunt nobis, sed earum contemptum, et verae 
virtutis viam, nihilque docent m eis, praeter 
se ipsa esse expetendum; nihil de coacervandis 
nummis; nihil de opibus comparandis nobis prae- 
cipiunt ; sed de his contemnendis , abjiciendisque. 
Itaque plures videre licet eorum , qui se his stu- 
düs penitus dediderunt procul ab omni ambi- 
tione, strepituque populari , in ocio , quiete, pau- 
pertateque vixisse. Át vero sive juris scientiam 
consideres, sive medicinae, sive plurimarum ar- 
tium disciplinas, quarum praeclara quidem est 
cognitio; reperies quaestuarias quasdanmr esse ar- 
tes , ac mercenarias. Nemo est enim , qui ad eas 
accedat scientiae causa , sed quaestus, ac lucri, 
quorum: si spem submoveris, in silentio erunt hae 
facultates, et eorum squalebunt libri situ ac pul- 
vere obsiti. Neque tamen ego is sum, qui bel- 
lum indiceendum censeam omnino his fortuitis 
bonis, omnino rejiciendes honores, opes, divitias, 
dignitates, modo haec vel honeste offerantur, vel 
ad ea tendatur vera virtutis via: sed virtutis 
rationem judico praeferendanr, qua moderatrice, 
reliquarum rerum cura gerenda sit: haec enim 
üna est, quae nobis veram largiri poterit animi 
quietem , quae nos vindicet in libertatem , quae 
vitam tribuat immortalem. Haec in idversis ani- 
mum. submittere, m seeundis efferre prohibebit: 


LIBER IL dug 
haec dolorem, paupertatem , mortem , reliquaque 
quae homines veluti magna exhorrent mala , mi- 
nime formidanda docebit. Haec nos instruet im- 


perandum cupiditatibus ; refraenandas voluptates; 


libidines coercendas ; nihil. optandum , nihil. du- 
cendum in bonis, quod sit subjectum temeritati 
fortunae. Erigamus nos igitur aliquando, Antoni, 


et animum nostrum ad suimet contemplationem , 


cogitationemque evocemus ; cogitemus haec o- 
mnia,in quibus curas nostras plus aequo poni- 
mus, esse una nobiscum interitura; solius virtu- 
tis cultum magni faciendum , qui ne mortuis 
quidem potest auferri. Referamus nos ad studia 
nostra , et haec inflata fortunae beneficia pro eo- 
rum precio aestimemus: tempus autem, quod 
hactenus per socordiam fluxit, collocemus in his 
| cogitationibus quae sunt libero homine dignae: 
excitemus animum ad eas curas, quibus efficiatur 
melior, atque erectior a contagione mortali. ]l- 
lud vero prae caeteris est adnitendum , ut tot vi- 
giliae, tot lucubrationes, tot anni quot posuimus 
in variarum rerum lectione, aliquid videantur 
nobis profecisse; ne operam , et oleum veteri pro- 
verbio perdidisse existimemus, neve in eorum 
numero adscribamur, quos ait Ápostolus semper 
discentes, nunquam pervenientes ad scientiam 
veritatis. Habes epistolam verbosiorem , quae for- 
san alis esset molesta, tibi vero scio, pro tua 
humanitate, atque in me benevolentia, quo lon- 
gior fuerim in scribendo, eo jucundiorem me esse 


futurum. Vale Tibure VI. Kalendas Julii. (1) 


(1!) Anni 1424, nam loquitur de Brachii interitu sicut de recen. 


TORNANO ROREUERSR TEPTHRERE PR DEEP quer um apu PU Det p Se DL LE n EPA P —- 


120 POGGII EPISTOL E 


EPISTOLA XIV. 


Poggius pl. sal. dicit Petro Donato 
4rchiepiscopo Cretensi (1). 


Cum visitassem pridie Abbatem Monssterit 
Rosacensis, qui hac iter fecit iturus pro Legato 
in Picenum, post verba, quae primo congressu 
communiter haberi solent, quaesivi de te impri- 
mis diligenter, et an esses Praeneste, quo te con- 
tuleras pridie, quam ego recessissem: qui cunr 
mihi dixisset te revertisse Tibur, non receptunr 
a Praenestinis ob timorem inferendae pestis, de- 
testans illorum immanem rusticitatem  admira- 
tus sum paulo te repetiisse eumdem locum, quenx 
ipsum fugeras conservandae salutis gtatia, ac 
non potius alio divertisse; praesertim cum et 
tam multi in ea urbe mrrbo interirent , et tanr 
multa sint oppida circunxr salubri aere, in qui- 
bus absque ulla suspicione esse potuisses. Hoc si 
abs te factum est propter animi magnitudinem, 
ut qui contemnas , quam caeteri reformidant 
mortem, et hanc fragilem, momentaneamque vi-- 
tam non pluris, quanr a sapientibus aestimanda 


tissimo eventu. Brachius autem una acie victus prope Aquilam ini- 
tio hujus mensis interfectus est. 

(1) Petrus Donatus prius Archiepiscopus Cretensis , deinde 
Costellanus , ac tertio Patavinus Episcopus , fuit vir insignis pie- 
tate; de doctis et literarum studiosis beaemeritus; Juris Civilis , et 
Canonici peritissimus , plura Apostolicae Sedis munera gessit, tum 
in Concilio Basileensi, tum in Perusinae urbis regimine , cu& 
praeerat eo ipso anno quo ex Castellano Antistite renuntiatus fuit 
Patavinus. 


LIBER IL r2! 
Bit , facias, laudo. certe. animum , ac fortitudinem 
tuam, qui ita animatus sis, ut firmam, stabilem: 
que vitam, huic labenti et caducae anteponas. Sin 
vero aliud quidpiam te movit, ut longius a Pon- 
tifice abesse nolis, vide an satis consulto feceris, 
qui objeceris te in vitae discrimen propter nesaio 
quam incertam. rerum futurarum. significatio- 
nem. Sed tamen ea te sapientia praeditum scio; 
ut omne consilium in agendo tuum , mature et 
prudenter a te susceptum cogár existimare: ui 
quanquam tua salus maxime. me solicitum te- 
neat, tamen hoc uno consoler, quod gravi sa- 
pientique deliberatione, et egisse te omnia , et 
acturum confidazm. Cupio quidenr, ut superior 
causa te impulerit ad redeundum Tibur ; quam 
nos alii propter imbecillitatem mentis , animique 
angustias aufugimus terrore commoti. Et id quo- 
que erat aequius fieri ab eis, qui ad aliorum 
exemplum constituti. sunt. Sed multos tum: pa- 
vor exanimat, verentes hoc nomen mortis; tunm 
vero maxime conscientia dictorum, ac factorum, 
quorum: aliquando nobis apud illum tremendum 
judicem . aeternum ratio reddenda est. Libet pau- 
lum, mi Petre, philosophari tecum, qui me nóm 
solum loquentem. serio, sed fabulantem quoque 
pro tna singulari humanitate libenter soles au- 
dire. Libet autem: non ostentandi causa, quod 
vitium longe a me abest, sed cum tecum collo- 
quendi viro omnium eruditissimo, tum vero 
quia ita fert praesentis temporis. ratio, quae uti- 
nam ut timere, ita quoque aliquid dignum viro 
10s sapere docuisset. Equidem non meam, quae 
Vol. 1. 15 


| 
| 


1232 POGGII EPISTOL E 


nulla est, sed multorum prudentium, ut haben- 
tur, atque excellentium virorum sapientiam de- 
sidero, qui admodum soliciti, atque intenti exi- 
stunt ad  evitandam. pestilentiam metu mortis, 
et quidem corporeae, nullam habentes omnino 
curam mortis animorum; loca trasmutant ; se- 
cretiora quaedam petunt; amant solitudinem ; 
hominum fugiunt congressum ; exquisitioribus 
utuntur dapibus ad praescriptum medici, cujus 
consilio parent. Atque haec omnia, ut haec mo- 
les corporea, tam. egregium, tam salutiferum 
opus, diutius conservetur: cum interim de ani- 
mis. verbum nullum: ii soli, moesti, sordidi , in- 
culti , squalentesque jacent in tenebris, et carcere 
ooeco omni ope destitüti. Et cum ipsi aegri, an- 
xique multis obruantur pestiferis morbis , qui 
illos ad internecionem ducunt , nullus accersitur 
medicus. nulla: parantur medicamenta , sed eos 
negligentia nostra perire sinimus. Átqui cum 
multis ex rebus, cum vel ex hoc maxime perspi- 
cere licet communem hominum insaniam. Nam 
cum duplex sit interitus, unus corporum, alter 
animorum, corporum quidem, quem nullo pacto 
vitare possumus , studiosissime fugimus, animo- 
rum vero, qui vivant ne an intereant in nostra 
est potestate, etiam ultro appetere videmur, igna- 
ri omnium, ac rationis expertes. Nos corpus no- 
strum colimus tamquam deum, quicquid expo- 
Scit, damus; vetat , imperat , praescribit , nos ejus 
paremus imperio; nos ad illius arbitrium aetatem 
agimus nostram, ad ejus cultum , pompam , fa- 
stum, atque ornatum studia nostra ponentes: 


"^ LIBER Il. . 123 


coelum, terram, maria, deos atque homines pro 
ipsius augmento fatigantes; quod "potius compri- 
mere, spernere, exercere deberemus, atque-ejus 
vim minuere tanquam omnium malorum irrita- 
mentum. Át vero animum , qui ipse deus est in 
nobis, hoc est, divina pars quaedam , humilem, 
abjectum , moerentem, ac sordidatum reorum 
more, in compedibus et vinculis captum tene- 
mus; nihil ei opis, nihil damus auxilii in coeno 
jacenti, ac sordibus: qui cum aegrotet, sitiat, atque 
esuriat, et medicum negamus, et cibum. Quod si 
nos illum, prout decet, non servi, sed domini 
loco haberemus; si bonis artibus excoleremus; si 
vitae ejus, quae futura est aeterna, curam ali- 
quam subiremus;si de ejus interitu aeque ac 
corporis perturbaremur: profecto: non essemus 
adeo pavidi ad finem nostrum ; non adeo an- 
Xiaremur soliciti ad fugam; sed aequo animo 
susciperemus diem nobis constitutum, in quo et 
malorum praesentium finis esset futurus, et la- 
borum praemia, nosque hac corporis sarcina exui 
facile pateremur evolaturi ad liberiorem vitam, 
in qua nulla esset mors extimescenda. Sed nos 
veluti pecora dediti ventri, et ocio ignavo, vitam, 
ut inquit Sallustius, veluti peregrinantes transi- 
mus, quibus corpus voluptati, anima oneri fuit; 
qui videntes, scientesque nos perditum imus, ac 
nullo exemplo, nulla doctrina, nulla ratione de- 
flectimur ab iis curis, quae in nostrammet perni- 
ciem redundant. Sed haec hactenus. Redeo ad 
illud superius, unde haec ducta .sunt. Si tu ob 
eam causam Tibure te contines, quod vere phi- 


TaÁ POGGII EPISTOL/E 
dosophus evaseris, cujus vita, ut nosti, ommis 
praemeditatio mortis esse debet, bene est, et id 
summa laude dignum, tibique gratulor philoso- 
phanti. Verum cupio abs te scire, quid agas, 
quae vitae institutio, qui victus, in quam philo- 
sophorum sectam deveneris. Epicurei dissoluti 
sunt nimis: Stoici severiores: mediocritatem Pe- 
Tipatetici servant, admittunt divitias, dignitates 
non aspernantur: hos censeo amplectendos. De 
zne autem si quaeras, quid agam ; pessum id qui- 
dem unico verbo expedire: statur: vel si pluri- 
bus unico versu: Vivo equidem, vitamque extre- 
ma per omnia duco. Si tamen singularius id cu- 
pis, accipe paucis. Posteaquam veni Reate, con- 
duxi demunculam penes flumen ingens satis, 
quod praeterfluit civitatem. Mane visito Eccle- 
siam orandi causa, tum domum rediens pertran- 
seo forum circumspiciens, atque emens , si quid 
usui est, et praesertim melones, quorum cogni- 
tionem Zuccharus existimabat perdifficilem, et ob 
eam rem absque intermedio emendos censebat. 
Neque tantum me movet exemplum Zucchari , 
quantum Horatii auctoritas; qui ipse poeta egre- 
gius, laudans vitam suam, scribit se Romae urbis 
omnium celeberrimae solitum deambulare forum 
percontantem , quanti olus, aut far emeretur: 
multo magis ego homuncio prae illius excellen- 
tia in hac urbe rusticana, quod in usum meum 
sit, emere, nullam reprehensionem timeo. Tum 
domi lego aliquid, aut scribo sedens in deam- 
bulatorio propter fluvium ad aquae murmur: 
indulgeo deinde corpori, quantum sat est: ma- 


'" LIPER II. 125 


fna vero pars temporis consumitur deambulan- 
do: nam et est aer hic frigidiusculus, et loca 
amoena admodum, et ad deambulationem ac- 
commodata. Quod autem facio plurimi, nulla 
hic audio nova ; nulla bella; nullos rerum tumul- 
tus; non quaeri sentio, quid Aragonum, quid 
Francorum parent reges; quid Dux Mediolani ; 
quid Florentini moliantur. Non audio: molestias 
Archipiratarum terrestrium, militiae nostrum 
temporum, quos ultra Sauromatas vellem hinc 
esse abreptos. Fruor quiete animi: nam corpus 
sibi consulit; neque me solicitat cupido ulla lu- 
cri: quin potius illa me torquebant, cum essem 
Tibure, si quem conveneram ex nostris: heus tu 
nunquidnam novi? Unus mortuus est, alter mo- 
rituro proximus: Nunquid aliud? Novi milites 
conscribuntur; aliqua obsidio paratur: Tudertum 
deditionem fecit; Perusini legatos misere: nescio - 
quod castellum secessionem parat, et sexcenta 
alia sudorum plena, quae dediscenda essent, si 
scirentur: hic vero his inanibus fabellis, ac mo- 
lestiis vacamus. Hujus vitae vellem te fieri par- 
ticipem, si id esset futurum in rem tuam. Nam 
tunc nihil nobis deesset ad absolutam, cumula- 
tamque ex omni parte voluptatem. Nam licet 
hic quoque loci Epicurum fieri, et eum , qui 
aqua, et polenta hospitem recipiebat ; et eum 
qui titillatione sensuum vitam efficit beatam. Si 
aderis, utramvis capere licebit: tibi tamen soli, 
8i priorem elegeris. Virum clarissimum Ánto- 
nium Luscum, si praesens est, verbis meis sal- 


126 POGGII EPISTOLZ£E 
vere jube, et item Razelem (1) confabulatorem 
nostrum. Vale,et me ama, ut soles; imprimisque 
cura, ut valeas, ut tecum deinceps philosophe- 


mur. Ad X. Kalendas Augustas (2) Reate. 


EPISTOLA XV. 
Poggius S. P. D. IVicolao | (3). 


Non putabam in universa Graecia tantum 
esse latinarum litterarum, quantum in te uno 
conspexi. Duas enim abs te litteras accepi , tanta 
elegantia nitoreque conscriptas , ut admiratus 
equidem fuerim tibi inter alienigenas viventi 
tam incorruptam patrii soli eloquentiam per- 
mansisse. Et ad primas quidem litteras respon- 
sum exaraveram, dandum illi ipsi Religioso, qui 
tuas ad me detulerat; praedixerat enim mihi se 
propediem abiturum fore, proinde litteras para- 
ram, se enim venturum ad me, ac litteras susce- 
pturum; quod tamen non fecit. Álias postmo- 
dum accepi litteras, tarditatem meam accusan- 
tes, et nihilominus gratias agentes, quod. illi Re. 
hgioso, quem mihi commendaveras, non defue- 
rim. Ex quo igitur postremo intelligere potuisti 
me laeto animo suscepisse amicitiam tuam , quod 

(1) Razellus Bononiensis fabulatorum princeps , qui una cum 
Luosco , et Cincio in Bug:ale , id est in aula. secretio ri mendacio- 
rum veluti officina , facetias a Poggio collectas enarrabat, Vide 
Poggii Opera ed. Argent. an. 1513. fol. 184. t. 

(3) Auni,ut videtur ex epistola praecedenti et ex epistola 


XVII. infra, 14324. 
(3) 1guotus qui sit, et unde. 


LIBER IL 127 


homini ignoto, tuis apud me litteris commenda- 
to, ita me volentem, et cupientem obtuli, ut pro- 
tinus nihil fieri potuisset cum vera sighificatione 
amoris erga te mei. Quod si responsum turc non 
habuisti, culpa in me non fuit, qui responsum 
paraveram, ut supra dixi. Nec tam venerabilem 
ilum ac praestantissimum  Religiosum  carpo. 
Multa enim tam longum iter.aggressuros occu- 
pant et distrahunt. Sed praeterita omittamus, et 
ea dicamus , quae ad rem nostram pertinent. Ego, 
mi Nicolae, perquam libenter te in amicitiam 
recipio , virum bene literatum et perhumanum, 
et deme, plusquam ipsemet postulo, egregie 
sentientem. Estoque. posthac nobis amicitia :non 
vulgaris , sed qua boni viri inter se diligunt, non 
emolumenti spe, sed comprobatione virtutis ; haec 
enim amicitia stabilis est. Quod autem offers 
operam tuam in Graecis voluminibus comparan- . 
dis, pergratissimum est. Rogo et obsecro des ope- 
ram, ut mihi emantur volumina, quae tibi no- 
minatim in schedula his litteris inclusa exprimo. 
Studebis tamen potius vetustos quàm novos, si 
modo haberi possunt. Tu igitur *hunc laborem 
mihi gratissimum assumas. Ego autem, ut aliqua 
hic comparentur, curabo. Vale. Ad X. Kalendas 
Augustas (1). Reate. 


(1) Anni t424. ut apparet ex loco a quo scripta est, ubi Poggius 
pestis fugiendae causa per duos ferme menses , is habetur ex se- 
quentibus epistolis » permansit, 


138 — POGGII EPISTOLA 


EPISTOLA XVL 


Poggius pl. sal. dicit Francisco Episcope 
4quensi.. 


Cum vellem aliquid instituto mee, et pro 
nostra amicitia ad te scribere, quo me tecum 
etiam absentem cupide. loqui videres, neque sane 
quid certum occurreret; sumpsit deinde epistola 
ex hodierna lectione argumentum. Nam cum re- 
volvens 'Tragoedias Senecae legendi studio in 
"Thyeste eum locum , in quo chorus bonam men- 
tem regnare dicens, laudat vitam quietam , et 
solitariam, optans in eam extremos sibi dies con- 
cedi: haesi paulum a legendo, dehinc etiam atque 
etiam eam partem relegi considerans, quam ve- 
ra essent verba illa, quamque salubria. generi 
mortalium, si ea sequeremur. Àit enim. inter 
CAPUAE | 


Rex est , qui posuit metus, 
Et diri mala pectoris ; 
Quem non ambitio potens ,. 
Et nungeam stabilis faeor 
Z'ulgi praecipitem movet ;. 
Qui tuto positus loco 

Infra se videt omnia. 

Mens regnum bona possidet. 
Stet quicunque volet potens 
"Aulae culmine lubrico ; 
Me dulcis saturet quies. 


LIBER I. 129 

Obscuro positus loco 

Leni perfruar otio: 

JVullis nota Quiritibus | 

44etas per tacitum fluat. | E 

Sic cum transierint mei zr di 

JVullo cui strepitu dies, 

Plebejus moriar senex. 

; Jlli mors gravis incubat , SE L 

Qui notus nimis omnibus, ^ ' - 

. Jgnotus moritur sibi. — gR* Cs E 

Hóc in loco cum multa mecum ipse versa: 
rer ocii cupidus , optaremque similem mihi dari 
vivendi facultatem, venit in mentem mihi, tum 
multorum, qui talem sibi vitae cursum elege:- 
runt, tum vero maxime, quia recens est exei- 
plum " praestantissimi viti Fràncisci Petrarcae; 
qui magno animo spernens, atque'abjiciens om: 
nem curam opum, ac dignitatum, quae tunc ei 
a Pontifice offerebantur, fugiensque potentiorum 
limina, ad quae magnis praemiis imvitabatur, 
vitam quietàm , ac procul a strepitu: rerum teme 
poralium constitutam, et dicto, et facto Compro- 
pavit. Edidit enim libellum de vita solitária; ut 
nosti, et habitavit plurimum apud fontem Sor- 
gae, vivens non solum sibi; quod ipsum perma- 
gnum. est; sed aliis quoque exemplum praebens 
recte honesteque vivendi. Fuit ille vir sapiens 
animi magni, atque erecti ad majora quaedam, 
spernens fortunae munera, átque háec omnia, 
quae caeteros exagitant ac vexant, infra se putans: 
et támen tanta virtutis ejus fuit fama, ut eà 

Vol. I. 16 


130 — POGGII EPISTOLJE 
ipsa quae summo studio fugiebat , ultro sibi a 
magnis viris deferrentur. Nam et a summo illius 
aetatis rege multum honoratus est, et ad publica 
munera saepe summa cum dignitate assumptus, 
in quibus late ipsius claruit sapientia. Ita virtus 
tanti viri, cum latere etiam abdita non posset, 
summis non caruit honoribus: qui ocio littera- 
rum consenescens, vitaeque consulens tum prae- 
senti, tum futurae ita concessit in fata, ut ejus 
nomen futurum sit apud posteros immortale. 
Qua quidem in re dolendum est, tam paucos 
extitissa deinceps imitatores industriae suae, 
praesertim cum tam mult sint in unoquoque 
doctrinae genere viri excellentes, qui et jure 
deberent , et possent, si vellent. Hic nequeo satis 
admirari consilium tum nostrum, qui in sae- 
culo yersamur, tum eorum, qui saeculo renun- 
tiarunt ; qui cum Christiani nuncupemur, quid 
enim dicam, sumus, tam longe absumus ab ob- 
servantia mandatorum Dei: qui cum: quotidie 
legamus .doctissimos viros tum Gentiles, tum 
Khristianos, tam perte, tamen .calcamus con- 
4ilia, et praecepta quae ab illis docemur tam 
salutaria; tam sancta. Beferti sunt libri Gen- 
lum optimis quidem praeceptis, quibus pro- 
bant nobis mentem amni perturbatione vacuam , 
sibi intentam , humana .contemnentem , atque 
omnia virtute inferiora judicantem , imperium 
possidere humanum :, maxima autem premi ser- 
vitute eam, quae € contra ad haec inferiora. di- 
labatur , oblita sui, Nostri quoque .nihil aliud 
praedicant ; clamant, hortantur, admonent, quam. 


EKIBER IL 131 


haec eadem, sed perfectiori modo et via. Nam. 


quod Gentilium habet philosophantium doctrina, 
id totum fere respicit praesentem vitam: quod 
vero nostri tradunt , id ita praesentis vitae ratio- 
nem haberi concedit, ut sit tanquam viaticum 
futurae, ad quam et nati, et instituti. sumus. 
Quid igitur causae esse censes, cur cum tot 
sint bonarum artium studia, tot librorum mo- 
numenta, tot cohortationes ad virtutem, tot mo- 
nitiones, tot salutifera consilia, quae etiam bar- 
baros ac rudes permovere deberent, tam pauci 
tamen reperiantur, de doctis hominibus loquor, 
qui studeant bonae menti, qui non magis sensi- 
bus quam rationi obtemperent, qui fructum ali- 
quem reportent studiorum praeter eum, quem 
ipsi sibi proposuerunt , hoc est, bona fortunae? 
Verisimum quippe illud est, quod Apostolus 
Paulus protulit voce divina: radicem malorum 
omnium esse cupiditatem. Haec illa est, quae 
nos ab recto tramite seducit, quae nos rapit, 
torquet, versat : haec animum perturbat, et ino- 
pem reddit consilii: haec doctos indoctos facit , 
et eos, qui sibi sapere videntur, omnes virtutis 
ignaros: ad hanc nos studia , doctrinasque referi- 
mus, et nostras cogitationes. Quotum enim quem- 
que reperies eorum, qui se ad liberales doctri- 
nas contulerunt, qui scientiam velit assequi tan- 
quam vitae suae futuram ducem, ac non potius 
veluti ministram cupiditatum? 

Rara avis in terris , corvo quoque rarior albo. 
Missos faciamus oratores, et poetas: nam alte- 
rum genus pluribus jàm saeculis jacet, alterum 


N 


33^. POGGII EPISTOLAE 


esse desit; quos tamen si quis ulla ex parte de- 
gustavit, statim producit in medium supellecti- 
lem suam auctionem faciens. Multi existunt, quos 
delectat studium philosophiae ; rari, qui in ejus 
acquiescant cognitione: quod si qui sunt, ii in 
rerum naturalium contemplatione defixi tolera- 
biliores videntur , reliqui traducunt eam ad usum 
medicinae optimae pecuniarum  conciliatricis. 
Nonnulli philosophiam eatenus attingunt, quate- 
nus magistri suscipiabt gradum: quó nomine in- 
flati aut gannientes, strepentesque in scholis pe- 
cunias aucupantur, aut se dicant inertiae Bene- 
ficiorum ecclesiasticorum. Una est scientiarum 
omnium parens, et regina, quam Theologiam vo- 
eant , cujus perfectionem ipse nos docuit Salvator. 
Ád hanc perdiscendam quam multi se conferant , 

vides; quanquam multi illius se profiteantur ma- 
gistros. Sed animadve:te quaeso , quam ii procul 
absint ab arte ejus vitae, cujus magisterium 
susceperunt. Hanc quoque rem pretiosissimam 
convertere ad quaestum; qui ut nomen magistri 
sortiti sunt, alii sub eo nomine ampla petunt 
Beneficia, dispensationes vero ampliores ut duo 
aut tria curata Beneficia obtineant, cum nullius 
suscipiant curam, quasi doctis errare, et. delin- 
quere magis liceat , quam indoctis; alii soluti a 
vinculo religionis vagantur libere per urbes, lo- 
ca obsoleta fugiunt, splendidiorem ducunt vi- 
tam, lautioribus utuntur vestibus, honores vero, 
fastigia, dignitates tanta ambiunt molestia, ut 
non petere, sed extorquere velle videantur, 
omnem pervertentes theologicam disciplinam. 


" 


LIBER IL 133 


Cum enim non solum, ut facienda doceant, sed 
etiam ut docenda faciant, admoneantur a Sal- 
vatore nostro , qui prius facere coepit, quam do- 
cere: id agunt tamen, ut ob eam rem videantur 
didicisse, ne quid penitus agerent eorum , quae 
didicere. Qui enim praedicat non furandum, fu- 
ratur, qui non moechandum , moechatur, ut ait 
Apostolus. Dimitto medicos, palam est enim 
quid sequantur, quorum labor dignus est prae- 
mio, cum sit nobis plurimum salubris, et eorum 
ars admodnm necessaria. De iis vero, quos le- 
gistas vocant, et canonistas, haud dubium est. 
omne studium ipsorum, operam, curam, diligen- 
tiam in opibus, divitis, atque ambitione fun- 
datam. Itaque ii nunquam solitudinem quaerunt; 
nullum otium; nullam neque corporis, neque 
animi quietem; nullum tempus vacuum mole- 
stiis: sed forum, lites, jurgia, et quicquid ambi- 
tio mala suadet, soliciti pecuniis, honoribusque 
intenti. Neque id mirum. Ipsi ne quidem eorum 
doctores, quorum sententias tanquam e sacrario 
Apollinis editas habent, non erubescunt testari 
in libris suis, hanc esse professionem scientiae 
ipsorum. Decantant enim, cum ad leges cohor- 
tari volunt , duos ineptissimos versus, velut Pla- 
tonis, aut Aristotelis sententiam. 

Dat Galenus opes: dat. sanctio Justiniana: 
Ez aliis paleas, ex istis collige grana. | 
O vocem exitiabilem, atque execrandam! Q 
scientiam ignorandam, et venalem! si quidem nil 
aliud me doceat, quam parare, et amare divi- 
tias, quas contemnere, si non babeas, si vero 


134 POGGII EPISTOLJE 


hábeas, ad beneficentiam, liberalitatemque-con- 
ferre divinis, et humanis vocibus admonemur. 
Hejicio hanc facultatem , quatenus me instruat 
contra praeceptum De: thesaurizare in terra. Abi 
hinc ad barbaros procul, ubi non sit nomen 
Christi, quicunque hos edidisti versus tam im- 
pudenter, tam impune; qui nobilissimas scien- 
tias, et ad. pacem, et ad salutem generis hu- 
mani repertas vituperas stultitia tua, cum eas 
prostituis, ac prosternis pretio in modum vilis- 
simae meretricis. Habeas tu homo quaestuarius in 
pabulum perditionis tuae grana illa minime pro- 
futura, ex quibus oriatur tibi messis gehennae 
ignis necesse est. Nobis aliis relinquas oro has 
paleas, quas vocas logicam, poesim , philosophiam, 
theologiam, reliquasque praeclaras, quas nequa- 
quam dignus es intueri istis oculis tuis lippis: 
Absint a te tanquam ab homine profano, quia 
finem praeclarissimarum rerum collocas in coeno, 
et sordibus divitiarum; qui si legisses Hierony- 
mum dicentem , ómnes divitiae de iniquitate de- 
scendunt; unde et illa vulgata sententia videtur 
mihi esse verissima: dives, aut iniquus, aut ini- 
qui haeres; nunquam tu in tantum errorem pro- 
lapsus fuisses. Neque vero Francisce volo, exi- 
stimes me aliqua in re detrahere scientiae juris: 
est enim res epregia, cogmitione' dignissima, et 
quasi justitiae interpres, et defensatrix, sine qua 
nec coetus hominum, nec civitates esse potuis- 
sent. Sed ego tum hanc, tum reliquarum artium 
doctrinas suscipiendas ea ratione puto, ut per 
éas cognoscamus, quid appetendum sit, quidve 


LIBE RB Il. 135 
fugiendum, ut declinantes a malo, et quod bo- 
num est agentes potiamur post hujus vitae cur- 
riculum optato quietis portu: huc studiorum, 
atque actiopum nostrarum finem referre debe- 
mus. Quod si opes, divitiae, dignitas iis adjician- 
tur, atque offerantur honeste, non arbitror ul- 
lo modo esse rejiciendas. Necessaria enim sunt 
multa nobis adminicula ad banc vitam , quae 
laborando, vigilando, bene agendo quaerere, lau- 
dabile est. In omnibus tamen statuendus est mo- 
dus cupiditati , quae nos sola praecipites agit. Sed 
ut eo referatur, unde digressus est sermo ad te 
meus, quam pauci sint, qui in deligendo genere 
vitae Franciscum Petrarcam sequantur, et ejus 
rei causam plane vides. Trahimur omnes non 
sapientiae cupiditate, aut virtutis; sed honorum, 
et lucri: in quorum possessionem cum yenimus, 
sunt enim res inquietze, deturbant nos ex arce ho- 
nestatis, nec ullum in rebus tenere modumi si- 
nunt. Sumus enim omnes, ut comicus ait, dete- 
riores licentia. Ut mihi persaepe rectius sentire 
videantur qui omnino litteras negligunt, quam 
qui illarum sunt studiosi. Nam nihil prodest di- 
dicisse , si cessas benefacere; ut est vetus senten- 
tia: quin etiam gravius imminet judicium eis, 
qui per doctrinam, quam qui per inscitiam erra- 
verunt. Séd haec in promptu sunt , et multorum 
sermonibus vulgata. Id autem sapientis viri ita 
reprehendere errata . caeterorum, ut vitia sua e- 
mendet ; ne dum alterius, ut mali solent medici, 
salutem quaerit, obliviscatur suae. Opto praestari 
mihi adeo, ut mihi ipsi possim consulere, quem. 


136 POGGII EPISTOLAE 
ultra, quam satis est, pessundant mah mores, et 
premunt vitia. Cognosco id, et hoc nonnullam 
spem mei corrigendi aliquando affert. Nam ut 
Epicurus ait: initium est. salutis notitia peccati. 
Scripsi ad te:epistolam satis verbosam et quae 
forsan aliquorum aures offenderet : te autem scie 
modice laturum, ac patienter ineptiàs meas, et 
locus ipse, quem ego mihi solitarium feci, et li- - 
bri, quibus frequenter utor, reddunt me paulo 
"verbosiorem. Vale, mei memor. Te-oro, ut in tem- 
pore majorem in modum me commendes sum- 
"mo Pontifici, non quidem vulgari, ut solent, 
more, sed exquisitiori quodam ac dilicentiort; 
ut plane intelligat non vilem esse recommenda- 
tionem tuam. Nosti quid dicam. Ángelottum ve- 
TÓ, Cincium, Bartholomaeumque de Monte Poli- 
tiano nomine: meo salvere jube; quos omnes cu- 


pio bene uere neus die V. Mensis Augusti. (1). 
: EPISTOL Á XVII 


Poggius Nicolao suo pl. sal. dicit. 


 Mirabar, ilt hoc esset, quod post 
'discessum tuum nihil litterarum a te habuissem, 
quibus nossem, quid ageres, quonam in loco 
esses: nihil enim unquam de te novi , quamvis 
saepius investigarim ; propterea non potui ad te 
Scribere, quia incertus eram, quorsum mitten- 
'dae essent litterae. Ipse quoque etiam vagus 
fui: Cum . enim brad se Curia contülisset , sque 
— (1) Anni (qadj.- à 


LIBER IL 137 


ibi plurimi peste interirent, Pontifex autem se 
in pistrinum quoddam  abdidisset; ego pluris 
faciens vitam, quam quaestum, recessi Reate, 
ibique me continui summa cum animi quiete 
mensibus fere duobus, vacans libris nostris omni 
rerum strepiu vacuus. Couscripsi ibidem duas 
epistolas, unam ad Archiepiscopum Cretensem ; 
ad Episcopum Aquensem alteram. Tertiam quo- 
que ex Tibure dederam antea ad Antonium Lu- 
scum, quas transcribi faciam, atque ad te mit- 
tam; non quia sunt te dignae, sed ut eas le- 
gens, sunt enim longiusculae, abducaris paulum 
a curis, quae te quoque ultra, quam satis est, 
premunt. Scio enmmg te non solunr me ipsum , 
sed etiam scripta mea amare, atque ea tanti 
facere, ut persaepe, quemadmodum stultis eve- 
nire consuevit, quos laudando ad cursum inci- 
tamus, me laudationibus tuis impuleris ad scri- 
bendum. Sicut autem Caecilius, ut opinor, satis- 
fieri sibi putavit, si a Cosentinis probaretur, 
ita ego dum tibi satisfaciam, reliquos non. ma- 
enifacio. Sed nimis multa de ineptiis meis. Gau- 
deo te sospitem rediisse Florentiam. Ea enim 
tempora imminent, ut quicquid damni non eve- 
nit, id deputari in lucro debeat. Quod multis 
molestiis te vexari scribis, doleo tui causa , quem 
cupio quietum esse, et omni vacuum perturba- 
tone. Sed mihi crede, non es solus: omnes ve- 
xamur: tota. haec vita molesta est, et ibi prae- 
cipue sunt permagnae molestiae; ubi minimae 
putantur; culpa tamen ommnis in nobis residet: 
Dos eas quaerimus, et abditas investigamus ; non 
Vol. I. 17 


138 POGGII EPISTOLJE 


opprimunt nisi volentes. In me caeterorum fa- 
cio conjecturam ; si essem contentus iis, quae 
me decent, liberius viverem ac rectius, et abs- 
que labore: nunc autem sudo ad superflua infe- 
rens cogitationes meas, in tempusque prospiciens, 
quod fortasse non dabitur. Quemadmodum et 
de fratre contigit: cogitaveram dare ei uxorem, 
omniaque subministrare, quae essent necessaria 
ad nutriendum familiam, et sexcenta alia ima- 
ginabar: eripuit eum nobis Deus abrumpens 
omnes cogitationes meas, sit benedictus in sae- 
cula: novit enim perfecte, quid nobis conducat, 
et hoc me consolatur. Torquet me tamen soli- 
tudo, et orbitas matris, quae confecta senio, et 
valetudinaria moerore tabescet. Illud etiam durum: 
mandaveram domum meam esse diverticulum 
amicorum, et multi mihi gratias agebant se 
Lhospitio receptos; nunc squalebit domus deser- 
ta, ac muta. Laudetur Deus: mihi crede, con- 
turbor satis ita solus derelictus, quod. fersan me 
cogel mutare vitae institutionem. Scribo Ser Pie- 
ro nostro, ut loquatur cum domino Laurentio 
de Ridolfis (1) pro defensione mea a solvendis 
istis vestris praestantiis quemadmodum spem 
mihi dedit, cum hic esset. Rogo te solicites 
eum ut mihi respondeat ad ea, quae peto, et 
tu quoque cum eo loqueris super hoc, quod 
scribo: si enim esset spes mei defendendi, ad 
vos confestim venirem. Epistola tua mihi fuit 
gratissima: unum me offendit, quod me appellas 
nomine plurali. Quid ego immutatus sum? Aut 
(*) Vide supra not. 2. pag. 97. 


LIBER II 139 
tu publicas ineptias sequeris? Ego idem ille sum, 
qui fueram: apage a nobis hic mos loquendi. Ro- 


mae die XIIII Octobris. (1) 


EPISTOLA XVIII 

Poggius pl. sal. dicit Richardo Pethsrort Secre- 

tario Domini Episcopi F'intoniensis. ^ 

wi ! & 

Amantissime frater, fungeris tu quidem of- 
ficio grati viri, cujus est maxime acceptum be- 
neficium reddere cum usura. Tu, cum ego .te 
quaedam pro amicitia nostra monuissem, leviter 
non solum admonere, sed etiam :redarguere me 
accumulate in iis, quae te monebam, et acrius 
notare voluisti; si ut me redderes. meliorem, gra- 
tias: ago::permagnas ;. sin ut in me reprehendendo 
te excusares, vide ne parum consulüeris tibi, qui 
alienum: morbum nmiedicamentum esse putes vul- 
neribus..tuis. Sed . nimirum hoc vere dictum est 
a sapientibus viris, ad exercitia corporis animum 
formari.:Refers te: scripsisse litteras tuas in ve- 
bationibus, hoc est, persecutione ferarum; quod 
etiaín.si ron scripsisses, tamen hoc plurimum 
redolent: verba tua, quae eodem impetu, quo et 
belluas insequeris, scripta esse videntur. Me re- 
prehendis, Italos pungis, Romanam Curiam in- 
sectaris. Ego si eum me finxissem, quem cupio 


te esse, recte quidem tu me derisisses. Fateor 
enim tibi, et utinam falso, me in communi cae- 


terorum errore versari, et plus cupere, quam 
(1) Anni 1434. 


F- 


140 POGGII EPISTOL E 
mecesse sit bono viro, qualem me opto futurum. 
Sed arduum est ac difficile in tanta multitudi- 
ne 'stultorum, tanta turba aberrantium, tanta 
morum perversitate, qua vivitur, unum aliquem 
sapere. Magnum est obsistere vitiis, quae in diem 
magis subeunt magno comitatu, magno impe- 
tu. venientia, ut ait Seneca, ad quae omnes im- 
pellunt, nemo succurrit; una tamen in re, que 
reliquos mortales, ut de te sileam, plurimum 
pessundat, me : parum labi profiteor, nimia sci- 
licet rerum externarum cupiditate. Statui mo- 
dum: desiderio: meo, quod tum egregium est , 
tum t€ontigit paucis, neque id ex rerum magna 
«opia, sed ex animi parvitate, ne dicam mode- 
ralione, qui appetens quod est satis, eo conten- 
tus quiescit. Possum praedicere: palam , me :non 
multas divitias haeredibus relicturum , neque. in 
eo reprehendàr, in quo Seneca multos arguit; 
qui nil componunt majori diligentia , quam quod 
nihil.ad se spectat, testamentum: designans, : in 
quo condendo parum diligentiae mihi ponendum 
erit. Ego in hunc. mundum ejectus sum. nudus, 
quicquid habeo alienum est, et certe fuit. Sed. 
refert qua via, quo modo, quibus artibus:haec 
parentur. nobis. Quod tum scripsi, iterum .atque 
iterum repeto. Magnum est ex inope. divitem 
fieri conscientia bona. Multi tamen, .tuque in 
primis, opinantur me divitem atque opulentum, 
et vere recteque id sentiunt, siquidem vacare 
cupiditate, divitiae sunt permaximae. Nam ut 
sapientissime dixit. Epicurus; si. vis Philoclea di- 
vitem facere, non pecuniae adjiciendum est , sed 


LIBER Il 141 
detrahendum cupiditati: quae cum sit in me 
modica, spero perbrevi me fore ditissimum ; quod 
tu an sis assecuturus, tu videris, qui mare ma- 
gnum ingressus velis patentibus navigas sine gu. 
bernaculo. Sin autem miraris, quod praeter con- 
suetudinem ad te scripserim tam graviter, tam 
sapienter, sic existimato, me eundem esse, qui 
soleam , et utinam non pejorem. Quae vero ad 
Le scripsi, non sunt meae, sed ipsius naturae 
voces, et ipsius paene loquentis veritatis, quae 
n medio omnibus posita, et bonis patet, et ma- 
üs Neque enim quicumque bene locuti sunt 
mnes viri boni extiterunt: neque tu consilium 
ibi datum expendere debes ex auctoritate con- 
ulentis, sed ex ipsius consilii utilitate, et veri- 
ate. Natura ipsa tibi dictat , etiam nullo admo- 
iente, bene agendum, vacandum virtuti, vitia 
ugiénda: haec tibi doctus, atque modestus di- 
et, boni insimul, ac mali. Sed arduum est iter 
jrtutis. Ánte eam sudorem Di posuerunt, ut 
apientissime scripsit Hesiodus , quem tu raro su- 
cipies, ut opinor. Sed. de me hactenus. Quod Ita- 
os etiam notas, hoc solum responsum accipe. 
talos quondam in omni genere virtutum reli-. 
uas gentes nationesque superasse, nunc vero a. 
iemine superari: quod si qui aegre ferunt, id 
efellant licet experiundo. Nam de Curia Ro- 
nana quod scribis, nimis tu quidem petulanter: 
on possum negare nonnulla esse vitio tempo- 
um , quae emendari possent, sed hoc scias ve- 
im , nullam esse praeter coelestem illam; in qua . 
on multa desint. Difficile est bonum esse, veteri : 


| 


- 


Z^ 
a 


Ofen WA ERO MD Wm 
Be 


«-— — P3 ^ o- 9 ai* P -- 
A € eu me ^. aire pet "m *- 
sr MEN - e 128 X de 


Ac 2v - .* 
t das tí LUCI 


£k 


| tec * 4 euo. ^i 


ia POGGII EPISTOLA 


graecorum sententia. Peccantur multa in Curia 
Romana fateor, sed utinam sola esset in qua 
peccaretur 

Seditione , dolis , scelere, libidine , et ira. 

Aliacos intra muros peccatur , et extra 

ut inquit Horatius. Quod si qui sunt, qui ita se, ac 
sua ament, ut se peccare non intelligant , hoc 
sunt miseriori cobditione quam caeteri, qui vi- 
tia sua nom sentientes emendari nequeunt. lta 
cum reliquas Curias quoque considero , nil video 
purum , nil sincerum, nil simplex ; omnia libido 
mala possidet, ut Sallustius ait; sed nostra magis 
apparent palam, et in conspectu omnium :gen- 
tium constituta. Verum non discuntur hic, ut 
putas, vitia, sed quandoque exercentur, expor- 
tata aliunde. Non enim mali fiunt in Curia , sed 
apparent. Multae sunt res.majores, quam feratur 
fama: hac una in re fama exsuperat veritatem. 
Nam ut quisque recedit, cujus libido perversa 
non fuerit exaudita, statim acuit linguam ad 
maledicta: neque impudentiam suam, aut ini- 
quitatem accusat, sed prosilit in mores Curiae. 
Evenit etiam, et quidem vitio imbecillitatis no- 
strae, ut morum alterius simus acerrimi exacto- 
res, negligentes nostrorum: ex quo Persius fin-- 
xit portare duas manticas ad collum pendentes 
anteriorem scilicet, in qua aliena vitia inscripta 
essent , posteriorem , in qua nostra. Át vero san- 
ctissimum est. illud Hieronymi consilium; quo in 
epistola ad Rusticum monachum scribens mo- 
net, ut nequaquam consideret quid alii mali fa- 
ciant, sed quid ipse facere debeat boni. Quod si 


LIBER IL 1:4 


Richardus meus advertisset receptis litteris meis; 
quae eum amice ad virtutem exhortabantur, non 
de caeterorum erroribus cogitasset, sed vacasset 
ad suorum emendationem. Sed non coalescunt 


fruges, nisi in agro bene subacto. Nec equi cal- 


citrosi, et indomiti vel sessorem , vel frenum, 
aut calcaria pati possunt. Habes epistolam, quae 
si tibi longior videbitur, te ipsum culpato, qui 


.me provocasti. De panno quod toties iteras, ego 


jamdudum pluribus litteris scripsi, tum ad ÁAle- 
xandrum, ut tibi traderet pecunias, tum tibi, 
ut postulares: in quo si fuisti negligens quae mea 
est culpa? Te ipsum accusa, et argue negligen- 
tiam tuam. Vale et saluta Bildeston (1), tum 
me Domino recommenda. Romae die XVIII O- 
ctobris (2). 


EPISTOLA XIX. 


Poggius pl. sal. dicit Petro Donato Episcopo 
, Castellano (3). 


Ita me Deus salvet, ut qua die ex urbe di- 
scessisti, nunquam in mentem venit recessus tui. 
Produxissem enim te foras una cum reliquis, ut 
moris est, et Consulem in provinciam proficiscen- 
tem votis essem prosecutus. Sed fuerit illa obli- 
vionis culpa. Resarciam hoc meum delictum of- 
fiio litterarum , quarum initium esse volo ho- 

(1) Archidiaconus Vintoniensis, 


(2) Anni, ut opivor, 1424. 
(3) Vide supra pag. 120. not. 1. 


DA 


i44 — POGGII EPISTOLAE 


nestam intercessionem pro amico. Utor autem 
hoc communi verbo quo benevolos solemus ap- 
pellare amicos. Petrum de Pisanis, Civem Ro. 
manum, notarium Camerae Apostolicae admo- 
dum diligo, tum propter ejus probitatem, tum 
propter in me observantiam : ductus enim error 
me forsan aliquid existimat, et ob id fuit me: 
semper observantissimus. Is cupit Curiam relin. 
quere, non egestate, aut turpitudine aliqua, sec 
experiundae virtutis suae causa. Est enim nota. 
rius cum doctus, tum prudens. Rogo te pro no 
stra amicitia ut nisi admodum absit ab re tua 
recipias eum notarium Curiae tuae episcopalis 
hoc enim appetit tum propter officium |, in qu 
tibi satisfaciet , tum propter excellentiam civita 
tis, cujus potissime videndae causa movetur. Spe 
rat enim, et melior, et prudentior fieri in tant: 
urbe. Hac de re scribit. tibi Bartholomaeus d. 
Bardis (1), et Antonius Luscus , ut opinor , quibu. 
addo me tertium , non quia me sperem effectu 
rum, quod illi non possint, sed quia confido etian 
preces meas nonnihil momenti ad rem confi 
ciendam allaturas. Quod si eas contempseris, noi 


recuso, quo minus ego quoque addar ad nume 


rum contemptorum. Sed gratisimum omnibus 


ut spero, effeceris, si huic dederis officium ; quo 


rogamus. Vale, et me ama. Manu veloci. Roma 


IIII. Idus Decembris. (2). 


(1) Vide infra Epist, X XV. 
(2) Auni, ut opinor, 1424. 


LIBER IL 145 


EPISTOLA XX. 
Poggius pl. sal. dicit Nicolao suo. 


À te nihil habui litteratum post discessum 
meum. praeter hos pauculos versus, quos ad me 
scribis pro cognato Nicolai de Uzano. ltaque pau- 
lum admirabar, et ut verum loquar, nonnihil 
indignabar tecum, quod nil mihi. rescriberes 
praesertim de epistolis. Ciceronis quas petiveram 
pro Ántonio Lusco, cui nunquam potui aliquid 
certi dicere, et nunc quoque incertior sum quam- 
dudum. Itaque rescribe si placet. Nam pudet me, 
cum Antonium video quotidie interrogantem: et 
quidnam novi de libris Ciceronis ? Sed ego 
ignaviam tuam accuso, et a me rejicio culpam. 
De Lactantio praecipue te rogo, si potes, ut rem 
conficias pro XII. florenis novis. ÀÁd id Nicolaum 
quoque adjice, et eum solicita, quanquam ego 
fatuus sum, qui te solicitatorem parem , cum 
tibi ipsi solicitatore sit opus. Te rogo, ut mihi 
scribas quamprimum, si qua habes opera Pe- 
trarchae venalia ex libris Colucii, velalterius, et 
pretium. Quidam enim amicus meus illos quae- 
ritat, et me urget, ut illos sibi parem. Tu me 
subleva. Vale. Manu veloci. Romaé in vigilia Pa- 
schae , noctu (1). 

(1) Anni , ut opiuor , ($25. "i 


Vo. L. | | 18 


4 4.47 o . 


.146 POGGII EPISTOL/E 


EPISTOLA XXI. 
Poggius pl. sal. dicit Guarino V eronensi. 


Philippustuus Archipresbyter Veronensis red- 
didit mihi abs te litteras , quae fuerunt mihi 
admodum gratae. Litteris lectis pollicitus sum ei 
non rem. enam, aut alteram, .sed quiequid: ih 
me erat auxili et consili, meque socium ad 
visendas reliquias urbis , s id. vellet, obtuli; 
et simul rogavi, ut cum redire vellet  dignare- 
tur ad me venire , ut afferret ad te litteras 
meas. Sed homo, ut solent locupletes et rerurn 
abundantes, qui non advertunt parvula, ibidem 
cum vidisset. principes ac satrapas nostros, o- 
bumbratus magnitudine caeterorum, oblitus est 
Poggii. Visum est forsan ei, me non esse illum, 
quem putabat: itaque abiit sine responsione. Sed 
in hec parva est jctura. Hoc ideo .scrips , ut 
nullam fuisse in me negligentiam videas rescri- 
bendi. Excusatione. taciturnitatis. non est, opusl 
Nam eadem quoque est in me culpa.. Sed. malu-. 
mus ollicio htterarum nti, quam defensiohe s 
lentii. Petivi de te, deque tuis diligenter, quibus 
bene.esse summae est. mihi voluptati. Notum 
fac mihi quid agis. eorum quae spectant ad no- 
stra studia ; si quid. scribis, si quid meditaris: ego 
enim obmutui, licet aliquando vox restituetur. 
Nam Barbarum nostrum audio ita distrahi oc- 
cupationibus publicis, ut difficile sit. illi scriptio- 
ni operam dare. Sopiuntur miusae nostrae , nisi 


LIBER II 147 
excitetis eas vos, quibus, et ocii satis est, et 
plurimum facnltatis. Ordire igitur aliquid, aut 
si jam egisti, facito me participem non solum 
actionis, sed recogitationis tuae. Alexander qui- 
dam Veronensis, qui sacerdos est, est mihi ad- 
modum familaris: utitur domo mea, et rebus 
omnibus, ut suis. Eum ego, quia obsequentissi- 
mum cognovi hominem, et observantem mei, 
.valde diligo. Vide, quid. &x his verbis conficere 
volo, eum esse scilicet. virum bonum,hac vul- 
gari tamen nota, qua hominés boni: dicuntur. 
Scis enim malos mibi mon placere; Intellige 
quid. dicam, non accipias hoc, ut. dicit Seneca : 
qui malos odit, omnes odit/ omnes enim mali 
sumus. Sed hos.malos designo,, qui facinorosi , 
et:aperte sunt mali: cum bis. mibi nulla est 
cóminunicaDo. Hunc autem Alexandrum ita bo- 
xum:appella; nt nullum maluxzn facinus, nullum 
scelus, nullam frandem de 6o audierim. Haec ob 
£am.rebi!scribo, ut testimonio meo eum  excu- 
Ses,:s] qui de illo obloquerentur.. Nam : pridie 
snihi: retulit scriptum esse sibi, dici a quibusdam 
3n doro: Episcopi, eum hic manere nescio cujus 
feminae: causa ; hoc falsum est. Nam novi hunc 
satis. recte, eL. vitam suam ;. non: dico non esse 
eum amicum di Mona Caterina di Binieri , sed 
caute, et ita, ut ego, caeterique, qui pudorem 
servant , et vitant. turpitudinem. Vale. Romae VIII. 
Idus Aprilis. (1) 

- (1) Anni ,'ut opinor , 1425. 


i48. POGGII EPISTOL E 


EPISTOLA XXIL - 
- .- MPoggius sal. pl. dicit Nicolao m 


Mitto tibi licentiam dispensandi voti pro 
cognato Nicolai de. Uzano. In ejus fine est , ut 
cum primum: commode poterit, quantum expen- 
disset in euhdo, et redeundo, mittat dono Eccle- 
siae sancti Jacobi. Si pauper est, ut scribis, non 
cogitur hd aliquid mittendum. Dicit enim, quam- 
primum commode potest : itaque si commoditas 
non adsit, non: adstringitur. Hoc tibi dico , ut 
éum oerli&ces, et Archiepiscopum eliam cui res 
committitur, ne magno aestiment verba illa, 
neve putent aliquam mittendae pecuniae .in»- 
portare necessitatem. Commutet votum; et de- 
stinandae pecuniae onus impohaty.tum: aderit 
commoditas. Pecunias sumpsi a mensa Nicolae 
ducatum unum, et bononinos XXXIIL. : tanti 
enim constat. Tradas litteras Nicolao de Uzano, 
et me aibi commenda, et Nicolae facias pecuniam 
restitui. Rogo te mittas mihi Lucretium, qui 
quindecim diebus transcribetur, deinde eum tibi 
remittam. Hoc ego te rogo permaxime , mittas 
etiam libellum Nonii Marcelli, quem ad te misi 
una cum alii rebus ex Parisio scriptum litteris 
antiquis, quod erit mihi majorem in modum gra- 
tum. Scribo librum de Oratore subripiens mihi 
tempus vacuum licet cum difficultate: sed ta- 
men incepi, et perficiam; deinde animus est 
scribere Oratorem, et Brutum. Itaque quampri- 


LIBER IL 149 
mum mitte mihi, vel volumen tuum si habes; 
vel dicas Nicolae nostro, ut mittat ad: me eün- 
demmet librum, quem alias habui, neque in hoc 
. desit mihi. Momordit me tarantula, et dum fer- 
vor adest, adjuvet , et impellat ; quod fiet, s liber 
venerit; alias refrigescet. Praeterea opus est mihi 
epistolis Ciceronis ad Átticum manu mea scri- 
ptis, quas habet Cosmus noster; nam scriptor 
3las scribit satis :Àmendosas propter exemplar, 
cursim corrigam illas si hunc habuero Cosmi li- 
bram; itaque illum nobis trade: roga Cosmum 
. verbis meis, ut librum concedat paulum mihi, 
quem sibi incolumem restituam. De. Lactantio, 
et Decade Livii item confice; ne obdormias, et 
responde si placet. Vale Romae XVIII. Kalendas 
Majas (1) Responde, rescribe, et mitte libros. 
Certifices me item, si qui libri Petrarchae sunt 
venales inter libros Colucii, aut alibi, et qui sint, 
et quo pretio, nam amicus meus quidam hoc ma 
admodum rogavit, cui mos gerendus est. 


EPISTOLA XXII 
Poggius pl. sal. ner Nicolao 8u0. 


Absolvi jam ferme libros de Oratore. Ora- 
tor autem, et Brutus, quos postulaveram a te, 
nondum venerunt. Nimium parvi aestimari te 
cupis, si in tanta urbe, in tanta copia librorum 
hune codicem eruere nobis non potes. Cura ob- 
secro, ut vel Nicolae, vel cujusvis alterius exem- 

(4) Anni , ut mihi videtur , t(25, 


359 POGGII EPISTOL X 
plar habeamus: tu rejicis culpam in Nicolae tar 
ditatem: ego autem , quis nostrum sit negligen- 
tior; ignoro, In. me tamen haec cuditur faba. Si 
tardaveris, vereor ne hic ardor transcribendi , 
qui.nunc adest, liquefiat superveniente calore: 
niibi crede, abiet in sudores, nisi subvenias quam- 
primum. Cura item epistolas Ciceronis, quas ha- 
bet. Cosmus ad. Atticum, ut huc deferantur ; qui 
Jibér transcribitur sed nimium mendose. Vole- 
bam Lucretium pro quindecim diebus neque 
amplius: tu vero illum Silium Italicum, Noniuni 
Márcellum, Orationes Ciceronis uno spiritu vis 
cohscribere; quia omnes dicis, nullum absolves. 
Cupio habere quamptimum membranas quater« 
niones XX. mensurae folii; spero enim habiturum 
me scriptorem, quem aequo animo ferre possum. 
Itaque té rogo majorem in modum des operam, 
ut quam citius fieri potest habeam" membranas , 
peque.in hoc tempus teras; matura quantum po- 
tes; pecuniam vero sume a Nicola nomine méo. 
Des autem eas vel Cosmo vel Nicolae, prout 
alter eorum paratior erit ad mittendum. Vale. 
Manu festina. Romae die as Maii : ^ Cupio 
scire qud aga. - |... 
(1) Anni , ut opinor , 14235. 


LIBER Ps | 151 


i EPISTOLA xxiv. 
Poggius pl. sal. dici Nicolao $uo. 


Mitto tibi litteras pro Bzedns tua , In 
quibus continetur, ut Prior Sancti Laurentii pos- 
sit commutare votum ilud fenuneum tn aliud 
opus pietatis. Feci autem hoc committi Priori 
huic, quia est tibi vicinus: libera eam igitur hoc 
scrupulo. Litterae parum constant, et id parum 

condono sibi: volo enim pedibus ejus et gradum 
subjicere, ut ascendat in coelum. Siquid est ali- 
quid , quod velit, scribe, fietque  perdiligenter. 
Doleo nos superari ab hoste insulsissimo, heque 
tantum damna aestimanda sunt, quantum dede- 
cus, et ignominia. Si periremus ictu fortis viri 
durissimum esset, at cadere impulsu adversarii 
imbecilis extrema est calamitas: paterer nos 
occumbere aequo animo, si virtute hoc aliena 
accideret, non ignavia et stultitia nostra. Et qui- 
dem verissimum illud est proverbiunt, eripere 
Deum sapientam ei, quem vult perire. Nur 
quam: credidissem tantam vecordiam inesse iis 
qui rerum potiuntur, quibus et consilium et ani- 
mum deesse video, ut omnia perditum ire si- 
nant ; nulli rei intenti, nisi ad praedam et quaes- 
tum, quibus nec parcunt etiam in summis diffi- 
cultatibus constituti. Credo hoc fato quodam 
evenire ad purienda peccata mostra. Sed utinam 
ii soli luerent, qui et auctores hujus mali fuerant; 
eL nunc post plagam inflictam muMa adlubent 


153 POGGII EPISTOL/E 


medicamenta. Áegre nimium fero ita nos regi 
nonnullorum perversorum culpa, qui non sua, 
sed quae aliorum sunt , quaerunt , ut derisui, con- 
 temptuique omnibus gentibus simus, ita ut jam 
digito notemur: fortiter cadere decorum est , at 
cum dedecore et turpitudine, extremae ignomi- 
niae. Sed fata viam invenient. Tu vale, et quid 
de rebus communibus sentias ad me scribe. Ko- 
1nae die ultima Maii (1). 


EPISTOLA XXV. 
Poggius pl. salutem dicit Nicolao suo. 


Nosti Bartholomaeum de Bardis hominern 
tibi deditissimum, et quod multi facio, cupidura 
studiorum nostrorum, sed negotiorum multitudine 
Circumseptus, parum satisfacit desiderio in hoe 
Suo. Subripit sibi tamen quandoque tempus, 
quod in lectionem conferat. Is cupit aliquos ha- 
bere libros, quibus ad studium incitetur. Scis 
enim eos, qui in aliorum libris operam ponunt, 
ut plurimum una cum libris lectorum memo- 
riam remittere. ltaque suasu meo vult, ut illi 
nonnulla compares volumina, quae subscribam , 
quae jucunda erunt et utilia. Inprimis Svetonium, 
et item Terentium, et Q. Curtium, quos omnes 
libros reliqui venales apud Petrum tuum cbartu- 
larium. Addas etiam, sà quid tibi videtur am- 
plius; nam. et pecuniosus est Bartholomaeus, et 
libros optat. Satisfac ergo nobis, nec difleras : 

, (X Anai , uj oginor , 1425. 


"LIBER IL 153 
pretium vero sit, ut videtur tibi. Vale et respon- 
de. Romae die XII. Iunii (1). 


EPISTOLA XXVI ; 


Poggius JVicolao suo pl. sal. dicit. 

Mores meos satis arbitror notos tibi: ideo 
patienter feras oportet, si quid a te postulo cum 
celeritate, aut si quid respondeo sub ipsam lunae 
eclipsim. Scis me aliquando ita ardere cujuspiam 
rei cupiditate, ut etiam celeritas moram afferre 
videatur. Postulavi a te primo membranas :ad 
mensuram folii: postea cum decrevissem Oratio- 
nes Tulli per scriptorem meum transcribi , yi- 
sum est mihi majus volumen esse debere pro 
Orationum quantitate. Petivi ergo et sub alia 
mensura majuscula, cujus postea schedam , quam 
oblitus eram intercludere litteris ad te misi, 
Egomet autem perquisivi hic membranas, et ad 
XIIII. quaterniones confeci. Itaque per menses 
duos possum expectare, si sit necesse; chartae, 
quas paravi ut plurimum albae existunt: tu quo4 
que effice, ut tuae sint. formosae: viginti vero 
alios quaterniones etiam mittas volo.. Orationes 
meas Cluniacenses potes mittere sine chartis, et 
id te rogo. Quod si Nicola noster negotiosus est 
tradas volumen Cosmo, ut quam primum defe 
rendum curet. Sj membranas habeo per. uniyer- 
sum mensem Julii satis mihi a te factum puta- 
bo. Quod si prius venerint, laudabo diligentiam 

(1) Anni , ut opinor , (425. 
Vol. 1. !9 


154. — POGGII EPISTOLJE 

tuam. Scripsi librum de Oratore, jamdudum con- 
cupissem itidem Oratorem, et Brutum tum mea; 
tum communis utilitatis causa: ed id cupiebam, 
ut hoc meridianum tempus non somno transi- 
gerem, sed' aliquo honestiori negotio: id quoniam 
fieri nequit, dormiemus. Carui diu eo volumine , 
et aequo animo carebo in futurum ; hac de re nil 
amplius loquaris; nolo esse alicui molestus , aut 
importunus videri. Hoc scio, si quid haberes 

non magis meum futurum esse quam amicorum, 
quos turpe est cupere admodum rogari pro re 
honesta. Scribas mihi quae orationes sunt in eo . 
volumine, praeter Cluentianam, pro Roscio, et 
Murena. Nudius. tertius. locutus sum cum admini. 
sttatore Monasterii Cassinensis satis diligenter de 
Julio Frontone; pollicitus est se. missurum mihi 
librum, cum primum redierit, dummodo repe: 
riatur; nam multos deperitos paucis ante annis 
dicit. Petiit a me titulum. libri, tradam ei ante 
recessum suum, et confido nos habituros librum: 
Itaque intellige me non dormire, aut te verbis 
pascere et inani pollicitationé, ut caeteri. Si mit- 
tes mihi Lucretium, facies rem gratissimanr 
multis: id. polliceor tibi, non amplius quam unico 
mense me librum retenturum, itaque postmo- 
dum ad te redibit. Vale et me ama. Ego te ad 
patientiam exercebo, ut dignus es. Romae XIII. 

Tun (1). | | 

i. (1) Anni as ! m 


ec p ox 1 " WeckauwW cd 


LIBRBEHR IL. 155 
EPISTOLA XXVIL - 


Poggius: pl.. sal. dicit JVicolao suo. 
: NN , 
. €um lego litteras tuas, perspicio , laudoque 
tuam summam diligentiam i in exequendis man- 
datis meis. Cum vero rem ipsam considero, imi; 
mensam negligentiam, cujus tamen, culpam non 
refero in te, nisi quatenus postquam cognoscis 
Nicolae tarditatem, et chartas, et libros oportuit 
te dedisse Cosmo. Nam scio ad Kalendas graecas 
venient. Postulavi et a te, et a Nicola toties Bru. 
tum, et Oratorem ; quos jam transcripsissem , et 
adhuc nil actum est. Si unquam erit tempus; 
ut vices, rependam , referam. par. pari ,. quod. vog 
mordeat. Si Julius Fronto veniet, qui,pmocul du 
bio ,. nisi. perditus est , veniet, haec per'propriog 
iabellarios deferentur ad Poggium. Membranas; 
quas cupiebam ad mensuram folii, volo pro Ver4 
rinis, transcribendis uno: volumine, et item alio 
pro Tusculanis , .et de. Finibus -bonorum , et ma« 
lorum:  alienim pro Epistolis ad. Atticum...Tu 
nunc cogita , ac vide, an haec mensura .conve- 
niat eis voluminibus, et age prout eorum. venu- 
stati videtur convenire. Si potero hunc scripto- 
rem tenere, ne evolet, absolvet mihi multa: nam. 
et praesto scribit, etiis litteris, quae sapiunt an- 
tiquitatem, ad quod eum trusi summo cum ]la- 
bore: sed Neapolitanus est, et ita levis, ut ad 
eum comprimendum esset opus pistrino. Te ro- 
go, ut si qui libri in te incidant, quos putes me 


156 POGGII EPISTOL;E 


dignos, vel emas, vel paciscaris, quoad me cer: 
tiorem facias. Nam postquam coepi, volo hanc 
mihi parare supellectilem , quae pluris erit in 
omni aetate, quam quodvis peculium. Rinuccius 
recessit a nobis venturus Florentiam: scio te con- 
véniet inprimis, eum excute modo tuo. Anto- 
nium perraro video: habitat enim in palatio Va- 
tíicani custos templi, sacrorumque, quae Dii, 
Deaeque nostri reliquerunt ad alias migrantes 
sedes. Habet hortum egregium, in quo fons est 
irriguus: itaque. cum Egeria more Numae consi- 
lium sumet ad dandas nobis leges. Solitarius est 
locus, et. philosopho accommodatus, vel poetae: 
Hiamí oratores, ut nosti, in populo versari volunt. 
Antonius autem, ut videtur, cupit philosophari ; 
itaque se segregavit a turba. De Liguribus multa 
dicuntuf* a nostris, acta magnifice: plurimi ex 
adversariis negant vera esse. Sed durum vide- 
tur, quod coeptum est perficere. Deus haec se- 
cundet: sed timeo omnia. Ego me refero ad lit- 
teras, et quotidie aliquid lego, aut corrigo , aut 
emendo, procul ab harum rerum cogitatione, 
quae semper auribus refricantur. Tu vale , et 
perfice, quod te rogo, non litteris, sed ipso opere. 
Romae XXIII. Junii (1). 


. (1)Anni (435. nam loquitur de victoria Ligure hoc anno a 
Florentinis reportata. Vide 4mmirato Storie Fiorentine Lib; 19. 


' 
i 


LIBER HL 157 
EPISTOLA XXVIL 
Poggius pl. sal. dicit JVicolao suo. 


Scribis mihi Nicolae tarditatem, ac negli- 
gentiam: hoc non est. novum. Illud potius mira- 
rer, sj mutaret mores, qui non calluerunt tan- 
tum, sed obduruerunt. Solum est diligentiom 
paulo in iis rebus in quibus summa 'est. virtus 
esse neglgentissimum: amicos vero non solum 
in secundis non habet, sed ne in postremis qui- 
dem. Sed ut homo est, ita. geramus morem. Pro« 
pterea te rogavi etiam atque etiam, ut Orationes 
meas dares Cosmo, qui solet es&é curiosior in 
observandis amicis. Nam quae sua est. diligentia, 
jamdudum. librum misisset nobis, quamquam et 
ipse quoque addubitare videtur de epistolis Ci- 
ceronis, quas cupiebam: nescio quid culpem, nisi 
me ipsum qui forsan plura, quam aequum est, 
ab amicis requiro. Sed metior aliorum .animos ex 
meo. Regem me esse oportuit: ego mediusfidius: 
istas vestras ineptias, neque enim gràvius appel-: 
landae sunt , spernerem ,: abjicerem , contunde- : 
rem. Neque ego te ullo modo. culpo: sed ista tam: 
matura cunctatio, haec tam longa mora, haec, ut 
vere dicam, contumelia, aut ignavia potius, quid 
confert , quid prodest inter amicos, nisi ad. dis- 
solvendam, si qua esset, benevolentiam Rogavi, 
postulavi, atque adeo efflagitavi-libellum à Nipo- 
la amplius mensibus duobus, quem jam transceri- 
psissem, si qua fuisset in eo solicitudo. A4- forsan, 


158 — POGGII EPISTOL E 


labor est ingens in mittendo hoc libro? Sed haec 
hactenus: licet enim, jeiunus scribam, tamen sto- 
machum mihi movent, ut tecum loquar ut so- 
leo. Pridie venerunt muliones complures, et fa- 
sciculus tuus jacet ad portam: credo aestatem 
veretur,et se continebit ad autumnum: Si quan- 
do .veniet, procedam obviam cum fascibus, et 
lectica. Sed cura, ut interim quiescat in plumis, 
ne. posbémodum . deficiat. in via. Rinucciurn dixi ad 
vos venire, non redire; itaque:vel sua sponte, 
vel missus venit, non redüt: amplius me scri- 
psisse. non :erat honestum: suas litteras tradas 


sen nam Vale Dome oS J um (1 * - 


id 


.EPIS TOLA XXIX. 
- o3 E | Poggiu p sal. dicit Nicolao... 


0M 
Lo 4 HB ii 


jo Litterae quas qiridie a te accepi, parma i re-. 
sponsionis egent. Me solvisse onera: civitatis jam. 
XXIII annis testes sunt libri Camerae , in; qui-. 
bus post primam distributionem factam.a MCCCC. 
citra adscriptus sum, et semper deinde solvi, licet 
saepius tertiam partem. Si hoc testimonio indi- 
ges, fac ut ser.Pierus noster te instruat, quod. 
vant dei possis. Cosmo reliquisque. De Plinio 
Episcopi Vintoniensis, quod quaeris, ille quidem 
antiquis: est litteris, sed quae gallicum redoleant; 
nosti enim quam. vocemus -formam .gallicam- 
Aliqua tamen. in re, videtur melior. Sed illis. lit- 
teris antiquis ad. morem mosirum, quique 
(1) Ànnai 1435. c weed uA 


LIBER IL. - 159 
est scriptus. De emendatione nescio aliquid testa- 
ri: licet enim una quadam in parte emendatus 
sit, quam legerim, potest. tamen reliquis in loeis 
esse corruptus. Itaque neque suadeo, nec dissua- 
deo: propter longas naves, quae annuatim eo 
dicuntur profecturae , facile potest haberi liber 
nullis expensis. In hoc nulla fiet jactura. De 
Monte Cassino, hoc est Julio Frontone: solicitus 
.sum;sed mirum est, tam pauci eo accedunt, aut 
inde ad nos veniunt. Ero tamen diligens prout 
ferunt tempora. De Antonio (1) qui diem. suum 
obiit, nihil ad te scripsi, quia una coepimus ambo 
aegrotari: ego cum convaluissem , eum visitavi , 
qui ex Palatio Ápostolico delatus erat ad domum 
Matthaei de Dardis: statim cum eum vidi, coepi 
dubitare, quorsum valetudo sua esset evasura, 
praeterque opinionem .medicorum semper dubius 
fui de salute: haec ad te non scribebam, ne vel 
vera scribens auctor essem rei tibi molestae, vel 
falsa, levis viderer et inanis. Itaque tacebam 
expectans eventum, quem semper suspicatus sun 
parum felicem. De corpore tamen loquor, nam 
quoad animum ita excessit e vita ut qui sponté 
abeunt, non qui ejiciuntur. Postremo die eum 
non vidi, quo parum locutus est, ne meis lacri- 
mis, quas continere non potuissem, moerorem 
injicerem in. animum ejus. Hi. medici adeo eum 
debilitarunt, ut paulatim tamquam candela de- 
ficeret. Membranas pro Verrinis, et Phili ppicis 
habere cupio, easque rogo ut quam primunr 
mittas. Hic scriptor meus, duem summo lahore 

(1) Vide supra Ep. XXVII. iade ni 


160 POGGII EPISTOL/E 


litteras antiquas edocui, Nepolitanus est: hoc cum 
&cribo, putato eum hominem esse spurcissimum, 
et turpissimae vitae: nam scis nil adeo turpe 
existimari posse, quin vitae illorum hominum 
«congruat; est enim faex orbis, et tanquam scele- 
rum omnium sentina gens illa omnis. Itaque 
aegre hujus nequitiam fero. Sed tamen omnia fer- 
re proposui quoad hoc opus Orationum particu- 
larium conficiat: quod etiam dubito, an perfi- 
ciat, ita est levis, inconstans, ac fastidiosus. Sed 
habeo alium gallicum, qui parum novit; hoc utar. 
"Vale; manu veloci; noctu. Romae die irs 
Augus (1). 


EPISTOLA. XXX. 
Poggius pl. sal. dicit Nicolao suo. 


Si vales bene est; ego opto valere. Hanc to- 
tam hebdomadam aegre passus sum in oculo de- 
xtro, qui cum jamdudum lacrimare occepisset 
prepter conceptam credo frigiditatem, consilio 
cujusdam medici, qui peritus in ea re videba- 
tur,quique ipse jam multos se curasse dicebat, 
indidi aqulam quandam in oculum, atque ejus 
opere ita humores commoti sunt, ut non deflue- 
re, sed ruere in oculum viderentur. Itaque ali- 
quot dies vitam duxi epicuream, pane et aqua 
yescens, et item polenta. Optime ergo hortulis 
suis. Epicurus me .ad. convivium accepisset , qui 
hospitibus aquam et mem p a&- 

(1) Anni 1435. 


S 


LIBER IL i61 
serens eo cibo illos secum bene permansuros. 
Usus sum praeterea continuis fricationibus post 
tergum, atque iis quas ventosas vocant ad vim 
humoris a capite divertendam. Sumpsi et hodie 
potiunculam levem, non quae corpus evacuaret;, 
sed quae dimoveret materiam jam fluentem. 
Quamobrem hac nocte visus sum esse meliuscule 
quoad eculi levamen. Nam febricula quaedam 
paulum me pervasit ante coenam, sive novitate 
victus commoto corpore, sive fricationibus, sive 
doloribus, qui me torserunt post potationem 
sumptam , per universum diem. Spero tamen me 
illam facillime depulsurum. Haec librario dictavi 
post coenam circiter tertiam noctis horam so- 
mnum fugiens. Mihi enim non solum scribendi, 
sed ne aerem quidem ceonspiciendi ulla adfuit 
facultas. Sed haec haetenus. Te oro, ut de mem- 
branis, et Philippicis quam primum conficias , 
quod jam saepius peto. Nicolae nostro verbis 
meis dicas volo, litteras suas esse mihi reddi- 
ías;sed neque minister quod sciam venit, nec 
si venisset, quod postulat, perficere potuissem. 
Credo tamen me propediem bene valere, et rem 
confecturum me spero. Scripsi Ser Loisio ut com- 
pararet mihi paulum finicuh. Is cum pecuniam 
sumpserit a mensa Nicolae non dubito eum coe- 
misse. Tua ergo sit opera, ut quamprimum ad 
me mittatur, quod erit mihi pergratum. Vale, 
et me ama, ut soles. Romae Kalendis Septem- 


bris. (1). 


(1) Anni, ut opinor , 1425. 
Vol. I. 26 


103. POGGII EPISTOL E 


EPISTOLA XXXI. 


Poggius pl. sal. dicit Nicolao suo. 


Scio te ex superiori epistola, quae erat con- 
scripta librarii manu, nonnihil molestiae susce- 
pisse, his volo omnem moerorem, si quem con- 
ceperas, te deponere: convalui enim ex molestis- 
sima valetudine, et tum oculi, tum caeterunr 
corpus recte valet, ore excepto, quod dente mo- 
lare caret, et quidem per vim abstracto; tantus 
fuit impetus reumatis. Quid a te petam nescio; 
nisi ut quam primum cures de membranis, et 
libello, quae toties peto, et item finiculo , quod 
novissime. Existimo libros Ántonii, nisi ille quid 
secus statuit , venum iri debere. Si qua sunt, nam 
ut credo , permulta esse debent , quae me deceant; 
excerpas oro prout rectius faciendum videtur: ne- 
que quempiam praeponas mihi, nam licet mul- 
tos habeas, multo quam ego sum, ditiores, ne- 
mini tamen concedo, qui te magis ex animo (1) 
quam Poggius tuus. Itaque in hoc tam honesto de- 
siderio te mihi satisfacere oportet. Rogat Atticum 
Tullius, ut quosdam sibi comparet libros, et ait 
vir omnium doctissimus , se velle parare prae- 
sidium senectuti suae. Hoc si ille vir tanta do- 
ctrina, tanta sapientia in tanta librorum copia 
summe appetit , atque ita saepius repetit , ut nil 
magis cupere videatur; quid ego homuncio nul- 
lius ingenii in hac fame, et penuria librorum 
praesertim propria debeo agere? Insta igitur, si 

(:)Sic in Cod. Videtur lamen desse diZigat ,amct,vel quid simile. 


LIBER I. ^ 163 
tempus .erit, et aliquid nobis deprome ex hoc 
sacrario, etiam si centum essent portae aereae 
centenaque ferri robora. Nihil est ad praesens, 
quod exoptem magis; itaque si mihi gratissi- 
mam rem facere cupis, hoc confice, et me bea- 
sti. Sentio enim aetatem ingravescentem: su- 
beunt inorbi, tristisque senectus, ad quorum 
levamen aliqua supellectili opus est,'qüne om- 
nium medicorum curam excedat. Nani! illi cor- 
pus quandoque non sanant: haec animum semper 
sanat. Vale, et me ama: manu veloci. Romae 
VIII. septembris (1). Cum tabellarius non disces- 
sisset qua solebat die, litterae. .dorni -remanse- 
runt ex negligentia: longe enim, absum. a 'mer- 
«atoribus. Sed quocumque. tempore reddentur, 
£ratás tibi futuras spero. Vale. Has litteras ad 
matrem :megm tradas. Ser Àngelo, eumque roga 
ut curet Wicker n ut. dca mátri, nam 
Opus; "est reüdi. : 


15 EPISTOLA XXXI. 
Cd Palifur sal. pl. dicit Nicolao $Uu0. 


|OEX: binis tuis ad me litteris cognovi de Ánto- 
nii libris. .Insulse mehercule factum, eum thesaus 
rum detrudi in locum; ubi nullum fructum. sit 
allaturus. Nescio quod ejus fuerit consilium grae- 
cos libros collocasse apud. illos: bipedes asellos, 
qui ne latinos quidem ulla ex parte nossent. Non 
Musis illos dicavit, sed pulveribus, ac tineis, cre- 
do veritus ne quis aliquem fructum ex eis pos- 
(1) Anni 1425. o3 a i 


1:54 — POGGII EPISTOL E 


set capere. Tamen nisi cavit testamento ne pose 
sent vendi, cito, ut opinor, auctionem facient, aut 
avaritia impulsi, aut ignorantia. Scribis te inve« 
nisse tragoedias venales VII aureis, ut putas, 
et item librum de Officiis. Tragoedias egomet cu- 
pio habere jamdudum: itaque si tibi in eis. ea 
pecunia bene collocari videtur, volo, ut pro me 
emas. De Officiis vero pro Bartholomaeo, qui olim 
scripsit Cosmo, hoc est mensariis, ut nummos tibi 
darent quos peteres: pro tragoediis vero pete a 
Nicola. De Lactantio quoque vide et quid. possit 
fieri, et si quid aliud incidat ad manus, quod 
«xistimes .dignum nobis, tutemet confice, nec 
aliud mandatum expectes. Julium Frontinum 
aliquando ernemus ex agro illo Cassinati: sed du- 
rum est impellere istos nostros barbaros, ut ali- 
quid sit ei dulce praeter pretium. Si persensissem, 
quando is qui Severum attulit. eo. profectus est; 
ambos auctores attulisset nobis : fuit .enim. ille 
frater, qui est cum Cardinali Placentino, qui 
antequam iret, nil mecum locutus est de profe- 
ctione sua. Ejusmodi hominum genus nisi cum 
egent, aut petendi gratia , raro videntur. Solicito 
tamen Ángelottum (1), nec despero; quin: brevi po- 
tiamur libro. Quidam ex Monasterio Cluniacensi 
quamprimum discedet a Curia. Is factus amicus 
mihi merito meo pollicitus est se curaturum, ut 
Tertullianus transcribatur, idque in fidem suam 


ps - aqua faciet, quia eget — 


. (9) Forsan xsetiatse Fuscus Roroanus postea Cardinalia sancti 
Marei, de quo supra ep. XVI. in fiue, et pláries. ian Vide Vit, 
Poggii T. I. pag. 186. | 


hom — —— ———————ÓÁ—— ——————————— ——Aa——— ————— . .--———-—--]!m—— b ————— ———  A———— (22202 000 


^" LIBER I. 165 
neo; tamen monachus est, sed minime videtur 
malus : doctus quidem est, et librum novit. Cum 
de pecuniis agerem, et quo in loco vellet, pol- 
licerer paratas fore, dixit nequaquam velle pe. 
cunias: totum enim suscepit onus, et quidem li- 
bens, ut videbatur. Tempus hominem probabit. 
Expecto membranas, cura ut eas habeam vel ma- 
las, dummodo quamprimum. Scribo matri meae, 
ut curet de trebiano, quod petis. Fac, ut ei lit- 
terae reddantur cito, antequam discedat: est 
enim ventura ad me post vindemias. Itaque mit- 
tito litteras, et una pro vino. Vale Romae LL 
EE Octobris. (1). 


EPISTOLA XXXIII. 
Poggius pl. sal. dicit Nicolao suo. | 


Heri habui sacculum, in quo erant mem- 
branae, Philippicae, ac Tragoediae, una cum fi- 
niculo, quem jam majori ex parte amicis dedi; 
membranae summe placent; sed cura obsecro, ut 
habeam reliquas pro Verrinis: nam futura he. 
bdomada incipientur. Item perfice quinterniones , 
quos paulo antea scripsi, nec adeo sis molestus 
epificibus illis, ut tecum irascantur. Excedant 
paulum. communem pulchritudinem, et id satis 
est mihi , postquam nequit aliter fieri. Tragoediae 
pulchrae sunt, sed mihi videntur paulo cáriores; 
quidquid expensum est praeter sex florenos, id 
oneri est. Credo eas tradam. Bartholomáeo 1o 
stro, qui et.pecuniosior est quam "NA el 

(1) Anni 1435. joies cdi 


166 POGGII EPISTOLZ 

"avidior. Solicite curavi librum Cassinatem. Si 
nuntius esset commodus, forte illum erueremus. 
Vale, et me ut facis, ama. Romae XIII. Kalen- 


das Novembris. (1). 


EPISTOLA XXXIV. 
Poggius pl. sal. dicit Nicolao $u0. 


:JVicolaio mio gentile tu se' un sodo, et un 
. marochiuto pedante : et hoc sit argumentum epi- 
stolae. Litteras quas heri a te accepi plenas admi- 
rationis, quia existimem. tragoedias nimio em- 
ptas, ridens, ac libens legi. Quid tu homo huma- 
nissiime adeo me stomachum putas perdidisse, 
quia dixerim tragoedias illas mihi caras videri? 
Non dixi esse caras, sed videri mihi , existimans 
illas non.pro ipsarum modo, sed pro facultatibus 
meis; quod si tibi dictum displicet , conficiamus 
palinodiam. Quanquam tu quidem imperiosus es, 
: qui adeo ad arbitrium tuum velis tibi assentiri; 
ut non solum judicium, sed ne aestimationem 
quidem liberam relinquas. Eone es ferox, ut Te- 
rentianus noster ait, quia habes imperium in 
paedotribas,.qui tibi obsequüntur, neque verbum 
hiscere audent praeter praescriptum? Oro te vi- 
deas; ne.luna nostra fuerit in. Capricorno, cum 
meas litteras recepisti. Nam omnis epistola nil 
continet praeter admirationem et honestam que- 
relam; liber. placet, neque eum remittere cupio ; 
dixi me forsan traditurum illum Bartholomaeo. 
(*) Anni 14325. 6 op o 


LIBER Il 167 
Sententiam tuam in singulis probo, et laudo ; sed 
ita , ut mihi quoque liceat opinari aliquid, ne di- 
cam: sentire. Scis tamen nostrum judicium solere 
convenire in multis, neque in hoc dissidebit ab 
opinione tua. Respondi primo capiti litterarum. 
Sed antequam reliqua percurram , oro te , mi Ni- 
colae, me appelles more doctorum, neque. velis 
in hoc solo esse ineptus, et mihi injuriam fa- 
ciens, et doctrinae tuae: reserva has ineptias istis. 
faleratis nominibus, me unico numero appella, 
ut soles. Nam ego itidem sum, qui fueram , et 
utinam non deterior. Gratisimum est mihi, 
quod emeris membranas illas, quas scribis: gra- 
tius vero nil mihi fecisses quam si illas, et Spar- 
tianum quamprimum  misisses; ita enim- te 
rogaram. Nam cum librarius meus Justinum 
absolvisset. pridie, hodie incepit librum de Fini- 
bus; sed. post hunc redibimus ad historias, deinde 
ad Senecam. Pecunias te sumpsisse a Nicola ac- 
ceptum est mihi, et in parsimonia laudo diligen- 
tiam tuam. Nam ego jam incipio natare in sic- 
co; aqua deficit, et sitis librorum augetur. Ju- 
lius Frontinus non reperitur in Monasterio Cas- 
sinati; nara rescripsit nobis ille cui curam de- 
mandaramus, se diu quaesisse librum, sed mi- 
nime inveniri: haec autem minima est jactura , 
nam aliunde expiscabimur. Scripsi saepius pro 
libris, quos reliqui in Britanniia; incertus tamen 
sum an illos sim habiturus per has nostras 


E) 


longas naves. Nam. Alexander, penes quem re-- 


manserunt, male me lusit in majoribus rebus, 


ut illum Dii pessime perdant. Sed. epigrammata, 


168 POGGII EPISTOLJE 
Martialis sunt et. mendosissima , et littetis non 
admodum antiquis; in eo nihil facies lucri. Li- 
brarius ille, de quo scripseram , mecum  erit.; 
quoad "Verrinas absolvat, quas post tres hebdo- 
madas incipiet. Nam facio rescribi quatuor qua- 
ierniones primos orationum, et. in ultimis collo- 
co, quia littera non placet. Habes ad omnia: mel 
tibi reservatur in postremis. Quidam monachus 
amicus meus ex quodam monasterio Germaniae, 
qui olim a nobis recessit, ad me misit litteras , 
quas nudius quartus accepi: per quas scribit se 
reperisse aliqua volumina de nostris , quae per- 
mutare vellet cum Novella Joannis Ándreae, vel 
tum Speculo, tum additionibus, et nomina libro- 
rum mittit interclusa. Speculum , et additiones 
sunt volumina magni pretii: ideo videas, si tibi 
permutatio videtur facienda. Inter ea volumina 
est Julius Frontinus, et aliqua opera Cornelii 
Taciti nobis ignota: videbis inventarium , et 
quaeres illa volumina legalia si reperiri poterunt 
commodo pretio. Libri ponentur in Nurimberga , 
quo et deferri debent speculum, et additiones , 
et exinde magna est facultas libros advehendi ; 
ut videbis per inventarium: haec est particula 
quaedam, nam multi alii restant: scribit. enim 
in hunc modum. Sicuti mihi supplicastis de no- 
tando poetas, ut ex his eligeretis, qui vobis pla- 
cerent, inveni multos e quibus collegi aliquos , 
quos in cedula hac inclusa reperietis. Mi Nicolae 
rescribe mihi quamprimum, quid respondeam 
ei, ut tuo consilio fiant omnia: nil me movet 
praeter pauca, quae tu ipse notabis. Vale, haec 


LIBER II. r69 
stripsi manu veloci. Romae die III. Novembris(1). 
Dicas Nicolae, et quamprimum , quod non mittat. 
librum suum de Finibus, quia alium reperi ; et 
hic, quem paro, erit absolutus, antequam veniat: 
ita res vestrae sunt aegrae pedibus. 


EPISTOLA: XXXV. 
Poggius pl- sal. dicit Nicolao. 


Etsi nihil sit in litteris tuis, cui magnopere 
respondendum putem; tamen respondebo paucis | 
colloquendi tecum gratia. Utor Rinucio familia- 
pissime, ut aliquid percipiam ab eo eorum, quae 
dudum acceperam, quae penitus exéiderant: vi 
sito eum saepe, prout vacoa negotiis, Gorgiam 
Jegens, atque audiens. Verum una.est difficultas, - 
locorum distantia: ipse habitat penes Sanctum 
Petrum, ego prope Ánthium: itaque raro est fa- 
cultas ejus conveniendi, nisi cum eo domum, 
quod possum difliculter: habitat enim Pontifex 
in eolle Exquilino, ubi est Ecclesia sanctae Ma- 
riae Majoris. Itaque summo cum labore aliquid 
attingo: non desisto tamen eum lacessere; homo 
erat antea ignotus mihi: sed videtur perhuma- 
nus: doctrinam laudo, sed ut peritiorem grae- 
cae linguae, quam latinae. Quid alii dicant, tu 
morem tuum servato: cum istuc venero, latius - 
colloquemur: hoc de me teneas volo, me non 
semper loqui, quid sentiam ; sed. satisfacere au- 


(1) Anni ut puto r425. 
Vol. 1. | 2t 


170 POGGII EPISTOL X 
flentibus quandoque, et id putare humanitatis 
jproniorem esse in laudem, quam vituperatio- 
nem, ubi neminem sis laesurus. Libios, quos 
habebam in Britannia, dedi operam ad nos defer- 
ri: et eos, et reliquos item si quos habeo, volo 
apud me esse. Libri vero Cassinenses non. absque 
molestia haberi possunt:-oporteret enim reperiri 
hominem doctum, qui eo proficisceretur. Sed is 
ubi nam est? Ero tamen intentus, si qua facul- 
tas se dabit. Nicolaus Bildeston (1) legum doctor, 
orator Regis Angliae, homo est perhumanus, et 
familiarissimus mihi; eramus enim apud eun- 
dem dominum .ambo, et sunrma necessitudine 
conjuncti: is cupit habere aliquos libros Petrar- 
c€hae. Da operam rogo, ut aliquid eruas nobis; 
quos is portet. secum: emet. illos quocumque pre- . 
tio: tamen ne decipiatur, cura: simul forsan 
emet historiam Imperatorum. Quicquid a te pe- 
tierit, te oro, diligenter satisfacias ei , quoad po- 
tes, quod erit mihi gratissimum. Suscipe eum 
ut Poggium in iis, quae cupit. Mense, ut opinor, 
futuro ibo ad vos, ut me extricem quocumque 
modo ab hac peste solutionis: si aliter nequivero, 
aut auclionem, aut proterviam faciam. Video 
enim .morbum hunc perductum iri longius, nec 
finem . habiturum, nisi quem fata dabunt. Sed 
multa timenda sunt, si conjecturam facies ex 
pluribus rebus, quas animo volvens mülta cogor 
timere. Verum hic figo clavum. Si potero, pec- 
cata mea alibi purgabuntur, quam Florentiae in 


(1) Vide supra pag. 112. 


| LIBER IL. 171 
oneribus solvendis. Vale, et quid de rebus publi- 
cis sentias, quid. tu ispe judices, ad me scribe. 


Scripsi ad. te pridem cedulam quamdam to- 
làm iracundam,. nec injuria, tanta. lentitüdine 
uteris in rebus meis; nam si scriptor membranas 
tuas expectasset, quievisset diu. Sed: tandem ve- 
nerunt, mihique placent. Vellem :ut illae quae 
sunt ad modum folii, essent plures: nam ex VAIAL.: 
quaternionibüs: nullum volumen: potest . conféi ,; 
vellem alios .novem, aut decem, in quibus, nez 
dum festines,.sed si utaris non ;selum lentitudi- 
ne, sed Kalendis graecis ,, parum :curo;'; Reliquae 
chartae majuscule sunt, de ;secundis: loquor, 
quam eae, quas primo misisti pro Verrinis:.ita- 
que illas servabo, et Verrinis adjiciasn: alias; .et, 
urbanas. : Seio ;te: plures .molestiàs | subiissé : proi 
hisce :chartis; ita et tu pollicitus: es. et caetéri y: 
quiljuseum: res! curanda est, impolitiores. Si eli-! 
quid accidit in: manus chartanum: pro. volunii-! 
ne majori, egs ;pro rhe .sumito: sed , ut: non ; festi- 
nes nimiuni. Nihil a te; petam. amplius; nisi ut. 
paulatim , et pedetentim fiat: celeritas enim .ó«; 
diosa. est maultis;: mah autém: Xnora y et tarditas... 
Sed haec hactenus; Fóedüs ictum internos gt! 
Venetos laudo, proboque: .:sed..multi. dicunt. pa- 
rum. in. eo;seryari decus ;mostrum , praesertim, 


5» — POGGII EPISTOLA 


cum arbitrium pacis pendeat ex eis; ut ea atci- 

pienda sit, quam illi voluerunt dare, eoque tem- 

pore. Quod si ita esset, mallem heneste cadere, 

quam turpiter stare. Cupio scire couditiones, 

quas ad me perscribito cum ' potueris, et cum 

vulgabuntur. Siculum tuum diligo ex verbis tuis: 

sunt illi.homines maxime. vigilis, varique inge- 

nii, et acuti. Si quid ad me scribet , rescribam, 
et quidem libenter. Scis tu morem meum: uti- 
nam ita possem. liberalis esse pecuniae, quemad- 
modum epistolarum, in quibus pono parum labo- 
ris, minus impensae ; onera belli non essent tibi 
molesta. Àd amicum nostrum pro libris misi 
bimas - litteras;.et quidem diversis nüntiis, quin 
ordinavi, ut cum. litterae essent in Nurimberga , 
deferrentur ad.monasterium per aliquem, qui 
responsum referret , et ad id pecuniam párawi. 
Haque quamprimum spero nos scituros áliquid: 
certius. Prior ille Gluniacensis dedit mihi nomen. 
suum , quod perdidi, scriptum in cedula, . neque 

possum reperire qui noverit: hoc obstat quomi- 
nus; ad. eum scribam. Adverte hoc quod deinceps 

scribam. Te oro ut cum ad. me es scripturus, parce 
lequaris de Principibus, nec aliquid.dicas quod, si: 
litterae casu. aliquo in alienas manus devenirent, 
alicujus aures, de majoribus loquor , possit offen- 
dere. Nam mecum loqui potes ut tecum: sed 
alios vereor. Ut Demosthenes, ut opinor, dicere 
solebat, nil se audire libentius quam voces, quae 
laudes suas referrent, sic nil: aegrius quidam fe- 
runt, quam reprehensionem suam, a.qua absti- 
nendum est praesertim inter eos, qui possunt pre-. 


LIBER IL. 173 

scribere. Vale; mànu veloci XV. die Decembris (1). 
Postquam haec scripseram, et item nonnullos 
versus ad. Nicolam , subiit. cupido aliquid scriben- 
di ad. Siculum tuum, quem mihi in litteris tuis 
commendas. Itaque eodem impetu sumpto calamo 
exaravi aliquot versus, quos ad te mitto: tu re- 
scribe epistolam, et ad eum destinato; erit enim 
his interclusa: nam. et hora tarda est, et alia. 
instant. Scripsi quidem ut in buccam venit: si 
tamen videretur ineptior, retineto. 


EPISTOLA XXXVIL 
Poggius pl. sak dicit mtonio Gentili Siculo. 


Scripsit mihi vir doctissimus, mihique im- 
primis amicus Nicolaus de Nicolis multa in lau- 
dem tuam,.commendans imprinrzs ingenium, ac 
doctrinam: sed quod plurimi censeo aestiman- 
dum,ait te sümma hurznanitate praeditum de- 
lectari studiis nostris, hoc est, humanitatis; te- 
que cupere esse mihi amicum, meque a te dili- 
gi. Rogavit autem, ut si quid a me scripseris, 
rescribam tibi. Ego tanti facio Nicolaum, judi- 
ciumque suum tanti aestimo , ut ex verbis ejus, 
et summa te complectar benevolentia, et id ipsum, 
quod me rogat, ultro a me faciendum putem. 
Nihil est enim, ut expectem | litteras tuas. Tanti 
est amicitia, ut non. expectanda,.sed expetenda. 


( 1) Anni 1425. Nam loquitur de foedere nuper inito inter Flo- 
rentínos et Venetos , quod componebatur' die 4, Decembris um 
anni. Vide Ammirato Storie Fiorentine lib. 19. ius 


. 47d POGGII.EPISTOL.£ 

Sit, et ei ultro occurrendum. Credo Nicolao no 
stro, existimoque, et te virum doctissimum esse, 
et amantissimum mei. Sed. vide ne forsan falla- 
ris scriptis suis. Ámat me majorem in modum 
Nicolaus, et more suo quós amat, extollit , ut 
persaepe non quantum. expectat amicorum vir- 
tus loquatur, sed quantum exigat amor suus. 
Itaque hac perbrevi epistola ,.nuda.quidem omni 
ornatu, notas volui esse tibi. copiolas meas, ne 
me existimes quam ego sim opulentiorem ,. neve 
si fortasse Nicolaus longius provectus esset in 
me laudando, quam meae patiantur facultates, 
judices te delusum. Attamen quantumcunque 
est, quod in me est, offero tibi Poggium, quo 
utaris licet ut amico ad praescriptum tuum. Vale 
et me ama. Romae Kalendis J anuariis e 


EPISTOLA XXXVII 
- Poggius pt. sal. dicit AMicolao suo. . i 


: Scripsi ad. te alibas litteris me iturum in 
Angliam, sed postmodum res refrixit, et quidem 
procurante me. Itaque. liberàtus sum hoc onere, 
ut spero. De rebus . meis si; nil. egisti, nihilque: 
scripsisti; non miror, cum me ipsum eXpectares.: 
Nicola item cum ést longus natura, tum :rebus. 
suis -vacandum. fuit, quare eum: non . culpo :' sed 
neque: etiani multum laudo. Rogavi. enim :eum. 
plures jam menses, ut emeret bona mea, ut e- 
xempta essent a futuris extorsionibus , nec un- 

(1) Anni 1426. ut. colligitur ex epistola superiore. 


LIBER IL. 175 
quam elicere potui voluntatem suam, eed seme 
per respondit mihi more sibyllino. Scribas tu mi- 
hi, oro, quid tibi agendum videtur; si fieri pos- 
set aliquid boni absente me esset mihi carissi- 
mum, ut fugiam tum molestiam equitandi, tum 
etiam impensam. Si impositio futura non exce- 
deret numerum alterius, subvenirem Patriae pro 
copiolis meis; nec recusarem onus , cum audiam 
annum solum hanc distributionem duraturam: 
sin eXcedet, non solvam obulum. Ego et clericus 
sum, et Beneficium possideo , nec ullum est mihi 
patrimonium. lgitur circumspice, si quo modo 
hoc pondus declinari possit, consule quos tibi 
videtur: tum consule mihi, quid censeas agen- 
dum, et id. quamprimum: nec respicias ad Ni- 
colam: fac tu, quod te est dignum facere pro 
Poggio. Nescio quem advocatum parem rebus, si - 
tu mihi desis. Cogita an videatur, ut tu loquaris 
cum officialibus ad id deputatis; quod si delibe- 
ras, assume tecum D. Rinaldum de Albizis, ut 
pro me verba faciat. Scit enim me nil rei posse 
nocere: eum roga verbis meis, si opus fuerit, exi- 
stimo eum non recusaturum hoc laboris. Consi-- 
dera tempus, rem totam, et rescribe, ut tuo 
utar consilio. Ex Germania responsum. est mihi, ' 


litteras illas esse redditas. Spero igitur me ha-- 
| biturum propediem litterás a monacho, et tum 


tecum omnia communicabo. Misi tibi Verrinas 


. tuas; solum orationes retinui, ut fugiam impedi- 
, menta plurima in exportandis, et reportandis li-- 


bris. Hic ligabuntur omnia. Historia Spartiani 
jam coepta est scribi. Alias a te postulavi opera 


; 


176 POGGII EPISTOL;E 
Senecae, cura obsecro, ut habeam exemplar. Re- 
«olo fuisse in libris Colucii. volumen quoddam 
operum Senecae; id si est penes Leonardum Ar- 
retinum, nescio: tu id mihi significa, et quid in 
eo contineatur. Cura quantocius potes epistolam 
saltem ad me mittere. Cura ut valeas. Romae V. 


Idus Februarii (1). 
EPISTOLA XXXIX. 
Poggius pl. sal. dicit Leonardo 4retino. 


Áestimo te habere volumen quoddam o- 
perum Senecae, quod fuit olim  Colucii nestri 
communis parentis doctorum hominum. Id st 
ita est, te rogo majorem in modum, ut librum 
ad me mittas, quoad illum faciam transcribi. 
Docui enim quemdam Gallicum librarium meum 
scribere litteris antiquis, qui nunc in manibus 
habet historiam Helii Spartiani, caeterorumque 
qui post Svetonium vitam Imperatorum scripse- 
re. Ea absolvetur cito. Igitur cupio deinceps ha- 
bere philosophum omnium gravissimum in su- 
pellectili mea: ad quam rem juva me, obsecro, 
hoc volumine, et illud trade vel Nicolae nostro 
vel Cosmo ad me deferendum. Transeribetur 
quamprimum, et tibi integer incolumisque liber 
restituetur; si reperirentur hic exemplaria , nor» 
gravarem te hoc munere; sed vel sunt nulla, vel 
ita mendosa, ut ne dum intelligi, sed ne legi 
quidem latine possint. Tu ergo satisfacias desi- 

(1) Ànni , ut opinor , 1426. | 


L I B.E R II. 177 
derio meo. Hoc nil gratius mihi potes facere. 
Vale et rescribe. Romae XX. die Martii (1). 


EPISTOLA XL. 


Poggius pl. sal. dicit «£ntenio Panormitae. 


loannes Lamola (ay adolescens, ut percepi, 
tum doctus, tum studiosus, attulit ad nos libellum 
epigrammatum tuorum, quem inscribis Herma- 
phroditum, opus et jocosum, et plenum voluptatis. 
Hunc cum legisset primo vir clarissimus Ánto- 
nius Luscus, multisque verbis laudasset et inge- 
nium et facultatem dicendi tuam, (nam liber est 
suavissimus) misi deinde illum ad me legen- 
dum. Delectatus sum mehercule varietate re- 
rum, et elegantia versuum; simulque admiratus 
sum res adeo impudicas, adeo ineptas tam ve- 
nuste, tam composite a te dici, atque ita multa 
exprimi turpiuscula, ut non enarrari, sed agi 
videantur: neque ficta a te jocandi causa, ut 
existimo, sed. acta aestimari possunt. Laudo igi- 
tur doctrinam tuam, jucunditatem carminis, jo- 
cos, et sales; tibique gratias ago pro portiuncula 
mea, qui latinas Musas, quae jamdiu nimium 
dormierunt, a somno excitas. Pro caritate tamen, 
qua omnibus debitores sumus, unum est, quod 
te monere, et debeo, et volo; ut scilicet dein- 
ceps graviora quaedam mediteris: haec enim, 


(1) Anni , ut puto , 1426. E 

(3) Joannes Lamola Bononiensis , prius Guariui , deinde Phi" 
lebphi discipulus. De ejus vita et moribus vide Rosmini Fa e Di- 
aciplina di Guarino Veronese 'l. 3. pag. 78. 


Vol. 1. 22 


178 POGGII EPISTOL/E 


quae adhuc edidisti, vel aetati concedi possunt, 
vel licentiae jocandi. Ita et Virgilius adolescens 
lusit in Priapeia; et multi praeterea, qui post 
lascivos versus, severioribus vacarunt. Ut enim 
Terentius noster refert : 

Haec aetas aliam vitam , alios mores postulat. 
Itaque tuum est jam missam facere lasci- 
viam, et res serias describere; ne arguatur vita 
impura libelh obscenitate. Scis enim non licere 
idem nobis, qui Christiani sumus, quod olim 
poetis, qui Deum ignorabant. Sed fortasse, sus 
Minervam. Tu ipse hoc idem sentis, quod laudo, 
proboque, et te ad majora hortor. Haec bono ani- 
mo accipias rogo; ego enim tuus sum; tu Pog- 
gium adscribe in tuis. Plura scripsissem, si per 
ocium licuisset: verum alias erimus longiores , 
. &i haec non displicuerunt tibi. Vale, et me quan- 
do id mutuum fieri intelligis, ama. Romae III. 


Nonas Aprilis (1). 
EPISTOLA XLI. 
Poggius pl. sal. dicit Leonardo 4retino V. C.: 


Librarius meus jamdudum a scribendo va- 
cat negligentia Cosmi , ut opinor, qui si aliquid 
haberet eorum studiorum quae colimus, hoc est 
humanitatis, non expectaret toties rogari ob 
rem parvulam, quod si praescire potuissem , ali- 
quid aliud librorum statuissem ad scribendum 
huic librario, ne tam, diu cessaret. Nescio , quid 

(1) Anni , ut opinor , 1426. : 


LIBILER IL 179 
hoc sit: paucos reperio , qui norint officium ami- 
ci. ÀÁlios impedit negligentia ; alios ambitio; alios 
occupationes: plurimi legunt praecepta virtutum 
diligenter, sed. ita negligentes , ita tardi sunt ad 
exequendum , ut nil eis conferat lectio librorum. 
Rescribas mihi oro quamprimum, an amplius 
expectandum sit; neque confidas in verbis Co- 
smi; tute conficias rem sumens librum, et ad 
me mittens, si mitti debet. Ego librorum copiam 
recuso, si nihil mihi sint ad vitam profuturi. O 
noster Coluci (1), quam saepe eum desidero! cu- 
jus libri non magis sui erant, quam doctorum 
omnium. Non te culpo , quem scio procul a culpa 
hac abesse, sed toties hoc biennio delusus sum 
in.hac re libraria, ut prae stomacho nequeam 
verba continere. Cogito enim saepe, rectius esse 
carere libris, quam cum tanto fastidio illis .po- 
tiri. Hinc eorum negligentia, quos libros postu- 
lo: hinc inopia chartarum: hinc librariorum su- 
perbia, et sexcenta alia, quae stomachum mo- 
verent etiam jeiuno. Sed haec hactenus: loquor 
enim, ut soleo. nil simulans , aut dissimulane, 
Cum Francisco Barbaro sum saepissime: adhuc 
tamen non egi eorum, quae scribis ; non enim 
fuit tempus opportunum. Volo enim hanc rem 
tractare quasi de improviso, ut eà ex alia inci» 
dat. Veruntamen cum primum venit, petivi de 


(t) Linus Pierius Colucius Salutatus Reipublicae Florentinae 
Cancellarius, vir doctissimus, atque cloquentissimus , doctorum 
omnium qui hoc tempore Florentiae erant communis parehs, et 
Poggii praesertim amantissimus pater, adjutor, amicus. Vide supra - 
praefat. in fine, et infra pluries, nec non Vit, Poggi T. 1. pag. 4- 
10. et append. 1. I1I. IV. V. 1X. 


80 — POGGII EPISTOL/£ 

te deque Nicolao, ques ambos dixit se visitasse 
ad hospitium publicum; seque permultum do- 
lere, quod tam longo tempore hoc dissidium in- 
ter vos vigeret: at daturum operam, cum redi- 
ret, ad compositionem gratiae inter vos. Addidit 
insuper , se dubitare de voluntate tua propter ne- 
scio quae verba, quae audierat. Dixi reconcilia- 
tionis culpam potius in Nicolao quam in te fuisse. 
Post multum sermonem, quem de his habuimus, 
recepi te facturum omnia, quae Poggius vellet 
nulla cum exceptione: me esse tanti apud te, 
adeo Poggium apud te posse vel officio, vel ami- 
citia, vel auctoritate, et ita confido facturum. Ad- 
didi etiam me tanti facere hanc vestram reconci- 
liationem, ut propter eam discederem ad vos si 
opus esset. In omni sermone nostro nihil de te 
nisi honorificum locutus est, nihil nisi recte vi- 
sus est sentire, ut. perciperem plane eum aesti- 
mare oblocutiones malevolorum, quanti aesti- 
mandae sint per virum prudentem. Haec vero a 
me tractabuntur diligentius cum se offeret fa- 
cultas. Vale; manu veloci. Romae. (1). 


EPISTOLA XLITI. 
Poggius pl. sal. dicit 44ntonio Panormitae P.C. 


Pluribus verbis, quam necesse erat, defen- 

dis libellum, tuum apud hominem non solum 
(1) Deest anni, et diei nota, sed certe scripta est haec epistola 
anno 1426, nam incipiente Majo Franciscus Barbarus videtur Romae 
fuisse juxta Agostini Storia degli Scrittori Feneziani T. 2, 


psg. 58. 59. e 60. 


LIBER Il 181 
hon accusantem eum, sed defendentem. Mihi 
emm satis probatur opus tuum iis limitibus, 
quos antea tibi perscripsi, quos si servaris, prae- 
stabo me tibi etiam militem pugnatorem in sub- 
sidiis tuis. Perplacuit mihi tum verborum sua- 
vitas , tum gravitas sententiarum. Testimonia 
isuper quae affers ad. causae tuae defensionem 
tam sunt gravia, tam veneratione et fide digna, 
. ut religiosum sit eis nolle assentiri, et impuden- 
tiae singularis; si tamen in tuam sententiam lo- 
quantur. Sed vide ne longe a te dissentiant. Ego 
quidem, qui Academicorum more nil audeo 
affirmare, vereor, ne plurimi eorum, si singulatim 
citentur coram aequo judice, vel pudore sileant 
ejus causa, qui eos in causam suam adduxerit, 
vel si dicere testimonium cogantur, aperte et 
palam causam tuam deserant, religioni potius 
eorum, ac veritati consulentes, quam opinioni 
tuae; teque summopere reprehendant, qui conti- 
nentissimos, ac prudentissimos viros non solum 
a vitae , sed verborum quoque turpitudine abhor- 
rentes, in obscenae, vilisque causae defensionem 
rogaris. Nam quis tibi vel parum doctus conce- 
dat; ut missos faciam Graecos, quibus ad liber- 
tatem dicendi, fingendique quae vellent summa 
fuit tum levitas tum licentia; quis inquam con- 
cedat tibi virum sanctissimum, castissimumque 
M. Tullium, virum omni virtutum laude cumu-- 
latum, cujus non solum facta, sed dicta omni 
petulantia caruere, isto dicendi genere, et tur- 
piloquio usum? Lege vitam suam, lege mores, 
lege aemulos atque obtrectatores ejus, nil tale 


282 POGGII EPISTOL £ 
invenies ne ab invidis quidem, et malevolis obje- 
ctum. Quis M. Varronem tibi credat adesse, vi- 
rum gravem, maturum ; cujus nomen etiam 
quamdam fpraesefert majestatis venerationem ? 
Brutum vero ex Stoicorum schola, cujus vita 
fuit virtutis exemplar: si quis roget sententiam 
suam, vereor ne vel solus illa stoica severitate 
causam tuam funditus evertat, et sibi a te gran- 
dem injuriam fieri clamet, qui eum levem et 
lusorium in quadam vili scena inter actores po- 
nas et mimos. Quid loquar de Servio Sulpitio, 
viro suaé aetatis gravissimo, quem numeras in- 
ter scriptores lascivos? Quid item permultos re- 
liquos, lumina linguae latinae, qui solam hone- 
statem in bonis ponendam duxere? Quos omnes 
si in tuam aciem collocaris, apertissime in ad- 
versariorum castra migrabunt . Neque enim est 
aliud hos viros in tuis praesidüs ponere , quam 
virginem vestalem prostituere in vulgus, summo 
cum dedecore. Neque si quid aliquando temporis, 
aut loci causa forte luserunt, hoc scribendi pe- 
tulans, et lascivum genus probabunt. Non ea- 
dem licentia est philosophis, quae . oratoribus ; 
non gratorjibus, quae poetis, quos tu omnes tan- 
quam ex eadem officina affers ad tui operis excu- 
sationem: probant philosophi; persuadent orato- 
res; oblectart poetae: tu non solum poetas, sed 
oratores, sed philosophos , ad lasciviam redigis: 
neque eos, quibus voluptas sola in bonis nume- 
ratur, hoc est Epicureos, quod forsan tibi con- 
cedi possit, sed Stoicos, et eos, qui solam hone- 
statem summum bonum posuere ; qui non so- 


Ne 
LIBER IL . 183 


lum bene vivendi , sed etiam honeste loquendi 
praecepta tradiderunt. Etiam pictores quibus 
omnia licent, item ut poetis, cum nudam mu- 
lierem  pinxere, tamen obscena corporis mem- 
bra aliquo contexere velamento, ducem natu- 
ram imitati, quae eas partes, quae haberent 
aliquid turpitudinis, procul e conspectu seposuit. 
Fuerunt tamen nonnulli, qui lasciva scripserunt, 
sed ita, ut procul abessent a verborum lascivia ; 
qua si qui liberius usi sunt, non ideo sunt lau- 
dandi, quia instar aliorum scripsere. Invenies. 
enim perplures luxuriosos, invidos , raptores , si- 
carios, quam honestos viros; neque tamen quis- 
quam est adeo perversis moribus, quin se malit 
bonorum similem, quam malorum. Alexandrum 
magnum et item Marcum Antonium accepimus 
ebrietate nimia laborasse: at hoc turpissimum 
vitium aequabant plurimae et magnae virtutes. 
Si quis igitur ex nostris homunculis excusaret 
ebrietatem suam talium virorum exemplo, non- 
ne esset ridendus? Multa illos ingentes viros de- 
cuere, quae nos dedecent. Si quid. aliquando Ca- 
toni licuit, cujus legitur saepe mero caluisse vir- 
tus, aut Platoni, aut Socrati summae sapientiae 
et auctoritatis viris, non itidem licet nobis, nulla 
auctoritate, sapientia, gloria, virtute praeditis.Scri- 
psit adolescens comoediam Plato, in ea posuit 
versiculos quos refers, qui ita lascivi sunt, ut 
salva honestate, et audiri possint, et referri. Di- 
xit in puerum, quod tum neque moribus, neque 
legibus prohibebatur: hoc et multi fecere, tum 
eX graecis, tum eX nostris, sed tamen ut scurrili- 


184 — POGGII EPISTOLE 


tate vacarent. Diversa sunt jocandi genera, a- 
liud liberum hominem , aliud servum decet ; 
aliud facetum, aliud scurram. Quod autem Pli- 
nii verbis uteris, vide ut ea rite interpreteris, et 
.eX ejus sententia. Jocis, et salibus omnes isti 
usi sunt, quos enarras: ab obscenitate verborum 
tantum abfuerunt, quantum semoti fuerunt a 
turpitudine vitae. Valerius Martialis tamen om- 
nibus est apertior in epigrammatibus suis, res 
turpes narrans quandoque turpius, qui si quos 
ex superioribus est imitatus, non est tamen ideo 
probatus, quod aliorum lasciviam expressit potius 
quam suam. Sed nonne ego sum homo ridicu- 
lus, ut ait Terentianus Mitio, qui adversus illum 
causam dicam, cui veneram advocatus? Ego 
tecum sentio, et tibi ea licuisse opinor, si tamen 
tibi finem statueris: hoc vero est quod volo per- 
suadere tibi, imitandos. potius esse graves poe- 
tas, quam leves; severos, quam lascivos; honestos, 
quam impudicos. Conveniant verba moribus no- 
stris; atque id est satius, quam dare adversariis 
aliquam ansam ad obloquendum. Non sum autem 
ex eorum sententia, qui vitam hominum aesti- 
mant ex versibus: non solum enim id puerile 
est, sed ridiculum et leve, dicta potius et verba 
inspicere, quam vitae consuetudinem, et ratio- 
nem. Jocamur saepe verbis, utimur facetiis et 
salibus, quae si eadem redderemus gesta corpo- 
ris; diceremur merito insani. ltaque sive Odus 
nescio quis, odio certe dignus, sive quivis alter, 
qui lasciviam: vitae arguit ex petulantia verbo- 
rum, errat procul dubio et iniquus est rerum 


LEIBER IL 185 


aestinrator, quos tu despicias ac contemnas licet , 
Íretus potius conscientia recte factorum , quam 
motus aemulorum. maledicentia. Neque enim a 
malivolis. laudari cupis, sed a doctis ; ; neque eo- 
rum judicium magni faciendum est, qui stulti- 
tia ne magis,an malevolentia liborent, incertum 
est. Nam ut existimatio eorum, qui ts bonum 
putarent, si malus esses, nihil tibi prodest ad 
bene vivendum;ita judicium perversum eorum, 
qui vitam turpem judicant, cum sit honesta, nil 
possunt demere, quo virtus a te queat auferri, 
quam tu sequere, et una cum vitae teniperantia 
adhibe moderationem verborum: hoc et utilli- 
mum tibi, et amicis tuis, et praesertim mihi 
erit gratissimum. Romae (1). 


(1) Deest anni, et diei nota ; sed evidens est a praecedenti noh 
multum distare. | | 
V el. L d 23 


 POGGII 
EPISTOL F. 


LIBER TERTIUS 


LMLMA—A—M—— 


EPISTOLA I. 


Poggius pl. sal. dicit Nicolao suo. 


Baueaeeo et quidem paucis litteris, iis quas 
post longum silentium a te accepi, cum essem 
extra urbem in Castello Pontificis. Et primum 
quod loco prooemii positum puto, me reprehen- 
dis de conviviis, et eorum sumptu. Risi meher- 
cule ineptitudinem tuam, malo enim quam in- 
scitiam dicere, qui et me metiris ex animo tuo, 
et rumusculis credis. Venitque in mentem illius 
Terentianae sententiae: 

Homine imperito nihil quicquam injustius; 

Qui nihil , nisi quod ipse facit, rectum putat. 
Tu, si ego amicos et hospites: meos voco ad con- 
vivium , reprehendere non potes: est id quidem 
et antiquum et usitatum; neque vitio dari un- 


LIBER Il 187 


quam vel audivi, vel legi. Si forsan sumptus te 
movet, et'epularum apparatus, noli ex parcitate 
tua statuere modum alterius honorificentiae. Sis 
contentus libruncula castratelli: accipe amicos 
tuos ea tenuitate qua lubet: serva pecunias tuas 
tributis, et eis insuda qui nequis te ab illis ex- 
tricare; mihi finis erit cum voluero. Respicio: 
merita eorum, quos accipio, et non mihi satisfa- 
cio, sed. aestimationi, quae potest plurimum. Te 
autem non potul convivari, tum quia domus 
erat inepta, tum quia ipsemet eram tanquam 
hospes et novitius in urbe, omnium rerum nu- 
dus, et egenus. Nam quod causaris me parare fini- 
culum ad excitandam sitim, id quidem a te di- 
ctum aestimo ridendi gratia. De libris Germanis 
nil dicam amplius, nisi me non dormire more 
tuo, sed vigilare. Quod si quidam, prout spero, 
fidem servarit, liber ad nos veniet vel vi, vel 
gratis. Quin etiam dedi operam, ut habeam in- 
ventarium cujusdam  vetustissimi Monasterii in 
Germania, ubi est ingens librorum copia: sed 
ne tu me molestes ista tua dicacitate, nil am-: 
plius scies. Si vis habere Spartianum, cura ut: 
habeam Agellium, et XX. quinterniones mem-: 
branarum ad mensuram folii, et si : non sunt al-- 
bae, non est cura. Mitte mihi etiam Lucretium, 
quem cupio paulum videre; eum ad te remittam. . 
Cura ut habeam chartas quantocius, vel scribe 
te id aut nolle, aut. non posse, nam parabo 
aliunde. Rogo te dicas Nicolae, ut mittat mihi 
librum belli Gallici , et Civilis, quem habet. scri-- 
ptum manu mea: volo eum facere transcribi ; 


188 POGGII EPISTOL£ 
salvabitur liber optime. Sed non expectet Ka- 
lendas graecas; est opus diligentia, et ad hoc 
quoque responde. Vellem quoque mitteres mihi 
Catonem, et Varronem de Agricultura. Responde, 
nisi luna esset in Capricorno. Vale. Romae manu 


veloci: noctu XVIII. Kalendas Octobris 14426. 


EPISTOLA If. . 
Poggius pl. sal. dicit Joanni Lamolae. 


Cum paucis ante diebus Romam revertis- 
sem (abfuimus enim duobus mensibus rusticandi 
causa) ac deinde scripta quaedam, quae relique- 
ram super mensa, evolverem diligentius, incidi 
in epistolam tuam, quae mihi reddita fuerat pau- 
lo ante discessum meum, et cum eam denuo le- 
giseem, ut tibi pro mea consuetudine responde- 
rem, erubui profecto, advertens quantis menda- 
ciis epistolam refersisses. Totus enim occuparis 
in me ornando, scribens multa, ac si me nun- 
quam vidisses; quae et tu perspicere potuisti, et 
egomet scio quantum sint a me aliena. Sed, ut 
hodie Romani dicere solent, cum quis eos prae- 
ter modum laudat, quamvis te plane mentiri 
sciam, inquiunt, tamen me laudes tuae delectant. 
Ita me quoque oblectavit suavitas sermonis tui, 
considerantem non quam vera essent, quae scri- 
bis; sed quam venuste, ornateque a te dicerentur, 
ut veri similia possint videri, etsi procul absint 
a veritate. Quid vero ad ea rescribam nil sane 
occurrit, nisi me aestimaturum fuisse ridendi 


LIBER Il. 189 


Poggii causa tam copiosas a te litteras confectas; 
nisi ab eo scriberentur, quem non dubito esse 
amantissimum mei. Hortor igitur te, ut omittas 
deinceps hoc litterarum genus, quo qui utun- 
tur, adulatores, qui libenter de se audiunt, impu- 
dentes videri possunt. Semper id scribas, quod. 
sentis; neque te longius amor provebhat quam 
veritas, neque quantum dicendo queas conside- 
res, sed quantum postulet causa, pro qua es di- 
cturus. Quod. si quempiam Eratin ingenii exer- 
cendi vis laudare, eum tibi assume, quem ornare 
non vituperare videaris. Ego autem te diligo et 
ingenium tuum, mores vero etiam amo, atque 
ut verbis tibi coram pollicitus, ita et litteris ab- 
sens recipio, me tuum esse, quo pro facultatibus 
utaris, volo. Panormitam meis verbis saluta. Va- 


le. Romae VII. Kalendas Octobris (1). 
EPISTOLA III. 


Poggius pl. sal. dicit Joanni de Prato. 


Hoc ita posui, ut videas me non timere 
nonnullorum stultam, atque inscitam loquacita- 
tem, quos ais me reprehendisse, quod scripserim 
in meis litteris Dartholomaeum de Monte Poli- . 
ciano. Sunt plures, qui e vestigio cum legerint . 
unam, aut alteram orationem Tullii, vel Teren- 
tii pagellam, existimant se oratores, et veluti 
Minerva altrice educati, censores scribentium 
funt, ipsi muti atque elingues, non solum latini | 

: (1) Anni , ut videtur , 1426. : EO 4 


190 POGGII EPISTOL/E 


sermonis ignari, sed etiam materni: de quibus 
verissime scripsit Petronius Arbiter: posteaquam, 
inquit, aliquis versum pedibus instructum, sen- 
sumque teneriorem verborum ambitu intexuit, 
putavit se continuo in Heliconem venisse. Et qui- 
dem dixit optime: amant quidam antiquitatem , 
et cum eam imitari volunt , ita inepte loquuntur, ut 
magis fatuitatem redoleant, ac repraesentent, quam 
antiquitatem. Non scribam hoc reprehendendi 
tui causa , sed monendi. Scripsisti ad me dudum 
in quadam epistola , quae erat scripta paucis 
versibus: Tenuit me Matthaeus Bardus. Quid. hoc 
stultius. fieri potuit? Bardum antiqui stultum di- 
cebant. Itaque dum vis imitari antiquum morem 
loquendi, non considerans quid antiqui senserint, 
hominem eruditum et doctum, stultum cogno- 
minasti. Quod si more suo de DBardis scripsisses , 
hunc errorem fugisses. Sed non purgo me, vel 
te reprehendo. Id scias volo ab his tuis dicendi 
magistris. quid reprehendant in eo, quod. scripsi; 
recte ne, an perperam latine scripserim ; utrum 
usus vetet, an antiquitas respuat; in quo tandem 
dicant me errasse; veniant in medium , scribant, 
culpent, arguant, congrediantur, si placet ; liben- 
' ter aliquid. discam, neque recusabo vinci ab do- 
ctiore, aut erubescam cognoscere aliquid etiam 
ab insulso: hortare aliquem ex illis, ut humani- 
tatis. causa errorem meum mihi monstret, for- - 
san docendo fiet doctior. Sunt tamen quidam, 
qui veluti ignobiles. canes non cursu, non odo- 
ratu valent, sed tantum latratu, quorum ora 
obtundenda essent, non vocibus, sed. saxo. Va- 


LIPBE SR TI. 191 
leant in malam crucem: ut ego etiam aliquid 
proferam antiqui. Ád haec respondeas volo. Non 
rescripsi litteris tuis antea, partim oblivione, par- 
tim occupationibus: nunc autem cum litterae 
tuae casu in manus venerint, sumpsi calamum, 
et haec ante coenam ad te exaravi manu veloci. 


Vale Romae VII. Kalendas Octobris (1). 


EPISTOLA IV. 
Poggius pl. sal. dicit Leonardo Aretino F/. C. 


Credo oblivione esse abs te factum , quo mi- 
nus me certiorem feceris recessus tui, quem ita 
repentinum fuisse, et incognitum mihi, molestum 
sane fuit. Cupiebam enim te deducere extra ur- 
bem, ut moris est, tecumque colloqui de resti- 
tuenda, quod noster Barbarus summe cupit, in- 
ter te et Nicolaum, antiqua benevolentia , qui 
dixerat antea pluribus verbis se id a te conten- 
disse. Verum respondisse te quiddam, quod licet 
ad dignitatem tuam nonnihil conferre videatur, 
tamen obest ad reconciliationem plurimum. Non 
enim aut accusatione, aut excusatione opus est , 
sed oblivione praeteritorum : denique amnestia illa 
est introducenda, ut omne seminarium , omnis 
radix dissensionum funditus vellatur ex animis. 
Praebe ergo te nobis quem cupimus, et quem 
recepi te futurum. Illudque memineris majoris 
esse animi oblivisci injurias, quam ulcisci: neque 
quicquam esse tanti, quod sit amicitiae antefe- 


(1) Anni , ut opinor , 1426, 


| xga POGGII EPISTOLZAZ 

rendum. Levia sunt ea quae mihi aestimare vi- 
deris, et quae plus tibi laudis afferrent, si con- 
temnantur, quam si advertantur. Quae tecum 
egi verbis, iterum litteris repetam aeque ; ut 
quamprimum cures. volo, primum ut pervestiges;. 
quomodo eximi possim a tributis ea ratione , 
quam tibi exposui, deinde ut mittas ad me opera 
Senecae, quibus permaxime indigeo, tum ad e- 
mendationem eorum, quae scripta sunt, tum ad: 
transcriptionem aliorum : idque ut quantocius 
efficias, etiam, atque etiam. rogo. Vale. Romae Y... 
Kalendas Octobris (1): 


EPISTOLA V. 
Poggius pl. sal. dicit Nicolao suo. C. 


Dixit mihi Bartholomaeus de Bardis, nam 
ab ste nihil babeo, te rediisse in gratiam cum. 
Leonardo Aretino; quod licet aequius fuisset, me 
a te scisse, tamen gratissimum mihi fuit ea au- 
dire vel ab altero, quae summopere sciebas me 
desiderare. Nosti enim quam saepe, quam dili- 
genter, quam multis verbis tecum egerim de hac 
reconciliatione, qua nihil poterat esse mihi ju- 
cundius. Leonardum autem et verbis coram , et 
litteris absens hortatus sum ut obliterata me- 
moria praeteritorum, antiquum erga te animum 
repraesentaret. Quod posteaquam et vestra volun- 
tate , et Francisci Barbari diligentia et studio 
factum est, laetor ut debeo, tum vestri causa , 

(1) Auni (426. 


L I B E R III. 193 


tum vero mei, qui cum essem utrique amicus , 
implicabar satis animo veritus ne alterum offen- 
derem, cum utriusque censuissem mihi amici- 
tiam conservandam. Te autem oro, mi Nicolae , 
neque est enim pro tua sapientia quod te mo- 
neam, ut des operam, ut haec vestra reconcilia- 
tio firma sit futura, et quoad fieri potest, priorem 
resumas benevolentiam erga Leonardum, ut hoc 
. vestrum dissidium amoris videatur integratio. 
Scis quid aetas tua postulet, quid litterae, quid 
doctrina. Enitendum est enim, ut quae legimus 
doctorum virorum, et sapientium praecepta ali- 
quid prosint nobis ad vitam, ut juxta praeceptum 
apostolicum, non auditores verbi, sed factores 
reperiamur. Sed sus Minervam. Caritas me cogit, 
ut haec scribam, et scripsissem plura, ni vererer 
vel velle docere hominem doctissimum, vel dif- 
fidere prudentiae tuae. Illud satis admiror, quod 
Bartholomaeus addidit te offensum litteris meis, 
quas ultimo ad te scripsi, et aegre ferre nescio 
quid. liberius a me scriptum; sed, sive error meus 
fuit, eum potius ferre aequo animo, prout ami- 
cum decet, et me monere debuisti; aut si nullus 
fuit, indignum est te irasci. Si tamen aliquid est, 
quod te mordeat, vide ne tua culpa sit, quo utor 
magistro. Fac ut cum litteras meas legis, memi- 
neris quoque eorum, quae scripsisti, et si tu jo- 
caris, me quoque jocari puta. Sin arguis, palere 
quaeso me ipsum defendere causam meam apud 
te judicem, et accusatorem. Recognosce paulum 
verba tua, et si quid acrius a me responsum est 
considera. Dixisti enim, reprehendens quod ad te 
Vol. 1. 34 


194. POGGII EPISTOL E 


non scriberem, me occupatum esse in faciendis 
conviviis, et quidem more Ánglicano: et deinceps 
subdis, hunc esse fructum studiorum meorum. 
Si essem alter Zucharus (1!) qui mentem ani- 
mumque defigerem in cibis, et popina, aut qui 
artem coquinariam exercerem, omnibus aliis re- 
bus posthabitis, aut si, ut Gnatonem illum, far- 
tores, piscatores , aucupes, et cupedinarii omnes 
sequerentur, quid amplius objiceres homini non 
abhorrenti dudum a studio litterarum, nisi hunc: 
esse fructum studiorum suorum? Haee si tu me-' 
cum loqueris libere, ut potes, noli omnino amo-: 
vere a me omnem libertatem loquendi, patere - 
ut haec inter nos scribantur vel ridendi, ve] exer-: 
cendi ingenii causa. Non est prima epistola, qua 
te commovi, neque opinor erit postrema. Si ta-' 
men vis mihi legem indicere quatenus progre- 
diar in scribendo, id per me agas licet: obsequar: 
tibi, et ad praescriptum tuum epistolas componam, 
misi forsan velles me fieri adulatorem: hic ego 
a te dissentiam nullam servans legem, et potius 
obmutescere, quam mentiri velim. Existimabam 
tamen caluisse aures tuas ad auditum multarum 
rerum ; at eae sunt teneriores quam vitrum. 
Quid tu me non nosti, et a teneris, ut aiunt , 
unguiculis? nescis mihi licere apud Nicolaum 
quicquid libet? et item tibi apud me? Et quae 
esset amicitia nostra , si vel ego te, aut tu me ferre 


(1) Zucharus de quo supra pag. tot. et. 124. vir , ut habetur ex 
Facetiis Poggii, omnium facetissimus atque urbanissimus ; et qui 


venditis paternis bonis, patrimonium omne comedendo, ludendoque 


consumpserat, Vide Poggii Opera ed, Argent. anni 1513. fol, 158.- 
t. et 131. t. | | D 


LIBER III 195 
non posses? si tanquam inter ignotos verba no- 
stra pensarentur inter nos? Quin tu scribe, objur- 
ga, irascere, increpa , clama ut placet; tunc ride-- 
bo, cum videro te commotum. Tu me credis ista 
tua magnipendere?^ Erras tota via. Cur, inquies, 
respondes tam acerbe? Ut tecum loquar, ut te 
excitem, excutiam, ut ego ne sileam: malo enim 
vel acriores litteras ad te mittere, quam nullas; 
praeterea, ut videas habere me discipulum in hoc 
tuo genere mordacitatis, ne te solum in eo gene- 
re posse credas. Sed haec nimis multa de re levi. 
Gura , ut habeam libros, quos a te postulavi, et 
item chartas, et imprimis ÁAgellium: gratissimum 
vero erit, si miseris Cornelium Tacitum; quod si 
feceris, remittam Spartianum tuum. Hoc te ma- 
jorem in modum rogo. Dic Leonardo Aretino, ne 
obliviscatur  ittere ad me opera Senecae, et 
quamprimum: nam epistolae jam sunt scriptae : 
reliqua restant, quae habeo inemendata. Nico- 
lam item roga, ut mittat de bello Gallico , et Ci- 
vili, quem habet manu mea, quod ab eo petivi 
per litteras, sed nil respondet. Vale et rescribe 
vel iratus, nam tum maximam afferunt mihi 
tuae litterae voluptatem. Romae X. Kalendas 
Novembris 1 426. 


EPISTOLA VI. 
Poggius pl. sal. dicit Leonardo Aretino V". C. 


] 
Audivi, quo nil gratius aures meae audire 
hoc tempore poterant, de tua, Nicolaique re- 


155 — POGGII EPISTOL E 


conciliatione. Id summum in modum gaudeo; 

et eo maxime, quod eum te quem semper 
pollicitus eram, praestitisti. Partes tuae erunt, 
hoc est, prudentiae tuae, efficere, ut non solum 
reconciliatio facta, sed etiam amicitia restituta 
esse videatur. Parum enim esset odium tolle- 
re , nisi subsequatur caritas, et amor, quae 
propria sunt animi ingenui, erectique, et ad 
virtutem bene instituti. Reassume quaeso pristi- 
nam ilam, mihique notam familiaritatem , ac 
benevolentiam cum Nicolao, daque operam, et 
incumbe quantum potes, ne quid accidat , quod 
eam possit labefactare; ut non solum amicorum 
intercessione, sed voluntate quoque vestra , ac 
judicio, haec reditio in gratiam aestimari possit. 
Tibi quidem hoc summae laudi erit , et spero 
voluptati fore. Gerte amici nostri omnes ( nemo 
enim ex his qui sunt in Curia te amat, quin mi- 
hi summa benevolentia sit conjunctus) hoc habent 
loco maximi beneficii. Magnus accessit cumulus 
laudibus tuis ex hac re, quibus ut nihil detraha- 
tur ullo tempore, firmitate animi, et perseve- 
rantia opus est. Nam scito praeteritas inimicitias 
nonnihil laesisse, et tuum, et Nicolai nomen; 
hanc vero restitutam gratiam, summam tibi 
bonorum omnium, doctorumque benevolentiam 
conciliasse, summa tua cum diguitate. Scripsi 
quoque ad Nicolaum, licet paucis: expecto , quid 
mihi respondeat. Nam neque illum, neque te 
aliquid mihi de ejusmodi re significasse, est ut 
nonnihil admirer, praesertim cum neutri ve- 
strum fuerit ignotum, quantum id esset mihi 


LIBERA UL 197 
cordi. Sed haec hactenus. Rogavi te duo, cum a - 
nobis discederes: unum, libros Senecae ut ad me 
mitteres: alterum, ut certior a te fierem ,quomodo 
possem me exsolvere a praestando tributo, et an 
ea via esset accommoda, quam tibi exposui; 
excusatio videlicet, et privilegium clericatus: sed 
et addo tertium, ut cures de pecuniis, quae mihi 
debentur propter Bullam Faventini a me expe- 
ditam de censu illius. Itaque si me amas, cura, 
ut de tributo quid agendum sit respondeas; re- 
liqua ut perficias, eaque quamprimum, praeser- 
tim de pecuniis, quod polliciti estis: nam nullo 
modo est omittendum. Vale, et rescribe. Romae 


VII. Kalendas Octobris (1). 
EPISTOLA VII. 
Poggius pl. sal. dicit Francisco Barbaro P. C. 


Posteaquam  recessisti a nobis, nihil de te 
intellexi, praeter rem mihi optatissimam , pacem. 
scilicet abs te compositam inter Leonardum À- 
reinum, et Nicolaum. Quod factum egregium 
cum litteratis omnibus spero gratum fore , tum 
vero mihi propter meum in utrumque ipsorum 
àb ipsa adolescentia singularem amorem, ita ca- 
rum fuit, ut haud sciam!, quid optatius mihi 
accidere potuisset. Erat enim mirum in modum 
mihi molestum homines doctissimos, mihique 
amicissimos, quos olim ego summa necessitudine 
conjunctos videram, tantam benevolentiam, tam 


() Anni 1426. 


198 — POGGII EPISTOL.£ 


notam omnibus, in apertam malevolentiam ver- 
tisse. Videbatur praeterea quaedam nota non 
solum illorum , sed doctorum omnium tam 
acre odium longius vigere, quam aequum erat 
inter excellentes viros, atque omni laude prae- 
stantes; quod quando virtute, operaque tua su- 
blatum est, merito summis laudibus extollendus es, 
qui cum Florentiam venisses, nihil tibi anti- 
quius duxisti, quam ut ageres de eorum animis 
reconciliandis, et pace firmanda. Equidem, mi 
Francisce, tibi gratias ago, non quantas mereris, 
sed quantas possum, et ultra quam Gnato ille 
ait, ingentes, qui cura et diligentia tua, maxima 
me voluptate affecisti. Àd tua enim in me officia, 
quae multa sunt, hoc unum «singulare accessit , 
quod ego tanti facio, ut quod vix fieri posse 
credebam , multum adjecerit ad amorem erga te 
meum. Effecisti rem mihi jucundissimam, atque 
omni laude cumulatam sanans morbum diffici- 
lem, adeoque inveteratum , ut quandoque diflide- 
rem posse curari. Sed quo res erat difficilior, eo 
majorem honorem es consecutus. Virtuti profecto 
omnia parent, nihilque est tam arduum, quo 
illa non ascendat. Debetur, mihi crede, trium- 
phalis arcus non minus ob hanc nobis pacem 
tibi, quam illis priscis principibus, ob rempubli- 
cam restitutam. Siquidem non est majus bellum 
conficere cum Mhostib us, quam pacem statuere 
inter cives. Itaque mea sententia decerno tibi 
verbis amplissimis non solum auream statuam, 
sed et triumphum insignem ad gloriam hujus 
compositae pacis. Na m «quo pluris est sapientia 


LIBER HI 199. 
animi, quam corporis vires, ea nobilior vir: 
tus videri debet pacis componendae, quam ho- 
stium superandorum. Ergo cedant arma togis, 
concedat laurea linguae. Sed haec postrema jo- 
cati sumus more nostro. Scripsi ad Leonardum, 
itemque Nicolaum paucis verbis: exemplum lit- 
terarum subscribi feci, non ut eloquenter, sed. ut 
amice me videas scripsisse. Vale et quando ad 


Guarinum scribis, eum salutato verbis meis. Ro-- 
mae VII. Kalendas Octobris (1). 


EPISTOLA VIII 
Poggius pl. sal. dicit Mariano Sozino (2). 


Refert in prima Tusculanarum Quaestionum 
Cicero, se cum librum legeret Platonis, qui est 
de Ánimo, omnino illi assentiri; deposito vero 
libro , secumque de animorum immortalitate co- 
gitanti, elabi omnem illam priorem assensionem. 
Illud idem fateor accidisse mihi lectis htteris 
tuis, quibus te satis abunde excusas de numisma- 
te illo, quod eram questus me amisisse. Nam cum 
litteras accurate legerem, persuadebam mihi, ita 
ornate copioseque causam tuam agis, vera esse 
quae a te scribuntur, meque non recte sensisse 


j 
[ 


(1) Anni 17426. 

(3) Forsan Marianus Soccinus Senensis celeberrimus bujus ae- 
tatis Jurisconsultus. De ejus doctrina , eloquentia , ingenio , et 
mira ac ferme incredibili artium et scientiarum omnium notitia 
loquitur Acueas Sylvius, de dict. et tact. Alph. reg. lib. 3. c. 27. 
]. v. ep. ti2. et 113. quem refert Ziraboschi T. 6. lib. 3. Cap. 5, 
4. 1X. 


200 POGGII EPISTOL£ 
qui tibi aliquid imputarim. At litteris positis 
cum mecum recenserem illius diei memoriam 
in qua mecum fuisti, haerebam dubius utri no- 
strum major esset fides praestanda, mihi ne pau- 
cis verbis accusanti, an tibi tam multis , tam 
probabiliter agenti, ut cuivis superior in causa 
videri possis. Sed tamen ut mihi plane , quod 
ambo cupimus, persuaderetur, legi iterum atque 
iterum tuas litteras, quarum tanta fuit vis et 
suavitas sermonis, ut maluerim tibi credere, 
quam mihi praesertim de re, quae multo tibi 
quam mihi est notior. Quidam contribulis meus 
nomine Dantes habens uxorem. parum pudicam 
objurgabatur a sociis plerumque quod eam ferret, 
nec castigaret; qui rediens domum acriter incre- 


pabat mulierem referens quae sibi objicerentur, : 


at illa negans vultu intrepido asseverabat illos 
falso de se mentiri, virique credulitatem |; jurga- 
hat, qui iis verbis moveretur, quae dissemina- 
rentur ab invidis, aut malevolis ad serendam 
discordiam inter eos, se consciam veri, sancte 
jurare falsa esse, quae dicerentur: placabatur bo- 
nus vir verbis, et cum rursus in publicum pro- 
diret, atque eadem sibi narrarentur: abite , in- 
quit, nil horum verum est: uxor mea pudica 
est, et hi sermones falsi. Atque adeo hoc ex ea 
cognovi quam cum superbius increparem , testata 
est , haec falso in eam dici. Itaque cum veritatis 
sit conscia, magis credam ei soli, quam omnibus 
yobis, inque hac opinione perseveravit. Eodem 
modo venit in mentem, ut responderem tibi. Tu 
cum veri sis conscius, ego autem te veridicum 


LIBER IL . ao: 
putem, procul dubio assentior tibi, et pro te , et 
apud me dicenti, maloque errasse me aestimare, 
qui fuerim nimium credulus, quam peccasse te, 
quem virum opinor bonum. Missa igitur haec 
faciamus, et levia, et indigna, de quibus verba 
fiant. Ego si quid adversus te concepi, penitus. 
deponens remitto tibi, pluris enim facio ami- 
ciiam tuam, quam quasvis non solum aereas 
monetas , sed argenteas, et aureas. Deleatur om- 
nino ex animis nostris hujusce rei memoria, ob- 
ducaturque silentio. Velim persuadeas tibi ,. me 
tuum esse; id, si usus venerit , re ipsa cognosces. 
Romae II. Nonas Novembris (1). 


EPISTOLA IX. . 
Poggius pl. sal. Gre Joanni Pratensi 2 B 


Tu quidem fecisti parum recte , Deque ex 
sententia mea, qui ita aperte egeris cum Ma- 
riano de numismate: occultius res erat tractan- 
da, ut eliceres, si quid. suspicione odorari posses. 
At tu ita rem explanasti omnem, ut ruborem 
injiceres etiam. inverecundo. Atqui est ferme 
omnium natura, ut deprehensi, si negare possint, 
obdurescant potius inficiando, purgandoque, cum 
semel coeperint , quam mitigentur: et quo vi- 
lior est culpa, eo magis perstant in sententia. 
Cum tamen et tibi negarit, et ad me longam 
epistolam scripserit, qua se purgat a crimine, ac- 

(1) Anni , ut opinor , 1426. | 
(2) Eidem obsignata est epistola .11I. supra. 
Vol. 1. 25 


203 POGGII EPISTOLAE 


cepi excusationem. Malo enim fateri me. nimis 
suspiciosum , quam culpare eum, qui vir bonus 
aestimatur. Itaque rescripsi ad epistolam suam 
asserens, abunde mihi satis esse factum ab eo. 
Litteras meas legere poteris, nam non sunt ob- 
signatae: sed tu eas obsignabis, cum legeris, eique 
reddes. Te remisisse mihi epistolas meas, et item 
alias addidisse gratum est mihi. Mitto ad te tres 
alias , quas scripsi postmodum Leonardo Aretino, 
Nicolaoque, et Francisco Darbaro , ut communicem 
tecum ineptias meas; quae tamen potius occultan- 
dae essent quam efferendae. Salutationem Boscoli 
nostrt accepi admodum grate; tu itidem eum sa- 
. ]utato verbis. Tu cura, ut nobis evadas non solum 
doctor, sed quod plus est doctus: nam ista no- 
mina tanti sunt , quanti l1, qui ea sustinent: qui 
si fuerint imbecilli ingenio et doctrina, decidunt 
cum titulis suis, ac conculcantur pro ineptissi- 
mis. Tibi est ingenium perspicax et nobile, vo- 
luntas fervens, facultas non mediocris; videas 
ergo, ne tu ipse desis tibi cum adsint caetera. 
Quamvis scio, si te bene novi, haec me scribere 
supervacua: sed volui pro meo in te amore cur- 
rentem , ut ajunt, incitare. Scis enim etiam cla- 
mores adstantium nonnihil addere animi ac vi- 
rium equis ad cursum: loquor tecum amice. Tu 
vale, et si quando ad me scripseris, foeneratum 
feres. Romae II. Nonas Novempris (1). 


(*) Anni , ut mihi videtur , 1426. 


LIBER II 203 


EPISTOLA X. / 
Poggius pl. sal. dicit Leonardo 4f retino. 


Redditae sunt mihi nudius tertius litterae 
tuae optatissimae illae quidem, et quae abunde 
mihi satisfecerunt ad ea, quae cupiebam. Ego de 
reditu in gratiam non ideo sum admiratus te 
nihil rescripsisse ad me, quia existimarim te id 
permagni fecisse, sed quia sciebas me id pluri- 
mum desiderare, et ob eam rem fore mihi sum- 
mae voluptati. Nam quod famam tuam immi- 
nutam ex superioribus inimicitiis a me scriptum 


dicis, vide ne aliter acceperis, atque ego scripse- 


rim. Ego ad te scribo libere, aperte, quae sentio, 
quaeque in mentem veniunt , tecum loquens ab- 
sens per litteras, veluti coram solemus, cum 
consilio nostra communicamus. Itaque quod non 
solum ego, sed etiam caeteri, neque indocti, sen- 
tiebant , scripsi nonnihil laesisse vestrum nomen 
discordias, et odia superiora, quae cum multi 
ferrent moleste, neque penitus discordiarum cau- 
sas nossent, ignotaque ésset Medea illa, et uti- 
nam ne in nemore Pelio cecidissent abiegnae 
ad terrarn trabes, mirarenturque, quae tanta res 
incidere potuisset, quae tantum amorem , tam 
inveteratum abalienasset , utriusque culpa factum 
censebant. Inimicitias quidem videbant, causas 
non item. Non enim sunt noti omnibus affectus 
nostri, neque ita semper veritas est in promptu, 


ut non multi dubitare cogantur. Quid ad me, 


204 POGGII EPISTOL/E 
inquies? conscientia mea contentus sum: fateor: 
et id est satis viro sapienti; sed reliquis quan- 
doque non satis, qui persaepe etiam recte facta 
inique interpretantur: et ut Apostolus scribit , 
non tantum coram Deo,sed etiam coram homi- 
nibus bona sunt providenda. Ego nunquam ali- 
ter de te sensi, quam postulet virtus tua. Si dixi 
nonnihil tuum illiusque nomen laesisse hoc dissi- 
dium, non tam mea, quam aliorum opinio fuit, 
quanquam fatebor libere, quod. alias memini et 
scripsisse me, et dixisse tibi. Ego alterum veluti 
provocantem culpavi, alterum non cedentem, ut 
alterius impetum reprehenderem, alterius requi- 
rerem patientiam. Haec me tecum loqui puta , 
ut soleo ex animo, et ex officio amici. De pecunia 
Faventina tantum a te peto, quantum diligentia 
potes efficere. Scio enim neque te manus injicere 
in illum posse, neque vi arcere de tributo ; idem 
quod tu sentio, neque in hac difficultate tempo- 
rum me eximi posse existimavi. Nunc pax con- 
fecta est, et ut video, mutabitur census. Cura 
igitur, ut absolvar ab his compedibus, quibus 
torqueor nimium diu. Nec est enim ut ullum 
officium me moveat, aut munus civitatis: con- 
tentus sum fortuna mea. Libellus tuus jam tran- 
scriptus est: remittetur tibi quamprimum. Va- 


le XVII. Januarii (1). 


(1) Anni 1427. nam loquitur de pace confecta , quae ut habetur 
' ex historia Poggii lib, V. Kalendis Januariis hujus anui solemni 
more firmata est. 


L I B E R IIl. 205 


EPISTOLA XL 
Poggius pl. sal. dicit Francisco Barbaro V. C. 


Memini me recommendasse tibi dum hic 
eras, Joannem de. Crivellis, quem ego propter 
ejus probitatem, summamque inter nos conjun- 
ctionem tum consuetudinis , tum officiorum, im- 


primis carum habeo. Erat ei tunc controversia 


quaedam de Beneficio suo, quod est in Foro Ju- 
lii. Nunc vero cum super ea jamdudum compo- 
situm esset,denuo parantur sibi impedimenta, 
et quidem indigna bonis viris: neque id priva- 


tim, sed publica auctoritate. Patere me loqui 


tecum , ut. coram consuevi, Sequestrati sunt ei 


fructus Beneficii sui, et interdictum per Praetorem 
vestrum, ne quid ei detur, quia est patria Me- 


- diolanensis. Haec quam sit justa causa ad injuriam 


inferendam tute considera. Est quidem Joannes 
Mediolanensis, sed. sacerdos, sed habitans Romae, 
sed habens patriam civilem Romanam Curiam, 
quam praefert naturali. Si habitaret Mediolani, 
forte aliquid posset objici. Verendum esset , ne Dux 
Mediolani tantam belli molem sustentaret quin- . 
quaginta ducatis, quos hic solebat percipere ex eo 
Beneficiolo. Sed ut omnia illum Praetorem impu- 
lerint ad excludendum hunc a perceptione pecu- 
niarum, nonne ignominia est gravis talem rempu- 
blicam , qualis vestra est, curam suscipere, quid 
hoc tempore de quinquaginta ducatis fiat? qui ta- 
men et sunt Ecclesiae, et spectant ad virum Ec- 


206 POGGII EPISTOLJE 
clesiasticum. Solemus exsecrari tyrannos nos, qui 
natisumus in liberis civitatibus, et profitemur 
nos hoc bellum suscepisse pro tuenda Italiae li- 
bertate. Dic, te oro, quid amplius quivis malus 
tyrannus ageret: nempe aut bona, aut vita eripi- 
tur a tyrannis; vos cum corpus torquere non pos- 
sitis, in bona invasistis. Equidem recuso eam li- 
bertatem, in qua injuria sit loco juris, praestatque 
servire divitem privatim, quam pauperem pu- 
blice. Audivi quemdam sacerdotem , cum referret 
verba illius vestri Praetoris inurbani, quae ha- 
buit in hac re, et in loco celebri. Dii boni quod 
genus hoc hominum! Risimus omnes ineptitudi- 
nem verborum, et petulantiam. Haec cum refe- 
runtug in coetus hominum ,utrum ne censes aesti- 
mare alios nos pro libertate nostra pugnare, an 
pro caeterorum servitute? Si quod tempus fuit 
quo vos justitiam servare oporteret, hoc est pro- 
ecto; ut videamur re ipsa efficere, quod verbis 
profitemur. Plus me movet publica infamia , 
quam unius privatum incommodum, et eo indi- 
gnor magis. Ápud alios non agerem hoc pacto ; 
tecum , homine aequo et justo, loquor pro rei 
indignitate , ut debeo: cum aliis qui habent de- 
licatas aures, non item : adulatione opus est quae 
omnes infatuat, et verbis supplicibus apud ma- 
ximam partem mortalium. Át tecum veritate 
utendum est, si vir es bonus ut judico, ad per- 
suadendum tibi. Quod cupio, id est, ut paucis 
verbis me exsolvam, ut causam Joannis suscipias 
tuendam, desque operam, ut uti possit redditi- 
bus Beneficii sui, prout. consuevit, abrogeturque 


LIBER IL  aof 


sequestratio illa, seu interdictum, ne pecunia detur 
sibi. Si es Florentiae age litteris cum amicis tuis; 
si vero in patria, age tu ipse, et eflice , ut. Joan- 
nes intelligat se opera tua potissime restitutum ad 
commoda Beneficii sui: hoc te majorem in mo- 
dum rogo: hominem tibi deditum addices tibi, 
hoc tuo beneficio, et mihi rem facies gratissimam, 
qui non secus pro ejus re laboro, ac si mea es- 
set. Vale, et me ama. Romae die VII. Martii (1). 


EPISTOLA XII, 
Poggius pl. sal. dicit JVicolao. 


Dixeram Cosmo nostro, quemadmodum scri- 
bis, monachum illum Hersfeldensem dixisse cui- 
dam se attulisse inventarium, sicut ei scripseram, 
plurium voluminum , secundum notam meam. 
Postmodum cum summa cura quaererem hunc 
hominem , venit ad me afferens inventarium ple- 
num verbis, re vacuum. Vir ille bonus, expers 
studiorum nostrorum, quicquid reperit ignotum 
sibi, id et apud nos incognitum putavit. Itaque 
refersit illud libris, quos habemus, qui sunt 
iidem, de quibus alias cognovisti. Mitto autem 
ad te nunc partem inventarii sui, in quo descri- 
bitur volumen illud Cornelii Taciti, et aliorum, 
quibus caremus, qui cum sint res quaedam par- 
vulae, non satis magno sunt aestimandae. Decidi 
ex maxima spe,quam conceperam ex verbis suis; 
ea extitit causa propter quam non magnopere 

(1) Anbvi 1427. 


408 POGGII EPISTOL£ 
€uravi hoc ad te scribere; nam si quid egregium 
fuisset, aut dignum Minerva nostra , non solum 
scripsissem , sed ipse advolassem , ut significarem. 
Hic monachus eget pecunia: ingressus sum ser- 
monem subveniendi sibi, dummodo Ánmianus 
Marcellinus, prima Decas Titi Livii, et unum 
volumen Orationum Tullii, ex iis quae sunt apud 
nos cómmunes , et nonnulla alia opera, quae 
quamvis ea habeamus, tamen non sunt. negligen- 
da, dentur mihi pro his pecuniis. Peto autem 
illa deferri eorum periculo usque Nurimbergam. 
Haec tracto; nescio quid concludam: omnia ta- 
men a me scies postea. Miror quod scribis, te su- 
Spicari, me occultare opera, qua continentur in 
inventario, ne vulgentur. Qui hoc tibi venit in 
mentem, qui tne a teneris unguiculis nosti ? Ego 
tibi quicquam occultum velim, qui non solum 
factorum meorum omnium particeps semper fui- 
sti, sed etiam cogitationum? Nescis nullius rei 
bonae jucundam sine socio esse possessionem ? 
Absit, ut aliquid vellem non esse. commune eo- 
rum, quae omnibus scripta sunt. Bartholomaeus 
de Monte Poliuano dat operam ut habeamus Lu- 
cretium: id si assequetur, tuncalia aggrediemur. 
Non enim est nunc de alis libris tractandum , 
ne multa petendo daremus occasionem istius de- 
negandi: paulatim incedendum est: barbari enim 
sunt, et suspiciosi. De historia Plinii cum multa 
interrogarem Nicolaum hunc Treverensem, addi- 
dit ad ea, quae mihi dixerat se habere, volumen 
historiarum Plini» satis magnum; tum. cum di- 
cerem, videret ne esset Historia Naturalis, re- 


LIBER IL 209 
spondit, se hunc quoque librum vidisse, legisse- 
que; sed hon esse illum, de quo loqueretur ,. in 
hoc enim bella Germaniae contineri. Qaántum 
ei credendum sit, judicabo, éum in luceur vene- 
rint, quae retulit de Republica Ciceronis et reli- 
quis: adhue neque despero, neque «onfido verbis 
suis: doctus est enim, et ut videtur, minime 
verbosus aut fallax. Ut awdio, cito in patriam, 
redibit, réversurus «d Curiam: tune omnia cogno- 
scemus apertius. Litterae sunt a quodam. socio 
suo, cui librorum mitiendotum curam delega- 
vit , se xuisisse libros Francofordiarn, ut exinde 
Venetias deferrentur. Itaque et cito pariet expe- 
ctatio háec nobis aliquid vel tollendum, vel ri- 
dendum. Propertium ad: te misissem , sed. néscia 
qui$ post reditum meum veniens domum, ae 
libros :volvens:, cum in.illum imcidisset, petiit 
eum paucos dies a. me sibi concedi legendum 4 
sed nec ille reddidit librum, et quisnam fuerit 
omnino excidit ex msenioria. Deniqué cum omnes 
notos rogarim: heus tu, habes ne Propertium 
meum? -singul nézarént; vereor: igitur, ne hic 
bonus poeta alo migraverit, et cum vir sit la- 
scivus, noluerit habitare in domo casta. Sed si - 
redierit, dabo operam ; nié eum pudeat penes.m& 
esse, aut: €ausam hhbeat abeundi: Expecto. Vale- 
rum Flacéüm, Pedienum, et Varronem, quae 
forian 'transéribam, ni distuleris, in hiemenw 
Cum ivimus ad videndum portum Cosmus (1), 
et ego, nulla invenimüs epigrammata ; nam tem- 
plum illud , quod isti pro calce demoliuntur ; y esb 


odit 


(1) Cosmus Medices. -— X 
Vol. l. 26 


210 POGGII EPISTOL.E 

sine epigrammate: epigramma vero, quod est in. 
via Hostiensi juxta ripam fluminis, alias ad te 
misi: id est in sepulcro quodam , quod est ex solo. 
lapide marmoreo, ubi et fasces sunt sculpti. Nam 
epigrammata Tiburtina jamdudum a me hahuisti 
omnia. Cosmus noster est ex Decemviris, habet 
onus ingens, et tempus sine: quiete. Ego mallem 
alio fuisse tempore , quo illis praedonibus absti- 
tisset: nam nunc quid. boni agere possit nori in- 
telligo, nisi prospicere sumptibus: nam de bello: 
administrando: apud alios agetur. Saluta. eum 
verbis meis. Vale Romae XVI. Kalendas Iunii. (1) 
. Saluta insuper fratrem. Ambrosium, Laurentium- 
que, et Carolum. Expecto membranas et. libros, 
nimirum tardiusculus es: alter scriptorum vacat 
culpa tua: festina oro:nam tempus labitur, quod. 

est optimum ad scribendum : hoc mihi est mo- 
lestum. 


EPISTOLA XII 


j^. -Poggius pl. sal. dicit Nicolao. $140. 

Optime suspicaris 1 me, cum PN AN lit- 
teras, oblitum esse illius inventarii, cujus. men- 
tionem feceram in litteris. Nunc. illud.gd: te mit- 
to. Id autem niale accipis, quia cum. precurem, 
ut habeamus Donum Livii,.et reliqua XOSrIE 


1 

(1) Aout TM nam doguitür de peragratione Mui cum Cosmo 
ad videndum Hostiae portum , sicut de re nuper acta; Cosmus au- 
tem Romae, erat boc iricipiente anno, et ibi per plures menses com- 
moratus est, ut babetur ex 4mmirato Borse PIOrenting tib. 9. et 
ex Fabroni Vita Cosmi pag. «5. 


LIBER. IL - 21!I 
na, de quibus ad te scripsi , putes me omittere 
hoc volumen, quo maxime indigemus, id quidem 
imprimis est, quod volo. Quin mandavi isti me 
nacho,.ut vel. ipse secum: deferret, nam credit 
se rediturum brevi, vel per alium monachum 
curaret. deferendum: alios jussi portari Nurim- 
bergam ; hünc vero Romam proficisci.recta via, 
et ita se facturum recepit. Nicolaus. Treverensis 
ita tractatur, ut et. pudeat, et' poeniteat , ad: Cu» 
riam venisse:.nil enim obtinuit:a Pontifice , ut 
iratus.et nobis, et libris recedat : ita | ferunt tém- 
pora : tamen rogabitur; ut saltem; Bempublicam 
restituat Italiae. Ego solus. volui. àliquem' mitte- 
re in Germaniam , qui curaret. libros. hue: afferri: 
sed: nolunt, qui nolle. possunt ,.et deberent. velle. 
Propértius rediit ad. 103;:eum:ad.te mittam; cum 
primun;. aliquis..dabitur; qui. féràt;.Ghartae: tuae 
dormiunt;:6& scriptor; meus: vacàt jamdudum di- 
ligentia;tua; confisus . verbis .tuis hoc. novum et 
praeter; inbiitptum . meuitibi, ónüs imposui; si 
idi éredidissém! olam.. chartae :adessent imibi, et 
Jam toties scribis .cras.,mittentur. Faciam: cum 
libris, et.chartis nostris, postquam: placet. tibi: 
nam hic:-vacareb. pen. annum ; si'expectarem nee 
glgentiam: tmàm. Vale. Romae: p poe 
unas ut ). Sa dE auo - 3 9 sd RNELEE 


, 
(1) Anni 1427. LM ECCE E RU EE CQ ot7d6Püeg 


212 POGGII RPISTOLJ/E 
Me 2. EPISTOLA XIV. 
- SPoggius pl. sal. dioit Nicolao $40. . 


Bisi sane. gium particolam T— 
Iusruui, in qua te excusas de eo, quod ad te scri- 
pseram: de comessatione, et alia. quadam re oc- 
«ultiore, quàe verbis latinis exprimi non potest, 
nisi coitum vellemus nuncupare. Non videris 
anihi recognoscere verba tua, quibus in me usus 
fuisti,'cum Laurentius de Medicis tib. dixisset , 
ze: ex frigore laborasse. Scripsit enim mihi, cum 
is tibà narraret ek meis: litteris me non. bene. va 
buisse, :te respondisse 'his verbis vulgaribus : nora 
pacchiassi £&anto,.ei. frugassi. meno la. miccia: 
tanquam. haec fuissent causa omnium, qui: tum 
eU morbo detinebantur, qui: erant paene: omnes, 
Itaque: cum 'audissem te quoque:&o: genere .vale« 
iudinis jmpediri ,: existimabam eamdem — ratio- 
mem extitisse morbi £ui, quam attuleras mei. Ea 
ergo volebam te carere, ut citius liberareris, quod 
posteaquam, effecisti gaudeo tibi bene esse. Nunc 
ad priora. Cornelium Tacitum, cum venerit, ob. 
servabo penes me occulte. Scio enim» omnem il; 
lam cantilenam, et unde exierit, et per, quem, 
et quis eum sibi vendicet, sed nil dubites, non 
exibit a me ne verbo quidem. Membranas expe- 
cto, quas cum commodum erit, cura, ut ad me 
portentur. Paulus de Marganis me rogavit simili- 
ter membranas pro una Decade. Si potes, hoc 
onus post me assume, et rem confice pro me; 


LIBER IL . n33 
ut opere tue satisfaciam amicis meis. '"lTranscri- 
bet enim Decadem Belli Punici,qua utetur post- 
ea scriptor meus. Librum meum mittas mihi per 
Marinum, cum;venerit. Varronem tuum nondum 
absolvi; suma enim factus negligentior in scri 
bendo. Decas Livii, quam misisti, penes mae est, 
eam servabo diligenter. De Cornelio Tacito, qui 
est àÀ& Germania, nil sentio ; expecto responaurn 
&b illo monacho. Nicolaus Treverensis nondum 
recessit. De. libris nil postea. audivi. Heri cum 
ipsum hac de re interrogassem, dixit se nil certi 
habere. Omisi hanc curam librorum. absentium, 
et ad eos, qui adsunt nobis. animum. converti: 
ndm nil audio praeter fabulas. Vale, et mei mes 
mor. $Saluta. Fratrem. Ambrosium (1) et Caro» 

lum (2) cüm primus eos. videris. Bomae V. "- 
oM Wen ! 


E p i ST o LA XV 
Pogpins Nicolao $440. tal. pl. dicit. Ze 


Misisti mibi: librum Nido , et adden, 
Tacitum, quod :6st mih1 gratum: at is est. li&teràs. 
longobardis, et majori.ex parte caducis, quod &i. 
scissem , liberassera te eo labore. Legi olim quam-: 
dam apud vos manens litteris: antiquis;. nescie 
Colucii ne esset , az alterius. Illum .cupio habere, 
ye àlium, qui legi possit; nam. difbcile ent 467i 


, « 1) Ambrosium ; Um Genezalem Comaldolessiam. 
(2) Carolum Marsupinum seniorem , Aretinum , virüni cae 
simum , et postea Reipublicae Floreptiuae pupnaidur di oti 


-. r| i 
* : f! Wu 4, 


a4 — POGGII EPISTOLAE 


perire scriptorem, qui bunc codicem recte legat; 
ideo cura, ut alium habeam, si fieri potest; po- 
teris autem, si volueris nervos intendere. Tu ta- 
men misisti librum sine chartis; quod nescio qua 
mente effeceris, nisi ut ponéres lunam in arietem. 
Qui enim potest liber transcribi, si desint. per- 
gamenae? Cura ergo de eis, et item de altero co- 
dice, sed primum de chartis confice. Item pro Ti- 
ti Livii Decadibus, prout olim scripsi. Áudivi te 
ivisse Senas, nescio quam ob rem, nisi' forsan ad 
ediscendam ab illis gravitatem vivendi , et recte 
sperandi disciplinam ; sed credebam te satis: gra- 
vari stipendiis publicis, ut aliam gravitatem non 
quaereres. Vellem ate scire voluptatis ne, àn mole- 
stiae 'causa eo adieris; nam non esset lioc parvi 
3àomenti. Áffer nobis causam ,:et adeo. honestam, 
quam possis tueri apud me, praesertim qui.effe- 
ctus sum admodum capitosus. Id quale sit scire 
cupis: habeo. cubiculum | refertum. capitibus mar- 
moreis, inter quae unum est elegans, integrum; 
alia truncis náribus:, sed :quae : banum artificem 
delectent. His et nonnullis signis, quae procuro, 
ornare. volo: academiam:: meam ;/ Valdarninam , 
quo in loco "quiescere: animus est; si tamen: quies 
aliqua haberi. petest in hoc procelloso mari.-Sed 
tamen parandum aliquid. est etiam: ad somnum, 
8i non:ad quietem. Ea nos trahit spes ad labores 
continuos, quibus eum morimur, mors:sola quie- 
tem affert: corpori, utinam et animo. Vale. Con- 
tentor chartam deficere, ne longius philosophe- 

mur ad. candelam. Manu festina. Romnae die XXI. 


Octobris(1). 5c seil sis 
(1) Anni 1437. 


LIBER IL - 215 


E P IS TOL i: XVI 
din lus ; pl. sal. dicit Leonardo Aretino F. C.- 


Non sum antea zitulstds tibi: id enim. 
flagitabat jus nostrae amicitiae, te factum esse . 
Cancellarium Florentinum, propterea quod in- 
tellexeram esse id officium. tibi datum sub for- 
mula quadam, quae heque mihi sane placebat, 
qui non secus aílicior honore, et commodis tuis, 
ac meis propriis, neque videbatur esse.ex tua. 
dignitate. Nam cum meminerim te olim summo 
cum honore tuo. renuntiassé huic officio , quod. 
integrum nulla cum exceptione demandatum 
tibi erat, nunc illud diminutum, et truncum 
suscepisse, satis. quidem mirabar,. requirebam- 
que, ut verum fatear, doctrinam et sapientiam 
tuam, qui tantis ópibus, tarita fama, tanta au- 
ctoritate, id oneris pro re parvula accepisses , 
quod Poggius tuus, homo pinguis Minervae, et. 
minime pecuniosus recusasset, ita me Deus ser- 
vet, si ea conditione mihi fuisset: oblatum. Etsi 
enim nullum est pretium, quo homo doctus mo- 
veri debeat ad subjiciendam libertatem suam pu- 
blicae servituti, tamen ea servitus honesta hahe-, 
tur: fugit enim. homines quae tegitur atque or-. 
natur splendore et magnitudine divitiarum. Ita-, 
que .haerebam animo nesciens, quod futurum, 
esset. argumentum litterarum mearum. Át postea, 
cum acceperim tibi omnia concessa esse libera, 
veluti Colucius noster habuit, neque deteriori 


[ 


316 POGGII EPISTOLJ£ 
esse conditione, quam is qui te praecessit, volui 
satisfacere amori in te meo, et tecum congratu- 
lari, quemadmodum solemus ei qui uxorem du- 
xit, cum onus subeat grave, difficile, et mole- 
stum. Quanquam una est res, in qua tibi vere, 
et ex animo debeam gratulari. Audivi postea 
quod mihi fuit summae voluptati, te non solum 
non appetiisse id munus, sed oblatum primo re- 
cusasse: denique victum, coactummque , cessisse 
precibus amicorum. Hoc, etiam nullo praemio, ita 
faciendum fuit, ut satisfieret eorum voluntati, 
qui te diligere videbantur, in quo maxime ser- 
vatam puto dignitatem tuam. Cura igitur, post- 
quam hoc principio ingressus es, ut quantum po- 
tes, vendices tibi libertatem; et cum reipublicae 
feceris satis, non omittas studia litterarum. Va- 
le, meque ama. Hornae XXVIII. Decembris (1). 


EPISTOLA XVII. 
Pogpíus pl- sal. dicit Nicolao P. C. 


Philippicas Ciceronis emendavi cum hoc 
antiquo codice, qui ita pueriliter scriptus esi , 
ita mendose, ut in iis quae scripsi, non conje- 
ctura opus fuerit, sed divinatione. Nulla est fe- 
mella tam rudis, tam insulsa, quae non emen- 
datius scripsisset: sed scis in talibus me esse satis 
sagacem: non potui autem corrigere omnes, quia 
et duae ultimae deficiunt, et in reliquis desunt 
nonnulla: multum tamen lucrati sumus. Nam 


(13) Anni 1459. 


LIBER IX. 217 ' 
praeter id, quod. antea scripsi, duabus in Oratio. 
nibus desunt etiam multa. Feram igitur mecum, 
cum venero ad vos, Philippicas meas, ut uti illis 
possitis, quoad. vobiscum fuero. Vale: die V. Ju- 
nii 1428. Dedi Bartholomaeo de Bardis Decadem 
Livin, et Cornelium Tacitum, ut illos ad te mit- 
tat: in tuo Cornelio deficiunt plures chartae va- 
ris in locis, et in Decade integra columnella , 


prout videre poteris. 1428 / 
EPISTOLA XVIII. 


Poggius pl. sal. dicit Nicolae suo. 


Emas mihi lecticam vel novam vel vete- 
rem, sicut commodius fuerit , et expeditius, dum- 
modo et humilis sit, et non excedat mensuram, 
quam scripsi: nam parva est camera, et ego 
homullus sum. De te vero, et Laurentio nulla alia 
est cura, nisi ut parem vobis lectum, nam id 
quidem necessarium est, et ego in domo mea 
sum quasi forensis. Tu tamen senties non Lu- 
cullum suscipere ad coenam Pompejum, sed Epi- 
curum aliquem ex Stoicis in hortulo suo, in quo 
erat inscriptum hoc epigramma: Hospes hic opt- 
me manebis; et deinde addebat: aqua , et polen- 
ta. Itaque falleris, si aestimas me magno appara- 
tu vos suscepturum: amici ad amicum divertetis 
Sobrium, et frugi: qui nihil minus aestimabit 
quam farcire ventrem , praesertim hospite Nico- 
lao frugalitatis magistro. Non opibus erit refer- 
tum diversoriolum meum, sed caritate, et be- 

Vol.1. -— | 23 


218 POGGII EPISTOLJE 
nevolentia, et, quod omnes dapes condit, hilari- 
tate, ubi totus pitissando, et sorbillando, et ex: 
meliori teretur dies. Bartholomaeus de Bardis, ut: 
opinor, addet se socium vobis, quo nil erit festi- 
vius. Vale, et libellos, quos postulas, deferam 
mecum, vel curabo deferendos. Romae XVII. Ju-. 
nii 1438. 


EPISTOLA XIX. 
Poggius pl. sal. dicit Nicolao suo. 


Heri cum essem Genezani, redditae sunt 
mihi abs te litterae, quas legi summa cum vo- 
luptate. Hodie veni Romam relicto Pontifice, 
quem spero tamen futura hebdomada Romam 
venturum. Ero igitur brevis, quia et nox est, et 
ego paulum fessus ex via nequeo amplius vigi- 
lare. Litteras tuas dedi Panormitae. Minias Lu- 
censis convaluit ex longo morbo, et cras huc de- 
feretur in cistis; nam equitando, est. invalidus.. 
Nicolaus 'lreverensis scribit se alias scripsisse 
latius de libris illis, sed litterae non. venerunt : 
itaque incertiores sumus quamdudum. Hoc an 
dicat explicandae rei causa, an se exiricandi , 
nescio. Hoc compertum habeo illum adfuturum 
nobis hac hieme, et ut opinor.cum lihris. Scri- 
ptum est enim sibi, ut mature redeat, et libros 
afferat: quod si faciet, liberabimur hac cura. 
Cornelius Tacitus silet inter Germanos , neque 
quicquam exinde novi percepi de ejus operibus. 


Opuscula, quae postulas, habebis, cum absolveris 


LIBER IL 219 
ea quae habes.. Nolo te onerari pluribus rebus, 
ne succumbas. laboribus variis. Habes ad litteras 
tuas: nunc de. me cognosce. Ego lucellum tibi 
apporto ex peregrinatiuncula nostra, quod licet 
parvi sis facturüs, tamen nonnihil] te oblectabit. 
Fuimus Ferentinum Bartholomaeus de Monte 
Politiano, egoque, ille animi laxandi gratia , ego 
antiquitatis quaerendae cum quodam amico no- 
Siro, qui nos opipare accepit; sed sola.die ibi 
mansimus, quo ego nunquam. quievi, licet calor 
esset inrmernsus; primum lustrávi urbem , arcem- 
que in ea antiquo opere perquisivi. Urbs est sita 
1n monte; circum summitas. montis cingit. muro 
lapideo: omnis. qui murus adhuc exstat solo.tenus 
intrinsecus, extrinsecus vero multis in locis prae- 
latus, et. praeruptus, ut admirationem praebeat 
magnitudo operis: est. praeterea turris quádrata 
ingens,'cujus in duobus lateribus sunt littérae, 
quas 'videbis. Extra. irbem prope muros in parte 
praerupta montis.excisum est saxum secus viani. 3 
ad quod ascenditur cum difficultate in hanc: fors 
mam. Intus.est epitaphium , quod ad te. transmittd 
quod ut opinor , placebit etiam stomacho nauseanti. 
Sed: vide; ut recte intelligas 'eas. abhreviationes 
$unt enim multae,et quid tibi de &6o videatur 
responde. Fuit mihi summus labor, legere. has. 
litteras; primum illas, quae sunt in turri arcis, 
cum. sint a visu remotae, et magna ex parte cons 
sumptae vetustate, deinde eas, quae sunt in saxo, 
illo;:pluribus enim. horis insudavi, et sudavi 
. quidem in. meridie. ad solem. Sed 'tamen labor. 
omnia.vincit. Nequivi amplius investigare loca. 


220 POGGII EPISTOL X 
circumvicina licet cupiens, quia socii properas 
bant. Charta deficit, et somnus premit. Vale; ma-* 
uu veloci; die XI. Septembris 1438. | 


EPISTOLA XX. 


Poggius pl. sal. dicit Nicolao suo. 
Ad TII. Idus Septembris cum revertissem 
vex Genezano noctu semifessus, et somnolentus, 
exaravi cursim ad te litteras. Pestridie cum diu-. 
tius dormitassem.,, obhtus sum illas dare mensa- 
rio, qui eas ad te mitteret. In illis respondeo 
primum tuis litteris: deinde narro deambulatio- 
uem nostram, quae non omnino vacua fuit. Scri- 
psi me. reperisse in turri quadam antiquissimae 
arcis Ferentinatis epigramma quoddam , et item 
aliud alio in loco non contemnendum. Id. quod 
est in arce fuit laboriosus ad legendum, tum pro- 
pter eltitudinem, tum propter varia virgulta, 
quae cooperiunt litteras, et eae multis sunt in 
locis exesae propter vetustatem. Mirabantur ac- 
€olae me id legere, quod neminem meminerant 
legisse, cum dicerent eas esse litteras graecas. 
Sed legendi, cognoscendique laborem minuebant 
adolescentulae duae innuptae, quae tamen plus- 
quam maturae erant, haud. procul adstantes do- 
mi, faventesque votis, in quas oculos ego fessos 
persaepe conjiciebam, ut vice speculi fungerer 
ad recreandam aciem. Non credas hoc a me 
fingi, aut ludendi causa dici. Áspectus earum, 
favorque multum profuit, et ne quicquam inho- 


L I B E R. II. 221 

.mesti suspiceris, hae sorores erant cujusdam, qui 
dudum fuerat librarius meus: hic postea me do- 
mo accepit, ubi sorores circumstabant , non du- 
rum quemdam, aut inhumanum, sed jocantem , 
confabulantemque, ut advenam non refugerent , 
aut formidarent. Aliud' vero epigramma majore 
cumi labore excerpsi: nam et locus: difficilis erat, 
*et sol urere videbatur in aperto, et saxoso loco; 
tum autem nulla, qualis superior, dabatur ocu- 
lis intermissio. Dicebantur et nonnulla alia esse, 
sed variis in locis, quae videndi tempus defuit. 
Hoc autem die nullam babui quietem; nam po- 
steaquam haec epigrammata conscripsi, ivi Ala- 
trum, ut viderem magnificentissimam ejus loci 
arcem muro antiquo, qui adhuc exstat majori ex 
parte: res profecto admiranda: nullae tamen ex- 
stant litterae, quas viderim. Inde post solis occa- 
sum redii Ferentinum, et postridie Genezanum, 
Habes dearmbulationem. Rogo te mittas mihi 
chartas et Iosephum quos dixi. Para etiam mem- 
branas pro Ágellio, quem: rogo postules,a :Leo- 
nardo nostro, et mittas mihi cum chartis. Saluta 
Cosmum, Laurentiumque. Vale; Romae XV. die. 
Septembris (1). Scribo ad Leonardum .Aretinum, 
de Agellio: tu tradito litteras, librumque petito, 
et simul epistolam suam insi ; pn ad me. 
mittas volo. Fo T 


. (OQ Ani 138. . a PT ctus ex P 


223 | POGGII EPISTOLZA X. 
-- EPISTOLA XXL 
Poggius | pl. sal. dicit Aicolao suo. 


Homo certe ineptus es, atque adeo inhuma- 
rius, qui. semper interpretaris in pejorem par. 
tem, quae a nie scribuntur..Ego de adolesceiitulis 
scripsi, non /fingendi causa ;:sed. referendae veri- 
tatis. Nescio si tu homo stoicus:in tali re et tem- 
pore avertisses oculos: non eo accessi, cum ibi 
essent; sed postquam. veni, affuerunt ut me co- 
gnoscerent, de quo .multa: audierant a fratre. 
Quos: tu. clamores. edidisses , si tibi scripsissem , 
quae postea:sunt secuta? Nam domum me con- 
tuli, salutavi, manus tetigi, hora et amplius sum 
collocutus, una cibum, et potum sumpsi, dece- 
dens quoque linteólo satis. decoro dobatus sum. 
Ouid tu. homo ridendé ?. Videsne aliquid a: me 
actum nisi humanitatis, et- benevolentiae ple- 
num? Tu si rudis es, et asper, fungere tuis *mori- 
bus: ego liomo sum ad lenitatem , et familiarita- 
tem propensior. Neque inbcisbor? raallem , quo: 
cumque ín'loco haec epigrammiata trapo s 
adstare niihi adolescentulas forma liberali, quam 
Bubalum : amplis:cornibus, aut silvestrem tau- 
rum. Tu vero horum quidnam optares perscribe. 
Pridem aliud epigramma summo cum labore 
purgato muro excerpsi , quod antea propter he- 
deram, et virgulta nunquam potui legere: prae- 
teribant plurimae feminae, nam id est in 
porta, qua itur Tibur, et quidem forma: conspi- 


LIBER II. .. 33 
cuae, credisne me id: pro: mala fortuna adver-: 


 tise? Adstabant nonnullae, ridebantque velut. - 


inanem meum laborem: ego eas ibidem jocans. 
ridebam. Censesne tu, homo severe, hoc pro ma- 
leficio habendum? Quae fert casus non sunt cul-' 
panda, quia sunt plena voluptatis. Sed puniam: 
ie: non habebis hoc epigramma , cum sit egre- 
gium, nisi satisfeceris. Nam quod prius scribis 
difficillimis. ad intelligendum notis, ego omnia 
plenissime lego, intelligo, exceptis quatuor litte-: 
ris simul ordine positis: videlicet H.. A. I. R. Tu 
si quid dubitas, praeterea ad. me scribas velim: 
Oedipum me praestabo tibi. Cura de Agellio , ac 
. Josepho, membranisque. Vale, et saluta Lauren- 
tium et Cosmum. Romae die II. Octobris (1). Ni-- 
 eolaus Treverensis cito aderit nobis. — : 


EPISTOLA XXII. 
Poggius pl. sal. dicit Nicolao $40. 


Habui membranas, et libros, in quo fecisti 
mihi rem pergratam. Scriptor meus est in fine 
noni libri primae Decadis: postea incipiet Agel- 
lium, et brevi absolvet. Cura ut habeam, si fieri 
potest , libros Josephi contra Appionem Gramma- 
ticum, quos volo addere ad historiam belli Judai- 
ci. Mitto tibi epitaphium, de quo aliis in litteris 
ad te scripsi, id tibi placebit. Quid ad te amplius 

. Scribam, nescio. Habebis Ántonium Luscum do- 
ctissimum, ac suavissimum virum: 6cjo te pro 
(1) Anni 1438. EE 


a4 — POGGII EPISTOL E 


tua humanitate, et in eum benevolentia fre- 
quentaturum ipsum, et eum quoque fore tibi 
summae voluptatis, quem salutes volo meis ver- 
bis. Unum tamen levamen, si ullum esse potest, 
te juvabit , si te conferas ad litteras, et in illis 
verseris. Sed .ego mihi alia via prospiciam, cum 
tempus erit. Mihi crede, excepta domo, vinea, et 
horto, nihil qu reperietur in bonis, |ex qui- 
bus haec subeam onera. Praestat alibi bene, 
quam istic male vivere: neque ego haereo in pa- 
triae nomine, illam me in patriam adsciscam, in 
qua possim vivere procul tot curis, quot te: vi- 
deo, et multos subire. Rus mihi erit civitas , si 
eo standi meo arbitratu facultas erit; sin vero 
minus licebit, sicut hirundines mutabo aerem, 
ac solum quaeram, in quo non sit tanta intem- 
peries. Derideas licet, ut soles, hoc consilium 
meum: ego perstabo in sententia. Tu vale. Romae 


III. Kalendas Novembris (1). 


EPISTOLA XXIII 


Poggius P. S. D. Francisco. Vellate Scriptori 
|  "4postolico. 


Delectatus sum admodum eloquentia tua , 
et dicendi pondus, ac suavitatem laudavi in his 
literis, quas mihi nuper vir optimus, meique aman- 
tissimus Dartholomaeus de Montepolitiano reddidit 
nomine tuo. Neque aliter debui propter amorem 
um te meum, cum perspicerem ea semina ingenii 

(1) Anni 1428. 


L I PB E R III. 225 


tui, quae si. excolantur , uberrimam frugem sint 
nobis paritura. Verum unum est, in quo pruden- 
tiam tuam gravitatemque plurimum desideravi; 
et ne dicam levitatem tuam, certe credulitatem 
sum admiratus , qui tam facilem assensum prae-- 
bueris nescio quibus verbis inanibus, quae a me 
nunquam prodiere. Quae si maturitate aliqua pen- 
sasses, ette 1nani cura, et me hoc labore liberasses.. 
et injucundoet satis molesto: sed quoniam ita vis, ut 
et te purges , eL me accuses , necesse est ut ego quo- 
que non desim mihi. Imposuisti enim mihi neces- 
sitatem mei defendendi, in quo si laedi te aliqua 
re putabis, primum te ipsum culpa , qui me non 
necessario provocas ad hoc certamen; tum me- 
mineris, non posse me dicere, et ea quorum me - 
insimulas refellere, quin pugnem adversus ratio- 
nes tuas, quas quum rite possem contemnere , 
rectius tamen visum est, et amici officio conve- 
nientius, teipsum reddere errorum tuorum cer- 
tiorem. Scribis in. principio epistolae tuae: nisi 
te amarem et diligerem , non potuissem sermo- 
nem tuum non satis graviter et moleste. ferre; 
primum quod saepenumero , et apud graves vi- 
ros tinus recte de laudibus, ac integritate eitae 
bene actae , quondam magistri, et patris nostri 
Vice Cancellarii ac de me ipso sentire et loqui 
visus es. Ego de te ipso nonnisi recte sentio, de 
laudibus tuis quid sentiam paulo post videbimus; 
de integritate illius Patris, uter nostrum rectius 
sentiat et loquatur, mox intelliges. Me autem non 
recte de eo et sentire , et loqui, falso a te opponi- 
tur. Nam de ipso (non enim pugno cum mortuis) 
Vol. 1. 2& 


226 POGGII EPISTOL.E 
rectissime sentio, loquorque. Tu quid de eo sen- 
tias, ignoro: loqui te male video, et ita ut, si 
omnino tacuisses, melius honori et famae illius 
consuluisses, cum ejus vitam bene actam ,a te 
vero male descriptam, stylo illo tuo commacula- 
ris. Sed cum te, inquis, in hac opinione persistere 
intelligam, de hac re ad te perscribere institui , 
guo clarius et apertius intelligas, vel me errasse, 
nimisque de homine isto sentisse, vel te minus le- 
piter et praeter rationem prorupisse. Ego quoque, 
mi Francisce, cum te falsa in opinione esse per- 
spiciam , magnoque in errore versari, rescribere 
ad te constitui, ut non solum te errasse cognoscas, 
sed quod est majus, toto itinere longe devium, 
praecipitem te egisse, neque nimis de homine 
illo, sed minimum sensisse, me autem non levi- 
ter, sed graviter, non praeter rationem, sed 
summa cum ratione, non prorupisse, sed pede- 
tentim incessisse sentias. Sed haec posterius. Za- 
veheris et nimium acriter accusas ,, inquis ,, 
tum ignorantiam et ineptiam meam , cum or- 
natum animalium in partem virtutis vendica- 
eerim, tum quod ego et praeter hominis excel. 
lentiam ac rerum veritatem , hunc virtuosissi- 
mum et nostra aetate summum virum admodum 
commendaverim. Deinde. Si quid in ea ratione , 
quod eel laude vel memoria dignum dictum 
sit , illud non sale et farina meis , sed aliorum 
potius dictis et rationibus compositum fore , in- 
quis, meque apud praetorem cum injuria , ut ita 
loquar , de furto arguis. His tribus criminibus 
dicis te esse a me accusatum; quibus cum ita 


LIBER IL / aa 
&im responsurus, primum secundo, deinde tertio 
satisfaciam , postea revertar ad primum ; pauca 
tamen antea mihi de tota hujusmodi re praemit- 
tenda sunt. Legi dudum, cum essemus Geneza- 
ni, orationem tuam in laudem Vice-cancellarii ; 
oblatam mihi non sine risu a Bartholomaeo Pi- 
storiensi ; ridebat enim una cum alio quodam illa 
eadem, quae caeteri quoque non omnino insulsi 
judicarunt ridenda. Hanc uno spiritu, ut ajunt , 
discendi cupidus, perlegi ; et cum non essem peni- 
tus Rhetoricae artis ignarus (nam dicendo parum 
possum ) obstupui te tam longe; lateque vagart 
verborum jactantia, immemorem non ' solum di- 
gnitatis ejus pro quo diceres, sed etiam faculta- 
tis tuae. Itaque dixi statim (nam poetam , si 
malus est, nequeo laudare) mihi illam propter 
ejus  ineptitudinem minime placere. Etenim 
quomodo. ferre, qui te norit, posse putas prooe- 
mium illud, in quo tam uice confabularis ? 
Qui cum dicas ; multa ejusdem in te extare be- 
neficia, multa benemerita, deinde altero te ab eo 
officio ornatum, ac propterea te ejus mores et 
acta demandare litteris, ut apud posteros futurus 
sit immortalis, censesne me, aut quemvis alium 
qui stomachum haberet, risum tenere potuisse ?" 
Quomodo enim illius in te tanta extent benefi- 
cia, ut eum reddere velis immortalem, cujus non. 
solum non vidimus in te beneficia , sed ne vel: 
parvam. quidem benevolentiae significationem ? 
Non aurum, non argentum, non vestem tradidit, ' 
non opes in te contulit, non dignitatem, non ali-: 
quod vitae ornamentum; nam alteruni officium. 


238 POGGII EPISTOL/E 


non tibi concessit, quem ne noveret quidem, sed, 
intercessori cuidam, quem novimus, condonavit. 
Homo es nimium pergratus, qui cum ab illo non 
solum memoria, sed ne cogitatione quidem di- 
gnum aliquid accepisses, tantam gratitudinem 
prae te feras, ut ultro pro illis beneficiis, quae nulla 
reperiuntur, immortalitatem ei pollicearis. Vereor 
ne calhde sit hoc ab hoste positum , ut a quo 
nihil acceperis praeter spem meram, eum quo- 
que inani pellicitatione pascere volueris, hoc est 
sponsione futurae immortalitatis, quae longe abest 
a facultatibus tuis. Sed sint ampla illius vitae 
praemia. Tune te tanti facis, ut hanc tuam in- 
compositam et inconditam fabellam profitearis 
immortalitatem sibi allaturam? Virgilio meher- 
cule ac Ciceroni hoc arduum esset , et vix , ut 
opinor, hoc auderent spondere, quod tu homo 
nimium alieni liberalis te promittis daturum. Si 
" haec apud barbaros, et eos qui neque te, neque 
illum nossent, tam late jactares, levius videretur; 
apud summos vero viros ac sapientissimos , ne- 
que tuae conditionis ignaros, tam libere. profari 
. has tuas ineptias, quanta est turpitudo? 1d pro- 
fecto est hoc a te consilio excogitatum , ut cum 
exquisitis mendaciis et inanibus pollicitationibus 
prooemium viderent, refertum, reliqua illi similia 
existimarent. Quod tu homo peracutus prospi- 
cens, meditatus es illud ex intimis artis oratoriae 
praeceptis, cui etiam caetera correspondent. Nam 
cum animi magnitudinem ac praestantiam , libera- 
litatem quoque, caritatem in pauperes, pietatem, 
eL misericordiam ejus, te praedicaturum legerem, 


LIBER II. 239 


quem etiam ceremoniarum et verum Dei culto. 
rem affirmares, erectoque essem animo ad has 
virtutes audiendas, suspensum me destituis, pro 
tantarum virtutum copia ad vilissimum pistri- 
num , hoc est, ad mularum pinguium, et equorum 
narrationem , ad mundam familiam, caeterasque 
ejusmodi ineptias divertens. Cum vero, de grati- 
tudine ejus loquens, infinitis eum gratitudinis 
exemplis claruisse dicas, in tanta exemplorum 
copia ita opprimeris, ut nullum penitus enarres. 
Haec, et sexcenta alia quae postea recitabuntur, 
animadvertens, miraris adeo, si hanc tuam lau- 
datiunculam, omni vacuam laude, ex inanibus 
somniis, hallucinationibusque conflatam aperte 
contempsi ? Et quidem, nisi id praefareris, credi- 
dissem (doctum enim hominem te putaram) non 
esse tuam. Quare non unum illi, aut tria ,ut putas, 
immputavi crimina, sed. nihil vacuum criminis ju- 
dicavi, nec aliquid in ea laude aut memoria di- 
gnum, ut tu existimas , sed oblivione perpetua. 
Hoc uno tantum vitio vacas in oratione tua, ut. 
quod a me in te dicis congestum, nullum in ea 
furtum feceris. Itaque testor Deum, ut jam inci- 
piam respondere tuis criminibus, nunquam a me: 
dictum te furtum commisisse, et nedum apud. 
praetorem sed ne apud soporem quidem de hac 
re mihi in mentem venisse unquam. Dono sis ani- 
mo ; non spolio te propriis laudibus; non attribuo 
alis parta tuo sudore; dico quae pro illius lau- 
dibus scripsisti, te ipsum reperisse, tua propria 
esse: adeo ut alter in tuam haereditatem nequeat 
admitti. S quis ignarus rerum: te furti accusaret , . 


230 . POGGII EPISTOLZE 
utaris licet me patrono ad te defendendum: polli- 
cear tibi operam gratuitam; et licet homo sim 
indoctior, tamen bonitate causae confisus, ma- 
gna voce contendam, multis defendam rationibus 
etiam apud iniquos judices, te hominem locu- 
pletem verborum et sententiarum copiosum, nul- 
lum furtum fecisse, non te expilasse domum Ci- 
ceronis, nihil ex ejus supellectili attigisse, neque 
aliorum etiam quos prisca aetas tulit eloquentis- 
simos. Tua esse illa verba, tuas sententias, tuum 
ornatum, tuum dicendi ordinem, totam denique 
ex sale et farina tuis, ut ais, testabor hanc totam 
massam esse conflatam. Àddam insuper conditam 
esse oleo et pinguedine capitis tui, ut nullus sit 
tam stultus tam audax futurus, qui ex illa ver- 


. bositate pro suo vendicare quicquam audeat. Ác-. 


cipies, credo, cum aequa sil, excusationem meam. 
Nunc ad id quod secundo loco posueram respon- 


dendum est. Quereris me invehi in te, et nimis. 


acriter accusare ignorantiam et ineptiam tuam, 
quod animalium ornatum in partem virtutis ven- 
dicares. Ego non ignorantiam , sed stultitiam ; 
non ineptiam, sed ineptias tuas culpo, quod ita 
loquaris latine, ut intelligi non possis. Nam quid 


est vendicare in partem virtutis ornatum anima- 


lium? Deinde quarum belluarum ? boumne, an bu- 
balorum, caprarum, ac pecudum , an porcorum ? 
Tum vero quid appellas ornatum animalium? e- 
quis fraenum et phalerae sunt ornatui, bubalis 
cornua ampla , pecudibus lana. Postremo quid 
intelligis vendicare in partem virtutis? Si libera- 
litas est ista, aut magnificentia, ut vis, virtutes 


LIBER III. 231 
istae sunt, non virtutum partes. Án fortasse non - 
audes dicere, virtutem esse, sed portiunculam 
virtutis? Explana nobis paulum haec tua aeni- 
gmata. Sed ego non culpo quod animalium orna- 
tum vendicas in partem virtutis, sed quod post 
ingentem cogitationem, qua ad tot virtutum no- 
mina audientium animos erexisti, non descen- 
das, sed praecipites te ad pingues mulas et equos 
pulchros, tanquam ad insignis virtutis funda- 
mentum. O miram laudem et praeclaram! I5, ais, 
multas habuit pingues mulas. Quis unquam hoc 
modo laudavit insignem virum? quis unquam 
vel stultissimus adscripsit hoc ad virtutem ? Sta- 
bulariorum est ista laus, qui abunde illis pabu- 
lum praebent. Cur non dixisti potius eum habuis- 
se pinguem familiam? an quia laudi datur habere 
homines macilentos , quo promptius serviant ; 
pingues belluas, quo valentius portent onera? 
Rectius dixisses habuisse eum pinguia armen- 
ta, aut pingues greges; laudamus enim patrem- 
familias saginantem-porcos ad usum domus suae; 
pastorem quoque bene greges suos nutrientem. 
Hunc igitur si tu, propter amplum animalium 
numerum, ac sub rum pinguedinem, laudare vo- 
lebas, pastorem mularum appellare debuisti. Sed 
quis, te oro, docuit, hoc esse in genere laudis 
ponendum ? Laudantur homines, opinor, propter 
virtutem. Quaeso inquam , quo in genere, quave 
in parte virtutis, ut verbis tuis utar, hanc tuam 
mirificam laudem collocabis? Numquid tibi for- 
titudo videtur, prudentia , justitia, temperantia? 
Atqui cum diristoteles, inquis, in quarto Ethico- 


33a. POGGII EPISTOL/E 


yum, et T'ullius in secundo Officiorum libro cae- 
terique praedecessores nostri, qui late,et copiosis- 
sime de virtutibus tractaverunt, hunc apparatum 
sive sumptum magnificentiae et liberalitati at- 
tribuant, ejusque excessus et defectus vitiosi sint, 
u£ scis , nullam nec probabilem , nec tolerabilem 
quidem , credo , habeas causam ,qua et tu ipse 
negare possis. Nunc te laudo, quod non solum te 
oratorem nobis praebes, sed philosophum et qui- 
dem apprime eruditum; cujus rei profiteor me 
ignarum. Tu tamen non probabilem, ut dicis, 
sed necessariam causam hanc tuam philosophiam 
inficiandi intelliges me habere. Tune Aristotelem 
ita domesticum habes, ut eum dicas hunc tuum 
apparatum sive sumptum belluinum, et mulas 
obesas, in quarto Ethicorum libro attribuere libe- 
ralitati, aut magnificentiae ? Divini quidem es in- 
tellectus, qui, quae ab Aristotele non dicuntur, 
intelligas, quae ab eo scribantur, ignores. Quid 
. tu. auderes, si Aristotelis Ethica non reperiren- 
tur? in quibus neque liberalitatem, neque ma- 
gnificentiam invenies dici, hunc sive sumptum, 
sive apparatum animalium; liberalitas enim esse 
non potest, quae sita est in erogatione pecu- 
niarum , quae quidem fiat in homines , non in 
belluarum pastum atque ornatum. Sed magnificen- 
tiam vocas. Quid hoc stultius? Reperisti ne inter - 
multos gradus magnificentiae quos posuit Áristo- 
teles, hunc expressum ab eo magnificentiae locum? 
Aliud est ofücium viri magnifici et liberalis, lon- 
ge remotum a quadrupedum diligentia et cura; 
et dicis etiam Ciceronem id ponere in secundo 


LIBER HI 233 
Officierum libro. Ego qui sum, non minus quam 
tu, Ciceronis familiaris, nego. id dicere Cicero- 
nem, neque in ejus libris de amplo numero equo- 
rum mularumve habendo, neque de illis saginan- 
dis ornandisque ullum verbum contineri. Sunt 
haec fortassis apud. illos, quos praedecessores no- 
stros asseris de virtutibus copiosissime tractasse. 
Qui sunt isti praedecessores nostri? Ego meos dico 
fuisse rudes, et philosophiae ignaros; tu recense 
tuos , si quem habueris philosophum, qui tracta- 
rit de pabulo mularum , et animalium sumptu , 
tanquam de re spectante ad magnificentiam. Quan- 
quam quis vel parum doctus latinis litteris, un- 
quam isto modo loquutus est? Vocat Episcopus 
praedecessores suos, qui in eadem Ecclesia ante 
ipsum fuerunt Episcopi; Vice-cancellarius eos, 
qui antea eodem officio sunt functi; Pontifex 
quoque illos, qui ante se Pontificatum tenuerunt; 
qui , licet vir doctissimus existat, nunquam tamen 
Hieronymum, Ambrosium , Áugustinum, suos vo- 
cavit praedecessores. Tu vero tanquam ex schola 
Philosophorum , Minerva nutrice educatus, Ari- 
stotelem , Ciceronemque, et reliquos Philosophos, 
tuos praedecessores appellas. Quod si tu ex eo- 
rum es familia, si ex secta, si ex ordine, explana 
nobis hanc tuam genealogiam. Disce, oro te, sal- 
tem latine loqui; es in domo doctissimi sapien- 
tissimique viri Antoni Lusci: eum consule in 
Scriptis tuis: non semper tuo ingenio confidas. 
Turpe tibi est ita dies noctesque versari cum 
viro eruditissimo, ut tantum in parvulis labaris. 
Sed concedamus tibi esse magnificentiam hunc 
Vol. 1. 29 


234 POGGII EPISTOL £ 
animalium ornatum. Nunquid ad magnificentiam 
spectat iste ornatus, quem hune virum dicis ha- 
buisse? In epistola enim tua (nam orationem pau- 
lo post tractabimus) Cardinalis hic, inquis, am- 
plum animalium numerum, et suae dignitati con- 
decentem pro sui status ornatu , ac familiae , 
ususque domus necessitate habuit. Haec, ad pro- 
bandam illius liberalitatem, magnificentiamque, 
a te ponuntur admodum sapienter. Num Aristote- 
les hoc in quarto Ethicorum libro te docuit? num 
tuus praedecessor Cicero?ut quae propter decen- 
tem ornatum, et domus necessitatem fiunt , fatea- 
Tis esse ad magnificentiam? Át vero Aristoteles 
tuus familiaris, nisi potius tibi assentiendum 
| putas, a te dissentit, dicens magnificientiam ma- 
gnis rebus constare et magnitudine, prout signifi- 
cat nomen. Nam qui, ut verbis utar suis, in par- 
vis vel moderatis secundum dignitatem expendit, 
non dicitur magnificus, sed quiin magnis. Ope- 
ra.etiam magnifica, magnitudinem habere dicit , 
et dignitatem. Praeterea magnificus non est in 
propriis sumptibus, sed in communibus. Tu for- 
san opinaris, magnas reddere mulas et extentas 
pinguedine, quia magni fiant, esse magnifici. Ergo 
ii quoque magnifici dicentur , qui pro modo divi- 
tiarum suarum, porcorum, bubalorum, caprarum 
uoque et pecudum (nam et haec animalia sunt) 
amplum et condecentem numerum habuerint. 
Quod si me vis fateri, quanquam ab Aristotele 
et tuis praedecessoribus dissentiam, tamen tui 
causa fatebor. Neque ego hoc in loco hunc no- 
strum patrem dico non fuisse liberalem et ma- 


L I B E R III 235 
gnificum ; sed quae a te. afferantur, nihil minus 
sapere, quam magnificentiam aut liberalitatem. 
Átque etiamsi Aristoteles et Marcus Tullius, alii 
que tui praedecessores vendicarent in partem mo- 
ralis virtutis animalium amplum numerum , ét 
mulas tuas, tamen nullam laudem mereretur 
homo Christianus, unus ex Principibus fidei, queni 
tu Religionis , et ceremoniarum verum appellas 
cultorem , qui ad normam Gentilium Philosopho- 
rum vitam ;suam instituisset, non ad. praecepta 
Salvatoris nostri, cujus neque in Evangeliis, ne- 
que aliis in libris sacris,.nullum mandatum ,.nul- 
]um consilium, nulla mentio de his tnis virtuti- 
bus reperitur. Si autem neque a Philosophis hàec 
tua animalia ullo in loco in virtutibus ponuntur; 
neque' apud Christianos pro.virtute habentur; 
sentis.me tandem non leviter prorupisse, el au- 
dere negare nullam .possé vel parvam laudem 
in hunc virum derivare ex hoc tuo amplo ani- 
malium numero, et pinguedine mularum. Nam, si 
condecentem : habuit, et ex necessitate, ut scribis, 
nulla prorsus est magnificentia sut praeter des 
centiam et. necessitatem; jam id quidem non vir« 
tus, sed: vitium summum esse probatur. Quare 
quoquo te verteris, vel.omni laude virtutis vacat 
haec tua laus, vel certe non cgret vitio. Át. vi- 
deo excusationem tuam:. negas te pinguium mula- 
rum: mentionem fecisse, sed quod. nihil unquain, 
praetermiseri, quod ad status et honoris sui àm-. 
plitudiném pertineret; haec enim pro illis sup- 

uisti. Tu vero id nobis ne nega : obsecro: nulti: 
sunt testes, quos non corrumpes. Quod'si perse- 


236 POGGII EPISTOL £ 


verabis, tunc.te accusabo apud praetorem crimine 
corruptarum tabularum. Abrasisti libellum tuum, 
et pro mularum equorumque ineptiis, alias non 
minores subjecisti. Nam quae est laus, cum nibil 
dicas eum egisse secundum virtutem , sed nihil 
praetermisisse, quod. spectaret ad amplitudinem 
honoris sui? Tu vero, cum scias litteras Áposto: 
licas ob unum aliquod verbum immutatum pro 
filsis haberi, non putas tuum libellum pro oor- 
rupto accusatum irl, in quo non unum verbum; 
sed tres versus. abrasisti? hestitue igitur nobis 
illam egregiam sententiam; redde mihi illas mu- 
las. pingues et.equos, quorum visu admodum 
delector; non fraudes ilum mortuum hac tua 
praestante laude, quae si bene a te erat posita , 
cur removisti? si male, cur posuisti? ut duplici 
errore tenereris,, une rei male collocatae, altero, 
pessime interceptae? Id. vero si quid a te in phi- 
losophicis antea est. aberratum , resarcitur.a .cri- 
mineargumentationis, tanquam de industria. a te 
in extrema acie collocatae. Dicis enim: sed cum 
liberalitas , et avaritia invicem contrariae sint, 
si ex hoc liberalem et magnificum esse negave- 
ris, &£ eum. avarum Goncedas necesse.est; quod. 
tenquam: falsum et impossibile. nou. .ad mittes , 
credo. Àd hoc problema nimis , quidem acu- 
tum, obmutescet etiam. vir doctissimus pluloso- 
phiae. Dii immortales! Stoicorum. ne, qui sunt. 
acutissimi, an Ácademicorum libris hoc tam sal- 
sum ac scitum argumenti:genus eruisli? Áristo- 
telem jam contemmuis, opinor, qui. posuit. libera- 
litatem virtutem esse, cujus extrema sint, prodi- 


LIBER II. - 237 
gus et illiberalis. Tu autem ubinam didicisti, qui 
non sit. liberalhs aut magnificus, eum avarum 
esse oportere? Numquid non sunt homines, qui 
cum non sint magnifici, tamen " nulla avaritia 
laborant? Numquid sunt non^liberales, neque 
etiam avari? Ergo, si quis non-avarus est, libe- 
ralis erit et magnificus: quà quid stultius dici 
potest? Habes profecto aliquem secretiorem Philo- 
sophum, ignotum nobis, cujus. ex schola hanc pro- 
fers novam scientiam philosophandi! Itaque jam 
vereor, ne ut Gnathonicos ille appellari voluit , 
item ut Platonicos, sectáteres suos, ita tu (durum 
est, sed tamen dicam ) Francisconicos hos a te 
deinceps Philosophos dici velis. Sed negemus 
hunc liberalem fuisse e& magnificum, id quod tu 
quoque.negas,sequitur eum fuisse avarum con- 
clusione tua. Át dicis id me non .admissurunv 
tanquam falsum, et.impossibile. Ego autem id. 
admitto , et possibile fuisse dico. Haec ita- 
que ex eodem fonte sunt Philosophiae , ex quo. 
et reliqua. Respondi satis, ut videor, tuo secundo: 
crimini. Nunc superest pars tertia , de .qua,, an-: 
tequam dico, discutienda mihi sunt. quaedam. 
quae tu, tanquam sibyllinas sententias, in extre- 
ma acie de industria collocastá. Scribis enim, exi- 

stimans te niniüis virum illum laudasse, teque pur-, 
gans: De rebus autem «b eo gestis ,'et ejus operi«; 
bus , quaedam sunt , quae cum sint in oculis | no-: 
stris posita, probatione non indigent 5 caetera 
gero , si quae forte latius aut minus vere affir-: 
mavcerim, tanquam isnota. mihi, aliorum fidei e& 
conscientiae relinquo; peccato enim et culpa aliena . 


- 


238 POGGII EPISTOL E 
hon debeo dilapidari. Praeterea quod non credo, 
si quid praeter conscientiam copiosius, aut rei ex:- 
cellentiam accumulatius dictum fuerit,aequo ani- 
mo tolerari debes. Nam , ut scis , in genere de- 
monstrativo agitur, cujus finis est laudare , vel 
vituperare, illa autem , ut Philosophus , semper 
rationibus et démostrationibus minime probare; 
et orator , cum aliquid laudare vel persuadere 
velit , non tantum quae in re sunt , sed. amplius 
quid ad laudem et animorum conciliationem re- 
quirit. Haec cum primum legi existimavi esse 
responsa Phoebi, tanto verborum vario ambitu 
inculcantur: tamen videre videor quid velis sen- 
tire. Nimirum tu homo es , ut in reliquis, perni- 
mium: prudens, qui, cum uno errore vel levi te 
excusare:coneris, in gravissimum incidisti : virum 
vero illum in tuam fidem, in tuam tutelam su- 
sceptum relinquis ac prodis, et quem paulo ante 
alienis, ut tu fateris, vestibus ornatum nobis tra- 
dideras, detegis, et nudum relinquis, velut corni- 
culam illam caeterarum olim avium plumis or- 
natam. Primum commendo pudorem tuum , qui 
ingenue verum fateri quam falsum tueri malui- 
sti, aperte professus te in illis tuis. egregiis laudi. 
bus fuisse mendacem. Qui parvulam. ob causam 
privatim inter sodales mentitur, habetur levis; 
qui inter viros graves, turpis.censetur; qui coram 
magistratu, infamis. Quo igitur in loco est haben- 
dus qui publice in coetu Principum orbis terrae, 
in maximoomnium magistratu, et eoqui proximum 
summo locum tenet, de re gravi ausus .sit aper- 
tissime mentiri? quique ob oratiunculam ex officina 


i 


LIDBER III. 239 
mendaciorum depromptam profiteatur se immor« 
talitatem concessurum ? Quod non credo, inquis, 
4i quid praeter conscientiam. copiosius dictum 
fuerit. Quid turpius , quid libero homine indi- 
gnius, quam loqui praeter conscientjam? Át in- 
quis; quod non credo. Quid hoc est, Dii boni, 
quod non credas? Àn non credis conscientiam te 
habere, aut non credis conscientiae tuae? Tu ve- 
ro nescis conscientiam tuam, si fortasse nullam 
habeas? Num insulse credimus quae pro certo 
non habemus! Àt quid est certius conscientia quae 
a sciendo est appellata ? Explana nobis (Davus 
enim sum ) haec tua aenigmata, et me, virum 
pinguioris Minervae, quid sentias aliquando doce. 
$i forte latius aut minus vere affirmaverim, in- 
quis. Ergo sunt hae tuae laudes ex sinu Apolli- 
nis sumptae, quas dicas minus veras fuisse. T'an- 
quam ignota mihi , inquis , aliorum fidei et con- 
scientiae relinquo. Ergo nihil tibi credendum est, 
qui nullam habeas neque fidem, neque conscien- 
tiam, qua confidas, sed implores alienam. O no- 
bilem defensionem; quam de rebus incognitis a 
te sumptam profiteris! Ergo de rebus ignotis tam 
multis verbis fuisti copiosus, ut tantam operam 
dares ignorantiae? Quid autem alienae fidei, et 
conscientiae committis? te ne, àn eum quem lau- 
das, an libellum tuum? tu ne adstantium fidem 
imploras ad defensionem mendaciorum tuorum? 
Venit hoc loco in mentem mihi illius ridiculi 
Sacerdotis, qui, cum praedicans Passionem Sal- 
 vatoris, multaque in ea re disserens, lacrimas 
audienti populo movisset : ne flete, inquit , fortas- 


240 POGGII EPISTOLJE 
se haec non fuerunt vera. Tu itidem, nostrem 
patrem laudans, ne forte audientes lacrimarent; 
homo pius non veras, sed fictas, non notas, sed 
auditas, et ex aliorüm rumoribus te laudes illas 
dicis sumpsisse. ltaque ridere illos potius ob 
tuam fabulam, quam lacrimare ob ejus mortem 
voluisti. Neque vero ego illius viri insignis lau- 
des aliqua ex parte minuo; sed doleo illius vi- 
cem, qui te tam inanem auctorem reperit lau- 
datienis suae. Verum optime te excusas, et sum- 
ma cum aequitate. Peccato, inquis, et culpa alie- 
na non debeo dilapidari. Est ne hoc tuum, an 
alienum peccatum ? Numquid, oro, non tuo no- 
mine scripta est? Si novisti. aliorum peccatum, 
cur recitando id pro vero, tuum fecisti? Si igno- 
rabas, cur fuisti tam credulus rebus inanibus ? 
cur non quaesisti diligentius? Át alio pacto pur- 
gas erratum tuum. Diu hoc, ut reor, meditatus 
es: idque adeo conjicio ex ipsius summa rei gra- 
vitate. Dicis in genere demonstrativo non re- 
quiri probationes, nec oratorem quid in re sit , 
hoc est quod verum sit inquirere, sed quid 
spectet ad laudem. Si caeterae excusationes. tuae 
invalidiores fuerunt, haec una vel gravissima 
est ad instaurandam aliarum imbecillitatem. Mi. 
ror tamen quod, cum in philosophia Aristote- 
lem Tulliumque adduxeris in tuos testes; nunc 
cum de oratoribus tractas, non aliquem ex eo- 
rum numero advocas in auxilium tuum, nisi 
forsan satis magnum pondus esse putas tuae 
auctoritatis. Sed apud quemnam, te oro, orato- 
rem, aut Rhetoricae artis auctorem hoc manda- 


LIBER III 24F 
tum reperisti? ubi nam est, quaeso, non requiri 
ut orator probet cum laudat, sed satis esse tan- 
tummodo laudare? Si dicendi novam artem in- 
stituis, non redarguo; si veterem imitaris, aber- 
ras longe ab illius praeceptis. Án tu censes quem- 
quam laudari, cum fictae in eum laudes. et. fal- 
sae conferuntur? Ego me rideri existimarem , si 
quis me eloquentiorem Cicerone, Caesare, lor- 
tensio, L. Crasso, in conventu hominum ypraedi- 
caret. lronia enim est, ex qua $umitur quidam 
ridendi modus. Lege. Ciceronem. in secundo: de 
Oratore libro; lege Quintilianum in tertio. Insti- 
tutionum; tum intelliges quam ridicula sit. haec 
tua .sententia, et. ab illorum , praeceptis aliena, 
Ait Cicero laudari oportere quid. secundum offi- 
cia quis fecerit: non dicit, quid praeter conscien- 
tiam, et minus vere.finxeris. Quintiliani verba 
haec sunt: ut desiderat autem: laus , quae nego- 
tiis adhibetur , probationem, sic etiam illa , quae 
estentationi componitur. habet, interim aliquam 
speciem probationis ; tum: .vult.,proprium — esse 
laudis amplificare. et. ornare. Deinde, si:lauda- 
mus quempiam justitiae , fortitudinis , ceterarum- 
que virtutum; nos: oportere ait assignare 'singu- 
lis quae secundum quamque earum gesta erunt 
Haec autem laudatio tua, respondeas mihi volo, 
negotiis ne, an ostentatieni adhibeatur? Si. nego- 
tiis; cur non probas quae dicis? Quid respondes 
Quintiliano, qui contra. opinionem ' tuam dicit 
ea probari oportere? Si ostentationi; quid levius, 
quid insulsius istis tuis laudibus, quae non ad 
veritatem a te.sunt scriptae, sed.ad ostentatio- 

"Vol. 4, E 


24a POGGII EPISTOLAE 
nem ? Vide quantum discrepes a Quintiliano. Il- 
le rebus vult probationes adhiberi; tu contra 
negas probatione opus esse, ut mentiendi licen- 
tiam assequaris. llle ampliare et ornare res ge- 
stas, tu non solum gestas , sed ne gerendas qui- 
dem fingere. Ille quid secundum quamque vir- 
tutem factum sit proferri jubet; tu quid fieri 
potuerit somnias. Legisti, ut opinor, orationem 
M. Tulli quae est de laudibus Pompei Magn. 
Quid judicas? alhenis ne an suis; propriis ne, an 
communibus ornari ab eo amplissimum virum? 
Mentiebatur, credo, apud populum Tullius, 
quum illius. bellicas virtutes , cum res terra ma- 
rique. gestas narrabat: fingebat illa, et non quid 
Pompejus egisset, sed quid de illo magnifice 
posset dici narrabat. Quid igitur (nam recogno- 
scis errores tuos) num videor tibi leviter pro- 
rumpere? uter gravior auctor; tu ne, an Quinti- 
lianus? Sentis ne hanc tuam excusationem, sum- 
mam reprehensionem dici posse? Sed haec ha- 
ctenus. Nunc tertiam jam partem absolvamus. 
Criminaris me reprehendisse quod virum virtuo- 
sissimum. nimium laudaris. Hoc cum longe absit a 
xne crimen , te rogo, ne plus aliis de meipso credas 
quam mihi. Ego enim non te nimium, sed ; mini- 
mum laudasse dixi illum praestantissimum vi- 
rum, nihilque minus in tua illa laudatione quam 
illius laudes contineri. Quod ut apertius intelligas, 
recitemus paulum, oro, nonnulla capita tuarum 
laudationum. Nam si singula vellem persequi , 
magnus mihi liber de:tuis erroribus esset^ confi- 
ciendus. Sed , u£ modum servem, brevior ero quam 


LIBER IL 243 
res postulet , longior vero, quam vellem. Et 
quidem quid in laudibus requiratur , superius 
explicatum est; quantum id a te observetur, con- 
sideremus. Scribis in fine prooemii: Quantum 
studio et cogitatione assequi potero, omni dili- : 
gentia elaborabo, ut hujus Patris et "ntistitis 
vitam , non solum humana sed etiam atque 
etiam divina ratione et sententia comprobatam 
omnes intelligant. Si haec Pythius Apollo (solent 
enim esse subobscura ejus responsa ) dixisset , cre- 


. derem, aliquem divinum sensum includi hac am- 


bage verborum. Cum vero tua sint, neque divini, 


neque humani quicquam sapiant, quid intelligas 


non satis intelligo. Videris tamen magna polliceri: 
quantum persolvas mox videro. Sed quid tu non 
possis, qui illi viro immortalitatem tuis scriptis pro- 
misisti? Verum quid hoc est, quaeso, vitam divina 
ratione et sententia comprobatam ? Ratio divina 
est ipse Deus. Nunquid de ejus nativitate , ali- 
qua per Spiritum sanctum praedixit? nunquid 
ipsemet est eum, velut de Moyse legimus, allocu- 
tus? nunquid comprobavit eum dicens: Zic est 
Filius meus dilectus ? Quid est autem , divina 
sententia ? num Prophetae, num sacerdos Phoebi, 
num Sibyllini versus, num prisci vates ( horum. 
enim dici solent sententiae divinae) de hoc ho- 
mine, multis ante saeculis, praedicarunt? Haec 
igitur praeclara laus tua, qui cum spondeas te: 
tanta effecturum magna expectatione, nos su- 
spensos inani loquacitate delusisti, et vitam il- 
lius, non solum divina sententia et ratione non 
comprobasti, sed, ut alii improbarent , effecisti, 


344  POGGII EPISTOLE 


relinquens eum humana et ope et virtute spolia- 
Aum. Dicis nil praestantius esse virtute, laudans 
eam, etiam testimonio Senecae, pluribus quam 
orationi tuae opus erat verbis; nam ita deficis 
in commemoranda vel minima virtute ejus, ut 
omnes ei laudes citius adimas, quam ullam tri- 
buas. J'irtutem hanc ut sequeretur hic. pater, 
inquis , ad. bona artium. studia d venionem se 
contulit , ubi non laboribus, non vigiliis , non 
calori et frigoribus parcens, tantum juris civilis 
studio incubuit, ut in ea coronae praemio me- 
ruerit insigniri. Ego, latine loquaris , an barba- 
re, nescio. Quid est, non parcere calori et frigo- 
ribus? Eis ne plurimum molestus fuit, an advo- 
cavit ad auxilium suum? Non enim parcimus il- 
lis vel quorum opera utimur, vel quos punimus. 
Utrum odium in calorem vel frigora exercebat? 
ita, opinor, aestate frigus invocabat, calorem 
hyeme. Quod si vir iste Riphaeas nives, aut Li- 
'byae Aethiopiaeque inculta calore loca peragras- 
set, non pepercisse nivibus montanis , et desertis 
aestu locis, magna et sonora voce clamitasses. 
Honorifica vero haec lads: non minor quae se- 
quitur. Narras enim Vicariatus officium pro Ar- 
chiepiscopo Viennensi. rectissime exercuisse: tum 
fuisse praeceptorem nepotis Clementis VII. dein- 
de factum Episcopum Vivariensem ; postea Pon- 
tificis Cubicularium ; postremo assumptum in 
Cardinalem, et tum majorem Poenitentiarium ; 
tum Vicecancellarium fuisse. His enim gradibus 
vitam suam metiris. Adhuc a te nulla ejus yir- 
tus commemoratur; et qui eum omnia ut virtu- 


LIBER II. - 245 
tem sequeretur fecisse dicis, in nullus virtutis 
possessione posuisti, sed. tanquam nudum viato- 
rem cul viam te monstraturum praedixeras, in 
medio itinere, velut errabundum deseruisti. Át 
forsan facies syllogismum similem prioribus; eum 
qui per tot gradus honorum , ut dicis, ascendit, 
necesse est virtuosum fuisse. Navra, inquam, 
virtutes, et quid secundum quamque gessit, ex- 
plica. Át obmutescis, et nedum virtutis opus, sed 
ne vestigium quidem ejus ullum ostendis. Non- 
ne per similes gradus honoris et boni ascendunt 
et mali? Án soli virtuti hi honores tribuuntur? 
Dicam , quod sentio, plures aliquando fortuna 
quam virtute ad hos gradus honorum tolluntur. 
Àt hic, inquies, virtute ascendit. Hoc est quod 
cupio audire. $i nosti virtutes ejus, cur a te re- 
ticentur? Si nescis, cur es tam copiosus vanitatis? 
O felicem et beatissimum hominem , inquis, per 
tot honorum gradus ascendentem ! Cur non fe- 
licissimum dixisti? an quia. minus felicitatis , 
quam beatitudinis habuit? sic opinor. Sed quo- 
modo est ille felix.ac beatissimus, cujus nullam 
virtutem adhuc nobis demonstrasti?. Át. ascen- 
dit per tot honorum gradus. O te moralem philo- 
sophum ineptissimum , qui ad felicitatem ascendi 
putas per hos gradus honorum, qui non solum non 
praestant hominem felicem, sed saepe reddunt 
vacuum felicitate. Num quis Theologus, num Se- 
neca tuus, quem paulo ante allegabas, te docuit. 
hos esse gradus adeundae felicitatis? Virtute ne, 
an honorum gradibus felicitas comparatur? Aliud 
est iter.ad felicem vitam, et magis arduum quam 


3246  POGGII EPISTOLE 
credas. Honores ab aliis dantur, felicitas a nobis 
non absque sudore comparatur. At in reliquis es 
acutior. /ccedit, inquis, ad hujus famae et gloriae 
immortalitatem hoc ipsum potissime. Hactenus 
nullum de gloria, nullum de fama ejus verbum 
a te est prolatum; et quae antea tanta oblivione 
sepulta erat, nunc, veluti ex somno expergefa- 
cta, redditur immortalis. Át videamus, quid 
hanc famam et gloriam immortalem faciat. /Vam 
cum plurimi aut majorum suorum , inquis, po- 
tentia ,aut dieitiarum affluentia , aut aliarum 
rerum externarum ornamento , ut per singulos 
dies videmus, ad honores et dignitates elevertur; 
ipse sola sui prudentia, virtute et sapieutia ad 
hunc amplissimum statum perductus est. Àntea 
sententiolas nescio quas perobscuras et philoso- 
phia indignas posuisti. Nunc uteris gravioribus 
argumentis et maturioribus sententis. Nimirum 
novum eta te adeo inventum hoc genus laudan- 
di, ut, qui nullam hactenus de illius hominis 
prudentia mentionem feceris, nullam virtutem 
explicaris, nullum sapientiae vestigium impresse- 
ris, nunc prudentia, virtute, sapientia, ad statum 
amplissimum dicas esse perductum. Nascuntur 
hae virtutes tuae veluti fungi ex parvulo rore, ad. 
nutum tuum praesto sunt , veniunt quo vocas, et 
non agendo oriuntur nobis, sed dormiendo. Quae 
cum ita sint, tamen adhuc nullam neque laudem 
hominis hujus abs te audivimus expressam, neque 
virtutem. Sed prodeunt statim, et veluti cohorte 
facta magno impetu erumpunt: ut verendum sit 
an earum vim ferre possimus; habent enim non 


LIBER II. 247 
solum virium plurimum,|[sed succi et saporis. Ma- 
gnitudinem vero , inquis , et animi sui praestan- 
tiam, et cum his liberalitatem conjunctam, ca- 
ritatem in pauperes , pietatem et misericordiam 
in afflictos , nemo nostrum est , qui non satis 
et intelligat et apertissime cognoscat. Magnae 
sunt hae virtutes, et dignae memoria ac laude 
sempiterna. Primo eum prudentem, sapientem , 
virtuosum, mala partitione dixisti; nunc vocas 
magnanimum, liberalem, caritativum , pium , mi- 
sericordem. Sed quomodo, quo ordine, qua ra- 
tione probas has in eo fuisse virtutes? nempe 
clara et aperta et cui refragari sit nefas. Nam 
continuo subjicis probans quae dicis: Zic post- 
quam ad Cardinalatus dignitatem assumptus 
Juit , amplam et numerosam familiam tenuit , 
nobilissimam quidem , et honestissimam, et om- 
nibus jucundissimam. Nunc incipis tandem re- 
ferre quae spectant ad memoriam nominis sui, 
homo sane ridiculus. Tu ne tot tantarumque vir- 
tutum nomina in eum paulo ante accumulasti, 
ut ex iis omnibus eliceres hanc immensam ]lau- 
dem? Et quanto, inquam, pretio, quanto tempo- 
re hoc tuum inane trophaeum, in quo illius lau- 
dis insignia essent, fabricasti? Nonne tyranni et 
viri pessimi habent amplam et numerosam fami- 
liam, et quod tu siles, etiam ornatam! Miror, cum 
tantum delecteris superlativis verbis, cur non 
amplissimam et numerosissimam dixisti? Át po- 
suisti omnibus jucundissimam. Vide ne bic pa- 
rum laudis contineatur, si cum dicas omnibus, 
etiam de mulieribus intelligi velis: nam qui ome 


248 POGGII EPISTOL/E 
nes dicit excludit neminem. Audi nunc. laudem. 
pietatis plenam. lic eeluti religionis, et om- 
nium ceremoniarum verus cultor , ejus Capel- 
lam cum venerabilibus ac religiosis Sacerdoti- 
bus., et. ditissimis paramentis , amplissimam et 
honestissimam tenuit. Hic tu , homo doctus, non 
eum cultorem. verum, sed velut verum dixisti, 
hoc est, non verum fuisse eum cultorem. Nam 
.eelut similitudinem significat; sed quod est si- 
mile, non est idem cui assimilatur : ergo non verus 
fuit cultor, sed veluti verus. Magnifica laus nempe, 
et ex eodem est fonte, quo et superiores. Utrum 
laudare te existimas, an vituperare, quem veluti 
cultorem religionis appellas? At sit ista .laus, 
sit verus cultor; quid sequitur ex hac ampla ce- 
remoniarum et religionis cultura ? Habuit, inquis, 
pingues mulas , pulcros equos et condecentes 
equitaturas. O ingentem religionis et ceremonia- 
rum tuarum fructum! Haec quidem vere possunt 
dici ceremoniae quae, cum sint dictae a carendo, 
non solum omni .virtute careant , sed etiam. um- 
bra virtutis. Ego nunquam scieram spectare ad 
religionis laudes pinguedinem mularum, aut e- 
quorum. Nunquid hae tibi laudes videntur? Àn 
non sati: intelligis, non laudari a. te ilium vi- 
rum, sed nudari omnium. laudum ornamento ? 
Quid est absurdius, quam qui se laudaturum 
quempiam profiteatur, ea pro laudibus ducere, 
quae si audire possit, quem laudas, pro se dici 
erubescat? Evolvisti certe. omnium oratorum vo- 
lumina, e quibus erueres haec laudum genera 
tam preclara, quibus hanc proximam. addas non 


LIBER III. 249 
insulsiorem. Hic pro ejus honore , inquis, ac re- 
verentia | inprimis Sedis .postolicae , omnem. 
avaritiam abhorrens , 1mperatoris , Regum om- 
nium, Ducum , Baronum , Comitum et& Praela- 
torum quorumcunque amba:xiatoribus , amplissi- 
ma semper , et sumptuosa convivia fecit. Inepta 
nimium et perversa est haec tua laudatio, atque 
ignominiae plena. Primum cur vituperas optimum 
virum, dicens eum horruisse avaritiam non pro- 
pter virtutem, non propter Deum, non propter 
salutem animae, sed propter honorem suum et 
Sedis Apostolicae ? Si eum summa turpitudine 
notare velles, quid amplius objiceres, quam eum 
exhorruisse vitia, non propter honestum , sed pro- 
pter honorem suum et reverentiam alterius, hoc est 
timorem? Deinde qualis probatio est exhorruisse 
aliquem avaritiam, quia convivia fecerit am- 
plissima et sumptuosa? Nonne et avari hoc fa- 
ciunt, et quidem haud scio, an etiam ampliora, 
quam reliqui? Laudas insuper gratitudinem plu- 
rimis verbis, deque sua in parentes, in amicos , 
in familiares et quoscumque benevolos gratitudi- 
ne, magno tractu verborum te aliquid affirmas 
dicturum: qua sola , ut ais, prae caeteris excel- 
luit , et infinitis exemplis claruit. At quam lau- 
dem ei tribuis ex hac gratitudine? nempe nullam; 
et haec exempla tua ita sunt infinita, ut con- 
numerari aliqua ex parte a te non possint. Etiamne 
hoc censes ad laudem pertinere, ut, cum prola- 
turum te dicas ejus gratitudinem , cujus sunt 
exempla infinita, nullum prorsus a te repraesen-. 
tetur? Et tu affirmas, te eum laudare et immor- 

Vol. I. ài 


250 POGGII EPISTOL JE 
talem reddere scriptis tuis, cujus a te virtutes 
obliterantur? S1 quis ex cantoribus, qui palam 
quaestum faciunt, praediceret populo, se postri- 
die relaturum alicujus ex antiquis heroibus vir-. 
tutes, et res magnas bello gestas; deinde magna 
expectatione facta diceret illum aut minxisse ad 
parietem, aut muscas necasse, nonne convicio 
omnium incesseretur? nonne clamoribus foro pel- 
leretur? Quid tu censes eventurum tibi fuisse, qui 
tot redundantibus verbis, tot pollicitationibus te 
de laudibus egregii viri dicturum pollicitus, et 
immortalitatem |concessurum, e tanto fastigio, 
verborum descendis ad ridicula quaedam et in- 
sulsa, atque ab omni laudum genere remota? At. 
in lis, quae deinceps scribis es forsan tolerabilior? 
Sanctissima ac gloriosissima ab eo facta opera 
non putas praetereunda. Sane qui te primum li-- 
teras docuit, mira imbuit copia superlativorum, 
quae tamen collocas ex sententia. Quae autem. 
sunt ista opera sanctissima et. gloriosissima ? U- 
nam Capellam dicis reparasse, alteram , et item 
tertiam fundasse, tum anniversaria constituisse, 
et nonnulla alia, quae et tu nescis, et an falso a 
te posita sint , pertimescis? Si ergo Capellam fun- 
dasse, sanctissimum et gloriosissimum , quid erit 
Ecclesiam Petro aut Paulo aedificasse? quid. ur- 
bes constituisse? quid. nationes ad fidem Christi 
convertisse? nempe plusquam sanctissima aut glo- 
riosissima esse non possunt. Scita ergo haec laus 
tua, et diu multumque a te considerata , ut tot 
opulentis et amplis nominibus nuda quaedam 
aedificiola subjiceres. Sobrie , inquis, caste et ho- 


LIBER II a5 


nestissime vitam duxit, humilis, benignus, atque 
omnibus gratus, facilis-et humanissimus extitit. 
Haec eodem , quo superiora, a te condita sunt sa- 
pore. Contentus es contexuisse longam nominum 
seriem, nil amplius ostendens praeter inanem 
sonum. Át laus quaerit aliud quam linguam ina- 
nem ; desiderat facta , quibus omuino carent haec 
tua verborum praeludia. Silent adhuc laudes 
tuae, 'et nobis nihil loquuntur pudore perterri- 
tae; vident enim abs te nudas inhonestasque re- 
licdi. non deduci in aciem armatas ad agendum 
aliquid eis dignum; et cum omnis virtutis laus 
in actione consistat, hae tuae otiosae sunt, igna- 
vae, somnolentae, atque oscitantes. Át testaris, 
te ea, quae refers, non nosse, sed ab alio quo- 
dam audisse, quem pro majore, ut dicis, robore 
in testem vocas. Nunc quidem consulis ac pro- 
spicis tibi, ut, cum diffidas tuis viribus, alios in. 
subsidium voces. Quod si haec causa agenda erat 
testibus, cur unum aut alterum, et non omnem 
familiam invocasti? Et quidem alii erant vel di- 
gnitate, vel auctoritate praestantiores, quos non 
nominas: qui vero est testis a te productus? Se- 
cretarius suus? Hoc tu callide posuisti, ut, cum 
videremus eum esse e familia viri quem laudas, 
et ex secretioribus, tanquam suspecto homini nihil 
crederemus. Át credamus illi : quales nobis laudes 
affert? Eum jejunasse Quadragesima ; dixisse Ho- 
ras Canonicas; audisse quotidie Missam. Tandem 
ad veras ejus laudes descendis , et quidem mirifi- 
cas. Da nobis, te oro, hunc tuum novum Rheto- 
rem, ut et nos quoque aliquid hujus salsae mel- 


252 POGGII EPISTOLJE 
litaeque eloquentiae degustemus. Tu laudi depu- 
tas summae, si jejunavit Quadragesima, Horas 
dixit, Missam audivit? Haec ne tam ardua sunt, 
tam insueta, ut sine testibus nullam tibi fidem 
in his rebus commemorandis praestatum iri cre- 
deres? Nimium parvi aestimas auctoritatem tuam, 
qui in tam levibus non putes sine advocato credi 
verbis tuis. Át ego te tanti facio, ut tibi soli as- 
sentiar. Quae est autem laus id egisse hominem 
3n insigni dignitate constitutum, quod etiam vi- 
. lissimo abjectoque Sacerdoti summum esset. ne- 

fas omittere? Hoc omnibus commune est prae- 
ceptum Presbyteris, quod qui non servant, pec- 
cato se adstringunt gravi. Itaque quantam lau- 
dem assequitur qui ea non contempsit , quibus 
nisi paruisset, summa poena afficeretur? Sed au- 
di aliam ejusdem generis praecipuam laudem. 
Quod tandem in hoc Patre optimo memoria di- 
gnissimum est, inquis, non silebo. Audiamus 
hanc laudem non silendam: fortassis non semper 
eris vanus. Quid hoc est memoria dignissimum? 
Audisse te ais ab ejus Physico: cum vitam qua- 
dragesimalem suae dispositioni nocivam fore 
consideraret , multisque naturalibus rationibus 
ad esum carnium adhortaretur , illum respon- 
disse, malle claudi oculos suos morte, quam 
legem Dei et praeceptum non servare. Nescio 
quid aliis accidat. Ego, quum has tuas inaudi- 
tas laudes lego, nequeo risum continere. Inclyta 
est, et memoria dignissima haec làus, quod no- 
luit non servare mandata Dei. Debuisti addere, 
ut esset omni ex parte accumulata laus non amo- 


LIBER II. 253 

re honesti, sed timore poenae; adest enim Deus 
ultor transgressoribus legis. Áudisti ne ergo un- 
quam hominem laudari pro re dignissima me- 
moria, quod non maximo se adstriuxerit pecca- 
to? quod legem Dei una aliqua ex parte non est 
transgressus ? quod servavit illud mandatum , 
cujus si praevaricator fuisset, et iram Dei incur- 
risset, et magnam hominum subiisset infamiam? 
Cur non dixisti non fuisse eum furem, non sa- 
crilegum, non lenonem, non homicidam , non 
raptorem, non sicarium? Siquidem laus tanta 
est non obligare se ingenti crimine, ad cumu- 
lum laudum tuarum hoc quoque oportuit acce- 
dere. Credebam te ad tantam ostentationem ver- 
borum, aliquod ejus privatum et singulare opus 
relaturum nobis, in quo ipsius sanctitatem admi- 
raremur;at profers communia quaedam, et in usu 
multorum servata. Quilibet religiosus non malus 
has sibi laudes vindicabit , multi etiam ampliores 
profitebuntur, se secundum praecepta Ecclesiae 
jejunia servare summa. cum abstinentia, audire 
Missam, dietim celebrare, non negligere Horas, 
interesse divinis Officiis. Addent multi se in stra- 
mentis cubare, nunquam carnes edere, uti cilicio, 
carnem aflligere, ne insurgat adversus spiritum ; 
qui si tibi laudandi essent, magnas nobis tragoe- 
dias eXcitares. Vides igitur quemadmodum ad 
hunc locum a te non laudetur hic noster pater, 
sed omni laude nudetur? ÁAusculta vero banc 
continuam universae orationi conclusionem tuam; 
Jidetis igitur Patres , inquis, quot virtutes , 
quot denique sanctae operationes, una hora; 


254 | POGGII EPISTOLE 


cum vita hujus praeclarissimi Cardinalis perie- 
re. Hanc auream sententiam in fine reservasti ut 
superioribus esset condimento. Prodeat, oro te; 
aliquando nobis hic tuus Philosophus, quo ma- 
-gistro, uteris tam gravibus sententiis , et cáeteri 
quoque permulti, ne sis tu solus sapiens, aliquid 
in Philosophia cupiunt rescire. Ego quidem scire 
abs te velim, qua ratione virtutes cum hoc ho- 
mine perierunt, et sanctae operationes. Si omnes 
una periere, quid nobis miseris relinquitur? quis 
amodo erit bonus, si virtutes amisimus? et si 
sanctae operationes periere, quis jam salvabitur? 
Excellit ista reliquas laudes; miranda est enim 
ejus viri virtus, cujus cum vita omnes virtutes 
perierunt, et bonae operationes; omnes enim pe- 
rierint necesse est in eo, in quem omnes conges- 
sisti. Magna est in genere humano facta jactura, 


siquidem virtutibus privati sumus. Miror, cur. 


hoc non deploraveris, cur non fueris questus te 
omni virtute destitutum, cur non lamentatus, te 
amodo nil boni operis facturum. Hic pedem fi- 
gere te oportuit , hic erigi 'signum eloquentiae 
tuae. Áudivi aliquando homines perire, virtutes 
vero et bona opera esse immortalia; nam si haec 
nobiscum morerentur, quod praemium esset bo- 
nis futurae vitae constitutum? Redi aliquando 
ad te, quaeso, et vel sero disce latine rite loqui: 
turpe est enim, Oratorem Philosophumque in 
levibus errare, qui non fallatur in gravibus. In- 
tellige tandem, quid ex hac tua ratiuncula sub- 
sequatur. Si virtutes cum bonis et sanctis vi- 
ris pereunt, jamdudum cum Petro et Paulo, 


L I B E R IIl. 255: 
reliquisque Ápostolis perierunt: ex quo, secun« 
dum tuam sententiam, nullam in hoc nostro 
Patre fuisse virtutem necesse est. Át etiam lau- 
di summae tribuis quod . profectus est Constan-. 
tiam, unionis causa. Hoc et multi ali, neque: 
Cardinales, sed pauperes, et majori cum molestia: 
fecerunt. Át dixisti, magnis cum sumptibus et: 
expensis, magnoque apparatu, et honesta familia. 
In eodem luto haesitas. Quid haec propriae laudis. 
habent? Habuit unde id fieret, et multi ampliores 
sumptus fecissent, si tot pecuniis abundassent.. 
Multa sunt alia quae praetereo, ne sim longior: 
quanquam sentio, in his quoque me modum ex- 
cessisse , et propemodum fuisse longiorem, quam, 
requirat epistola. Sed tanta fuit copia laudum 
tuarum , quibus oblectabar, ut paucioribus nequi- 
verim respondere. Illud. tamen nulla ratione est 
praetermittendum , quod in extremo fere posuisti 
orationis tuae: quo in loco laus est egregia et 
superioribus conveniens. Postremo, ut finem fa- 
ciam aliquando , inquis , cur virtutes et optimae 
vitae acta , quae propemodum beatum hominem 
faciunt, et reliqua. Paulo superius hunc insi- 
gnem virum felicem et beatissimum propter suas 
virtutes appellasti ; nunc quasi diffisus aut suis 
virtutibus, aut laudibus tuis, scribis quasi ad 
te revertens , et priora retractans, virtutes et 
bene actam vitam non beatissimum efficere , 
sed propemodum beatum, hoc est ne beatum 
quidem , sed quasi, hoc enim propemodum si- 
gnificat, beatum. Ista, inquam, est illa laus, 
quam in extremo actu veluti perfectiorem po* 


256 POGGII EPISTOL;E 

suisti, ut quem nuper in coelum, tanquam bea- 
tissimum collocabas , nunc dubitans et pedem 
referens, detrahas ex vita beatissima , et prope- 
modum beatum dicas, contentus si non fuerit 
beatus, at saltem proxime ad beatos accedat. Hae, 
ut de commiseratione tota sileam , in qua non 
fletum, sed risum excuteres etiam moestis et se- 
veris, sunt illae laudes tuae, quibus te nimium 
confidis ornasse probatissimum virum. Át illius 
virtutibus conduxisset magis, te mutum fuisse , 
quam tam verbosum qui male narrando et pe- 
jus fingendo, virum sua sponte ornatum adeo de- 
honestas , ut satius fuisset ejus famae esse omnino 
mortuam, quam his tuis ineptis laudibus reddi , 

ut dicis, immortalem. Tu érgo, Francisce, non 
ego, minus recte sentis et loqueris de gravissimo 
viro,.de quo cum ita perverse loquaris, recte 
sentire nullo modo potes. Tu ejus laudes in op- 
probrium , gloriam in ignominiam, famam etiam 
m infamiam convertisti, atque ita evertisti ejus 
vitae integritatem, ut jam per te integra stare 
non possit. Verum quoniam justas et magnas te 
laudes in illum conflasse contendis, hoc a te quaero, 
veras ne au falsas te scripsisse laudes dicas. Si 
falsas; quid hoc turpius, quid absurdius, quid 
iniquius, quam virum suis abundantem virtuti- 
bus , fictis et conquisitis laudibus ornare? Sin ve- 
ras; cur non tueris illas? cur non defendis? cur 
mon perstas in sententia? quid te in illius dede- 
cus minus vere locutum testaris? Et tu istas 
laudes existimas, et non eversionem honoris sui, 
qui, cum hunc Patrem tanta verborum ambi- 


LIBER II 255 


tione extuleris, ut nullis nisi superlativis nomi- 
nibus ad illustrandum suum nomen uterere po- 
stmodum praeter conscientiam et mimus vere, 
hoc est, falso de eo te scripsisse audeas confiteri. 
Omnes , mihi crede, mallent et ego in primis, 
majorem in modum a te vituperari, quam lauda- 
ri hoc modo. Nam, cum laudes tuae opprobrium 
pariant, necesse est ut, si quis a te vituperetur, 
non infamiam, sed decus et laudem consequatur. 
Respondi criminibus tuis: nunc quid me roges 
in calce epistolae tuae consideremus. Qiuarmo- 
brem, Poggi mi , inquis, pro communi honore et 
amicitia nostra te rogo, atque ob reverentiam il- 
lius ordinis ac plurimorum benevolentiam, quos 
sibi posteros hic Pater reliquit, obsecro, ut his 
tuis sermonibus finem imponas , et quae pleno. 
ore, et abundante sermone, fide tamen bona 
prorumpis , aliquando aequa ratione et modestia 
quadam , ut, cum vis, mos tuus est , commensu- 
rare et temperare velis. Video quid me rogas ob 
plurimorum benevolentiam, quos hic Pater po- 
steros sibi reliquit: verum quid sentias, ignoro. 
Quid hoc est, quos reliquit hic posteros ? prae- 
sentes ne an futuros intelligis ? Nam et qui 
sunt, et futuri ad multa tempora, posteri sui dici 
poterunt, siquidem posteros qui post eum futuri 
sunt, vocas. Et. reliquit sibi posteros: quos, in- 
quam? me quoque sibi posterum reliquit, omnes- 
que, qui ubique sunt terrarum, qui post eum 
morientur? Horum ne causa an eorum, qui post 
nos nascentur, me vis commensurare quae lo- 
quor? Sed jam dixi, qui meus fuerit sermo. de 
Vol. 1. 3a 


258 POGGII EPISTOL £ 


oratione tua modestus quidem, et non alienus a 
nostra amicitia; obsequor tamen. voluntati tuae. 
Tu nunc audi preces meas. Ego te, mi Franci- 
sce, pro honore illius Patris nostri, pro ejus fa- 
ma, pro ejus vitae integritate, et pro benevolen- 
tia eorum, quos sibi posteros reliquit, te oro 
atque obtestor ut hunc tuum libellum vacuum 
Jaudibus illius viri, hanc tuam orationem non 
pleno ore, sed vacuo, non in honorem ejus, sed 
in dedecus editam, hanc tuam excusationem, in 
qua et te et illum accusas plurimum, comburas, 
laceres, retractes , et vel alus hanc partem re- 
linquas, vel tute aliam. meditere, neque tanto 
afflatu, tam inani sermone conculces. hujus opti- 
mi viri famam, quae evolasset in coelum, nisi, 
amputatis alis, teneretur constricta vinculis ora- 
tionis tuae; quae ut liberior vagetur , tolle hanc 
precor et illam liberam relinque. Ego virtutes il- 
lus admiror, laudibus suis delector, honorem 
amplector: tu si idem sensisses vel eum melius 
tractasses, vel reliquisses intactum. Postremo ago 
tibi ego quoque gratias, quod ie provocasti ex- 
citans a somno. Hoc autem genus exercitationis 
scias esse carissimum mihi , cujus facultatem si 
saepius mihi dederis, agam reddamque tibi gra- 
fias ampliores. Vale et me ama, amicoque acci- 
pias animo, quae a me scribuntur. Romae (1). 


(1) Deest anní et diei nota , sed certe scripta est. haec epistola 
non toulto post reditum Poggii a Genezano , ubi permansit usque 


ad X, Septembris hujus anni, ut habetur ex epistola XIX. supra. 


LIBER III 259 


EPISTOLA XXIV. 
Poggius pt. sal. dicit Frahcíseo Barbaro V. C. 


Rem Hermolai nostri nequivi componeré 
cam Bartholomaeo, qui ei in Praebenda adversa: 
tur. Áccersivi eum domum, serioque cum ipso 
locutus sum, hortans ad concordiam, ne in sene- 
ctute cogeretür sectari lites; et simul admonens 
promissionis jam factae. Is longum, taedioque: ple- 
num sermonem, et ab gemino ovo exorsus, sibi 
permagnam demum conc ludens injuriam fieri 
testabatur. Nihil autem se pollicitum illi pleba- 
no asseverabat, seque velle: prosequi. jura sua, 
quia illud Beneficium appetebat tanquam vitae 
suae quietem. Dixi, eüni agere perperai, $i per 
lites quietem qudereret ; nürn urium certissimum , 
duod primo dabatur ,'elterum incertum esse pro- 
pter eventuin caüsáe; Diutius! collocütà sumus; 
sed tandem ita /discessit; ut qui litigate mallet, 
quam. Beneficium réliriquere. Itaque mittàs opor- 
tet jura omnia, quibus Hermolaus uti potest, et' 
procuratorium , cum potestate, et facultate liti-: 
gandi: hec tibi assevero, diligentiam meam ; hóé 
enini possum, tibi non defüturain. Non sum bus 
ti; ut possim jüra evertere; et si possem, nollem: 
nam ea seniper à bonis viris surimopere. defeti- 
denda sunt. Satis tibi erit factum. si tuebimur' 
jus tuum, tollemusque, quoad poterit fieri. Cum 
videro, quid. juris habeas, certiorem te faciam 
quid exinde sperem. Ego ineptissimus sum àd 


260 POGGII EPISTOL E 

litigia, a quibus semper abhorrui; sed alteri de- 
mandabitur hoc munus, qui id artis calleat. Ego 
enim nonnihil tibi excudi, sed edere non audeo 
propter tempora: est enim contra avaritiam , 
quae ut multis inest, ita et multorum me me- 
tus movet, ne in se dictum putent. Tibi autem 
id, quicquid est , dedicavi.Si crederem non effer- 
ri, te participem facerem, ut ex eo elicerem con- 
silium tuum, judiciumque exquirerem. Sed tem- 
poribus obsequemur. Vale, et me, ut soles, ama. 
Bomae pridie Idus Novembris (1). 


EPISTOLA XXV. 
Poggius p-. sal. dicit JVicolao suo. 


Cum essem nudius tertius cum Bartholo- 
maeo de Dardis ( nam ut forsan nosti is infirma- 
tur) redditae sunt eia te litterae, quas dedit mihi 
legendas, rogans.ut ad eas rescriberem. Át ego 
eas cum legissem coram, nihil vidi, cui respon- 
dendum esset: rogas enim, ut Garsiae tuas lit- 
teras tradat,;et simul narras consuetudinem , et 
sermones , qui tibi sunt admodum jucundi cum 
Antonio Lusco. Si adessem , fortassis .adderem 
nonnihil salis confabulationibus vestris. Nos au- 
iem hic plane. frigemus, ut ne venti. quidem 
meridionales, qui jamdiu hic regnant , nos con- 
calefaciant. Ego ad te scripsi superioribus litteris 


(1) Anni , ut opinor , 1428. nam loquitur de Dialogo contra 
aYaros. sondum edito , et editus est anno 1419. Vid. Vit. Poggii 
1. 1. p. 155. 


EI 


LIBER IIL 261 


membranas, quas ad me misisti, inutiles et ine- 

ptas esse pro Agellio: itaque scripsi Ser Ángelo, 
ut pararet alias quamprimum, ne scriptor cesset: 
tu item eas solicita, et vale. Antonio Lusco salu- 
tem dicito verbis meis. Die XIII. Novembris (1). 


EPISTOLA XXVI. 
Poggius pl. sal. dicit Francisco Barbaro F.C. 


Jam tandem gaudeo te factum esse Chri-. 
stianum, relicta illa Jesuitate , quam adscribebas 
principio literarum tuarum. ÁAnimadverti qui- 
dem te descivisse ab eorum impudentia, qui no- 
mini Jesu soli inhaerentes, novam haeresis sectani 
 moliebantur, gloriamque in amplificatione ejus 
nominis quaerebant apud vulgus, et rudem ple- 
bem, cujus muneribus anhelant. Sed tu, .ut decet 
virum non solum doctum, sed et sapientem, Je-- 
sum et Christum conjungens , non disjungis ver- 
ba, quae sejungi non possunt. Fuit mihi saepius 
contentio cum his rudibus, atque incultis asellis 
bipedalibus, cum ostenderem pluribus rationibus. 
majorem dignitatem inesse verbo Christi, ex quo 
et Christiani dicimur, quam Jesu: ad quae illi 
satis inepte respondent: ut manifeste appareat 
níagis ab ambitione, et pompa hanc divisionem 
hominum profectam, quam ab ulla aut sanctimo- 
nia, aut religione. Sed haec hactenus. Existima-: 
bam, si quis ex nostris, qui latine scribunt , pla-- 
ne, et aperte scriberet, me esse unum , in cujus. 

(*) Anni , ut mihi videtur , 1418. p s 


262 POGGII EPISTOLJE 
litteris nihil esset ambigui. Át tu, velut ad Oe- 
dipum scripserim, haeres in dictis meis. Sum 
tamen satis apertus et ore, et calamo, quamvis 
non ut frater ille de Observantia, qui nuper 
AÁnagniae. nudus ad populum concionatus est; cre- 
do ut femellae, a quibus, non ut quondam Zucha- 
rus noster,se apud Pontificem abhorruisse asse- 
verabat, non aspernarentur ejus congressum. Ve- 
rum quid in meis litteris non intellexeris nescio: 
quod tunc scripsi, nunc quoque rescribo ; illum 
alienissimum esse a. concordia, velle autem liti- 
gare, negareque se unquam quicquam .pollicitum 
esse de lite omittenda, Homo est asper, moribus 
difficilis ,, morosus, sordidus. et corpore et animo. 
Rogavi Cardinalem . Placentinum ut eum  allo- 
queretur, hortareturque ad concordiam: at ille 
statim, homo est, inquit , intractabilis , nemini 
fidens, incredulus, suspitiosus, et a quo nil spe- 
rem impetrare praeter alienationem. Bellum igi- 
tur cum eo gerendum 'est, cujus eventum hescio 
conjectare, nisi prius videro, quibus armis sis 
certaturus. Ita, ut non utar circumlocutione , 
sententia mea. est, ut mittas ad nos; quo jure 
causam tuam tuearis: tum autem pecuniam , 
maximum et praecipuum litigandi fundamentum. 
Nam jus absque pecunia pro injuria est: intel- 
lextin? Cognitis autem viribus tuis, perscribam 
ad te, quid de his sentiam, tum vel recta via 


proficisci poteris, si plana erit, vel circulatione, 


si.aspera: hoc est hostem ludere, ubi congredi 
cominus sit periculum. Ego obsequar . voluntati 
tuae. Unum scias, nulla hic eloquentia causas 


LIBER IIL 263 
defendi; neque fandi, sed fundendi cura solere 
hic fieri in causis superiores: hic non est opus 
sibylla. Quod autem vis scire quid excuderim , 
id est Dialogus quidam scriptus in avaritiam: sed 
quia tempora sunt in culpa, nollem, ut aliquis 
in se scriptum putaret, qui posset proscribere. 
Mitto tamen ad te prooemium, quod postquam 
legeris, projicito in ignem , ne qua eflluat. Scio 
mea non esse ullo modo vestris comparanda : 
sed ut ille Tarentinis, et Consentinis se scribere 
dixit, ita ego non plane a doctis, sed a faculta- 
. tis meae hominibus me legi volo: aut. enim idem 
quod ego sentient, aut non magnopere adversa- 
buntur. Vale mi Francisce , et me ama. Romae 
die XVIII. Decembris (1). 


: EPISTOLA XXVII. 
Poggius pl. sal. dicit JNicolao suo. 


AÀut aures tuae nimis delicatae sunt, quae 
abhorrent, quicquid invite audiunt, aut moerore 
confectus vehementiores paulum litteras scripsi- 
sti, aut. subiratus fuisti litteris meis, quia erant 
verbis vulgaribus. Quid. enim ita longam tragoe- 
diam scribi, et inanem laborem sumi a te opor- 
tuit propter nescio quas membranas , quas mal. 
lem igni combustas, quam tibi aliquid attulisse 
molestiae? Excusas te et bene factum arguis, re- 
petens quaedam vetera, quae neque recolo me 
scripsisse, et scio esse ridenda. Quid opus fuit 

(1) Anni , ut opinor , 1438. 


i 


264 POGGII EPISTOLJE 


hoc tot. verbis agere? Cum ad te scribam dein- 
ceps, sumam perpendiculum, quo dimetiar ver- 
ba mea, aut stateram, qua expendam pondus 
singulorum . verborum , nihilque dicam, nis be- 
nevolum, politum , himatum, bumile, quod si ad 
quadram redigatur, non possit reprehendi. Quin 
tu haec accipe bono animo,sicut amicum decet, 
et istas ineptjas inler nos omitte. Àn. est di- 
gnum nota censoria , quod scripserim membra- 
nas alteras majusculas, alteras paulo minores es- 
se. Sed mihi luna officit, tibi sol non opitulatur. 
Tale tamen est principium litterarum tuarum , 
et tamex flebili re sumptum, ut mirer te languore 
plenum non plura etiam scripsisse. Ámisimus 
quidem amicum, cui haud facile alter succedit: 
difficile est et arduum, mi Nicolae, reperire ho- 
minem, qui possit vocari amicus. Dolendum est 
itaque in tanta jactura, de qua nihil ad te scri- 
psi , qui pluribus diebus attonitus fui tum dolore, 
tum etiam timore. Nam cum febris illa pesti 
lens esset, ego autem ab eo raro discederem , 
mortuo illo, coepi et ipse non nihil timere. Ita- 
que ibam deambulatum per civitatem raro do- 
mum rediens, nihilque magis oderam quam no- 
ctem, qua mihi et domi redeundum erat , et 
consuetudo sociorum relinquenda ; solitudo enim 
contraria est dolori, timorique. Sed hoc omitta- 
mus. Facilius dolere possuntuus, quam haec mu- 
tare. Laudo tuam diligentiam de quarta Decade: 
ea nunc scribitur: non multum autem curo, an- 
tea ne, an postquam scripta fuerit, emendetur , 
quamquam duo habeo volumina satis tolerabi- 


LIBER IL . 265 
lia inter. mendosa.. Huic quartae Decadi , ut. con- 
jicio, multa multis in locis desunt. Josephus tuus 
seribitur extra. domum, et cito absolvetur. De 
Agellio nescio. quid erit: hi mei scriptores tanta 
molestia me afficiunt, ut persaepe. mallem carere 
libris, quam illos tanto fastidio parari. Expecto 
libros. contra Appionem Grammaticum quos ad- 
dam historiae. Eos cura.ut habeam ante festum 
ANativitatis. Primus, et. secundus libri quartae;De- 
cadis sunt admodum parvi, quippe; qui; oh 
-€xcedant.. septem... folia : seribe ,. an. ita.;sit. án 
vestris, Scio. te non indigere ad. praesens. oratio- 
nibus Tulln; ego autem indigeo maxime, nam 
hae solae sunt apud me. Scio ietàam te: hiente 
non séribere: si tamen omnino eas. volueris, 
anittam primo, quod malueris, volumen, et cum 
illud absolveris, mittam reliquiim : hoc modo;&t 
tibi satisfiet, et: mihi.. Vale. .Saluta Ántonium 
Luscum. Hic aer propter frigus emendatior est 
factus, neque aliquos mori audio. Romae V. Ka- 


lendas Decembris (1)... , : i 
EPISTOLA XXVHI. 


Poggius pl. sal. . dieit HAND $40; : 
axxo 
J — —! NIS libros adversus 
Appionem Grammaticum , sed: adhuc non vene- 
runt. nescio. aliorunz negligentia, an tua; quio- 
Eia. tamen :facias, in honam. partem. accipio, et 
id bono animo fieri a te p "- te .'solicito,, 


1) Anni ,ut videtur, 1428... — -— 
Vel. 5. 33 


266 POGGII EPISTOL £ 

quia scriptor jam .absolvit reliquum  opus,. et 
difficile est eum tenere sine opera. Mitte igitur 
librum, et quamprimum. Non tantum mihi sa- 
Aisfacis, quantum communi utilitati , et famae 
illus: viri. Paro enim libros non mihi soli, sed 
'caeteris, et. etiam posteris, quibus boni viri. so- 
lent etiam prospicere. Quod si forsan aliquid 
mmürositatis, ut aliquando soles, .concepisti ,' ef- 
funde illam:in res, quae spectent. ad .me so- 
iIutn 3x quibus, patiar me non. solum reprehend, 
:ged' castigari. Chartae. quas modo habui, et spur- 
cissimae sunt,.et admodum carae: tractavit Pe- 
'trus -in.hoc:Ser Angelum . nimium: velut rudém 
' harum rerum..Habuissem hic membranas melio- 
.res'viliori pretio:;:neque. vero istis utar. Ágas 
"Verbis meis:gratias.Petro, qui. mecum egit , ut 
dignum fuit: fidentia mea. Vale et mitte librum, 
:wel:resctibe te illum: non missurum. Romae M 
Janwatis (1 Uem "Me idt. evidenter 


utt iE o oi : epp 


EPISTOLA XXIX. 
Poggiuspl. sal. dicit Nicéldo suo P. C. 


Nescio .ah .hoc : tempus, .et, -hi cibi fecerint 
tibi nauseam, quo stomachatus sis: ideo volui tibi 
aliquid: epularum , parare, quae :erigant,: atque 
exctent tibi: appetitum:: neque :solum :commo- 
veant stomachum, sed te faciant oscitare. Nico- 
laus jlle-Treverensis scripsit litteras cum inven- 
tario librorum, quos, habet: in his. sunt miulta 

(1) Anni, ut opinor , 1429. , 


LIBE IR. III. 267 


volumina,.quae longum esset referre; dicit se 
habere multorum OperumCiceronis, i in quibus sunt 
Orationes de Lege Agraria, in Pisonem, de Le- 
gibus, de Fato, et plura alia ex fragmentatis ; 
quae si essent integra, magnum. esset lucrum. 
Item aliud volumen, in quo sunt. XX. Opera 
Cypriani Carthaginensis: item, quod magni facio, 
Agellium, ut putat, integrum, et quo magis gau- 
deas, Q. Curtium, in quo sit primus liber: de 
fine nil scribit, sed existimo, postquam princi- 
pium est, non deesse reliqua. Sed hoc parum 
est. Habet volumen aliud, in quo sunt XX. Co- 
moediae Plauti: hoc ingens est lucrum , neque 
parvo aestimandum. Nomina autem Comoediarum 
sunt haec cum principiis, si tamen ipse non er- 
ravit; ita enim transcripsi ex sua epistola: Plauti 
in Amphitruone; alia cui deest nomen; in Aulu- 
laria;in Euclione(1); in Captivis;in Bacchidibus, 
in. Mustellaria ; in Menaechmis; in Milite; in Mer- 
catore; in Pseudolo; in Poenulo; in Persa; in Ru- 
dente; in Sticho; in Truculento; in drnummos : 
incipit. | | 

Dum bellum gereret amanti argento filio etc. 
Ponit harum comoediarum principia , quae omit- 
to, quia non satis diu possum scribere propter 
lippitudinem oculorum, qui ab scribendo me im-. 
pediunt. De Republica dicit se deceptum, et il- 
lum librum fuisse Macrobium super somnio Sci- 
pionis: sed tamen se non desperare, quin repe- 
riatur. Àit enim quemdam doctum virum dixis- 
se sibi ubinam esset, et se quamprimuni eo 
profecturum. Inventarium caeterorum librorum 

^ (1) Nobis ignota. 


368 POGGII EPISTOLE . 
mittam tibi, cum ocium erit: sunt enim aliqua 
non contemnenda. Verum, quod me torquet, hic 
non est nunc venturus ad Italiam, et interim 
multa possent accidere impedimenta. Dixi Car- 
dinali, (1) ut aliquem mitteret aptum ad portan- 
dum hos libros, cum non esset expectandus ad- 
ventus illius; et nisi ita fiat, actum est. Ideo 
concalefacias tuis litteris Cardinalem de Ursinis , 
et ego quoque eum stimulabo. Difficultas sola 
erit pecuniaria; nam hic homines mulüifariam 
frigent ; propterea loquaris quibuscum .tibi vide- 
tur. Si pecuniae adessent, modus esset ad mit- 
tendum aliquem non Maulsiin , qui sciret con- 
venire hominem, et libros deferre. Tu modo ut 
placet. Monachus Hersfeldensis venit absque libro; 
multumque est a me increpatus ob eam causam: 
asseveravit se citorediturum, nam litigat nomine 
Monasterii, et portaturum librum. Rogavit me mul- 
ta: dixi menil facturum, nisi librum haberemus; 
ideo spero et illum nos habituros, quia eget fa- 
vore nostro. Habes satis pro coena. Vale manu 
veloci. Romae XXVI. Februarii 1428. (2) Unum 
eram oblitus : audivi virum illum optimum , et 
amantissimum patriae Joannem de Medicis de- 
cessisse: dolui, doleoque quam maxime, tum pa- 
triam carere tali cive, tum filios destitutos. tali 
parente, e£ nos amico optimo atque humanissi- 


(1) Cardinalis de Ursinis de quo paulo infra. 

(3) Sic in Codice, sed aut erratum est , et legi debet t429. aut 
Poggius banc epistolam juxta stilum Florentinum obsignavit, nam 
certum est Joannem de Medicis die vigesimo Februarii decessisse , 
ut habetur ex epigraphe quae ejus tumulo inscripta est , et testatur 
Ammirato Storie Fiorentine p. V. t. a. pag. 1046. | 


LIBER III 269 
mo, quamvis patrono debui dicere. Credo Co- 
smum, Laurentiumque maximo dolore affectos , 
ita enim postulat, et ipsorum virtus, et parents. 
Sed sapientia utendum est, cum sit opus, nescio 
an minus in adversis, quam in prosperis. Dicas 
Cosmo, ut non obliviscatur, quae olim sibi di- 
xerim; non est enim eadem ratio omnium , et 
temporum, et hominum. Vale, nimis enim scripsi 


EPISTOLA XXX. 
Poggius JVicolao suo sal. pl. dicit. 


Epistolae tuae respondebo alias pluribus) 
adhuc impedior oculis, ne scribam ad lucernam, 
et scribendo defatigatus sim. Hortatus es me in 
litteris tuis , ut consolarer Cosmum nostrum. Ego 
diutius cogitavi, an aliquid scriberem,ad eum; et 
cum aliquid a me politius, si scriberem, dicendum 
esse arbitrarer, ad id autem otium non esset, 
silui potius, quam inepte loquerer. Nunc parere 
volui tibi. Itaque paulo ante cum domum rediis- 
sem, sumpto calamo exaravi epistolam manu 
veloci, in quam conjeci quicquid in buccam ve- 
nit ex improviso. S1 id antea praemeditatus es- 
sem, absolvissem aliquid perfectius. Igitur legas 
epistolam , et si tibi non omnino ridicula vide- 
tur, aut insulsa, reddas eam Cosmo cum hac 
significatione, scilicet , me ex tempore illam scri- 
psisse. $1 vero non videretur tibi me digna, lace-- 
rato eam potius, quam cum nota exeat manu 
iua. Volui enim satisfacere tibi: sed vereor ne 


270 POGGII EPISTOL/E 

neque mihi satisfecerim, neque tibi. Sed leges 
epistolam; et arbitrii tui sit an. reddas. Si facio 
satis officio meo, etiam verbis incompositis, non 
magnopere curo. Ad me tamen perscribas , quid 
de ea re egeris. Sollicito Cardinalem (1), ut mit- 
tat pro libris; is missurum pollicitus est post 
Pascha. Si forsan epistola tibi placeret , cura ut 
habeam ejus copiam , quia illius transcribendae 
non datur tempus. Vale, che gli occhi mi .. . . 

Ego jam Opusculum absolvi, de quo alias 
ad te scribam, et simul legendum mittam , ad 
exquirendum judicium tuum (2). 


EPISTOLA XXXI. 
Poggius JVicolao suo sal. pl. dicit. 


Tu forsitan existimas me negligentem in 
scribendo tibi notam librorum, de quibus scri- 
psit N icolaus Treverensis: nihil minus: sed in- 
dignor aliquando eos, quibus me in rebus gra- 
vioribus facillimum praesto, reddere se mihi in 
leviusculis difficiliores. Ita stomachor persaepe, 
et simulo me negligere ea, quorum sum cupidis- 
simus. Cum ostenderentur mihi litterae Nicolai, 
statim cum veni ad nomina Comoediarum Plau- 
ti, exclamavi lucrum ingens factum , statimque 
sumpto calamo celeri manu cedulam conscripsi, 


(1) Cardinalem de Ursinis de quo in superiori epistola. 
(2) Deest anni et diei nota, sed certe haec epistola , ut ex ejus 
fine colligi potest, est anterior, e&L XX XIl. infra , cui nota diei VI. 


Maii 1429. adscripta est. 


LIBER IL .. 27! 
quam ad te mitto his litteris insertam. Caeterí 
nihil aestimabant, sed a me admoniti , quod. non 
advertebant, coeperunt, ut imperitorum mos est, 
magni aestimare. Rogavi litteras, ut. significarem 
tibi omnia diligentius: negavit se daturum : ite- 
rum legi, et praeter ea, quae ad te scripsi , nil 
est quod magni faciam. Seepius petivi ,; mihi 
fieri copiam litterarum ,' quamvis magis tibi 
quam mihi satisfaciendi causa petivi; adhuc:non 
potui habere; procrastinando. tenuit, aliam: ex 
alia excusationem ferendo. Nicolaus tamen pau- 
cos libros nominat, sed dicit se missurum inven- 
tarium: id, cum venerit, scies. Cum viro suavis- 
simo Laurentio (1). sum quotidie, neque. ab ee 
possum avelli, tantum afficior moribus suis. Curo 
eum abducere a moestitia mortis paternae, et 
revocare ad: vitae jucunditatem. Licet enim:res 
sit gravissima, tamen stultius est nihil , quam 
diutius cogitare in eo, quod aut vitari, aut repà- 
rari nequit. Rinucius abiit a Cardinali: causam 
ipsi viderint ; neque est meum dijudicare de re- 
sponsis Sibyllae. Unum .scias.volo, hos nostros 
satrapas esse vasa quaedam ingratitudinis. Id. 
commune est vitium eorum,. quibus :plus licet 
quam oportet. Sed nostri sacerdotes ita obtem- 
perant praeceptis Dei, ut non solum vitium hoc 
fugiant, sed etiam suspicionem. Naufragium fa- 
ciet, qui tali gubernaculo confidit. Sed ipsi vi- 
derint: Rinucius. tamen satis diu graecus fuit. 
Per Laurentium .mittam tibi opusculum illud, 
quod absolvi, idest, contra avaritiam. (pertet 

(1) Laurentius de Medicis. rcd ! 


272 POGGII EPISTOL/E 

ine illud: occulto tenere, ne quis in se dictum 
aestimaret, donec veniat tempus edendi. Tu il- 
Jud examinabis, et.diligenter. Credo, nisi me de- 
Cipio,.si nostratia consideres, placebit tibi, si ta- 
rnen non revoces illud. ad eloquentiam priscorum. 
Ego Tulli Orationes nullas habeo, misi quas 
petis: hae sunt tanquam «ibus, quo conservo 
valetudinem: libros: enim: fere omnes misi do- 
num: ideo patere: modo illos penes me esse , 
dias fet, qued mandas. Ágellium ad te mittám 
etiam. per. Laurentium, ut opinor. Vale. Saluta 
Cosmum, et Carolum. Romae Illl. Nonas Apri- 
lis: (1). Quidam Joannes de Toscanella scripsit 
«pistolam: mibi, quam heri habui, cum essem 
in:prandio eum nostro. Laurentio. Ne se contem- 
ptum puteí, exaravi ad eum pauculos versus: 
nanx licet ocium: sit, animus. tamen abest mul- 
ta scribendi, et. simul quid ejusmodi viro respon- 
deam, ignoro. Tradito..sibi. litteras , legas prius , 
— — | 


EPISTOLA XXX 
 Poggius Nicolao suo. sal. - pl. dicit. 
pone de Medicis dabit tibi dial E 


quem absolvi contra avaros. Oro.te legas illum 

-ea cura ,:ea diligentia , qua. soles et caetera; exa- 

.munes non solum sensus, aut sententias, sed 

. singulatim et: verba, et. syllabas. Primo: an ordo 

placeat perspicee, dein collocutores. "Tlribueram 
(1) Anni 1429. | 


LIBER III. 273 
priores partes avaritiae impugnandae Cincio. Sed 
Antonio Lusco minime placuit dici contra ava- 
ritiam ab eo, qui reputetur avarus. Ita personam 
mutavi, et Bartholomaeo tribui. Secundo autem 
loco impugnatur ab Andrea Constantinopolitano, 
qui cum sit religiosus, apta persona visa est, 
quae responderet Antonio, et auctoritatibus Scri- 
pturae Sacrae uteretur ad reprehendendum ava- 
ritiae crimen. Ántonius autem, qui fere est pro- 
digus, defendit avaritiam; nam is minori culpa 
tuetur vitium , a quo longissime abest; ut non 
natura, sed disputationis gratia ab eo is locus 
susceptus videatur. Cum nostra lego, idest, ho- 
minum nostri temporis, non omnino. displicet 
mihi hic meus labor: cum vero animum revoco ad 
illos superiores, balbütire videor, et piget, taedetque 
scripsisse. Finem dialogi quandoque probo, quan- 
doqüe improbo: sed tuum expecto judicium de om- 
nibus. Ácquiescam, mihi. erede , sententiae tuae, 
utrum efferendus sit, an reticendum. Non fallat 
te aut amor in me tuus, aut studium mei com- 
mendandi. Hoc primum est opusculum , quod 
tanquam in campum, atque in palaestram sit per- 
venturum; itaque tale sit oportet , quod non de- 
decus domum reportet , sed laudem. Videto etiam 
prooemium, an sit pertinens, an rei congruat; 
omnia denique inspicito dihgenter. Communica- 
bis etiam, st videatur tibi, cum Ambrosio no- 
stro, ut, et quid ipse sentiat, haurias: tum etiam 
dabis legendum Leonardo Aretino, ita tamen, 
ut ante me facias certiorem tuae sententiae; nam 
ad ipsum scribam quoque me velle judicium 

Vol, I. 34 


274 POGGII EPISTOL;/£ 


suum, ne se putaret posthabitum. Quamquam 
vereor, ne se offensum putet hoc sermone pro- 
pter avaritiae suspicionem. Sed in commune di- 
cta sunt omnia ; si quis pro se dictum putabit , id 
pro eo dictum aestimetur. Non autem apposui 
titulum, ut non sciatur meum esse, antequam a 
te comprobetur. Si, quod opto, placebit tibi, tunc 
tuum erit munus mittere libellum ad Barbarum 
nostrum: et ego quoque ad eum litteras dabo, 
quae una reddantur. Respondeas oro quampri- 
mum;nam suspensus ero animi, quoad rescripseris. 
Recepia te litteras perbreves plenas stomachi, 
atque indignationis. Video te jam fieri partici- 
pem difficultatum , quibus Horatius ait senes 
circumveniri, nimis es difficilis, ac morosus. Ne- 
SClo, si ita me levem adhuc vidisti in scribendo, 
ut conjecturare possis me ludendi tui gratia ad 
te de Plauto scripsisse: nuuquam id ne in par- 
vulis quidem rebus feci: quid tu me existimas 
in re gravi hoc facturum? Ego cum ad te ultimo 
scripsi, putavi me cedulam inclusisse in epistola : 
oblivione factum est, ne insereretur , neque 
id perpendi, nisi nuperrime, cum revolverem 
certas scripturas. Tu putas levitate, aut contem- 
ptu factum, existima ut libet. A te vero binas 
tantum litteras accepi, et tu centies scripsisse 
ais: nunquam ad me scripsisti, quin rescripse- 
rim. Sed cautius agam tecum deinceps , post- 
quam ita es fervidus. Senties ista prius ab aliis, 
quam a me: ita non habebis causam non creden- 
di vel evangelia, vel epistolas. Nimis es delica- 
tus, nimisque omnia ad quadram redigis cum 


LIBER IIL 275 
amicis. Sed haec posterius. Cura obsecro superio- 
ra, et id erit gratissmum: haec parvula sunt, 
neque digna quibus respondeatur. Sed haec scri- 
psi ne adeo sensui tuo blandiàáris. Vale. Romae 
die VI. Maij 143g. 


EPISTOLA XXXI 
- Poggius MWicolao $0. pl. sal. dicit. 


. Per loirentiud nostrum dedi. ad te litteras, 
et simul misi libellum meum tanquam ad judi- 
cium, in quo vel absolvatur tuo patrocinio, vel 
damnetur. Igitur leges ineptias meas: ago inte- 
rim pendebo animi suspensus ad opinionem 
d£uam. Liberabis me ergo, et duamprimum, hac 
ura, scribens quid. tibi videatur; et an loquen-: 
ium. sit deinceps, an conticendum. Verum in 
Jitteris meis unum.scribere omisi ut poneres 
nomen illius, qui laudavit Diopysium Lyrannum, 
'eb contra Platonem scripsit in. libello, . nam i4. 
non occurrit memoriae, et libros meos non. ha- 
beo ad. inspiciendum. AÁddes igitur nomen illud 
in spatio, ubi deest: hoc tibi signum sit me. esge 
obliviosum, ut non admodum mireris me in re- 
bus aliis memoria deficere, cum in iis mihi de- 
sit, quas maxime advertere studeo. Vale et me 


ama. Romae die XIV. Maii (1). 


(1) Anni 1439. 


276 POGGII EPISTOL € 
EPISTOLA XXXIV. 
Poggius pl. sal. dicit JVicolao P. C. 


Bis jam venerunt ad nos tabellarii sine tuis 
ed me litteris, posteaquam Laurentius Floren- 
tiam rediit. Hoc est mihi non parvum argumen- 
tum, dialogum illum minime probari tibi. Nam 
soles gratulari mihi semper, et quamprimum " 
um quid litterarum a me recepisti, quae qui- 
dem tibi placuerunt. Nunc cum tandiu sileas 
'post adventum: Laurentii, conjicio ex hac tua 
taciturnitate, rem esse tuis auribus indignam; 
'sed te fersam neque audere culpare laborem 
"meum, ne me deterreas scribendo, neque velle 
praeter consuetudinem tuam mentiri, si lauda- 
veris praeter quam quod opineris. Igitur rescri- 
bas, oro , quamprimum , nisi fuerit molestum , 
et'me, qui suspensus animi pendeo, libera hac 
cura. Si vero res videtur indigna, quae edatur, 
remitte libellum, ita ut non. deveniat in alterius 
3nanus, cum bolini infamiam assequi pro laude. 


ad Romae EE Juniis s ) 


(1) Anni 1429. 


L I B E BR Ill. 277 


EPISTOLA XXXV. 
Poggius pl. sal. dicit Nicolao P. C. 


Dici non potest, quam gratum mihi fuerit 
wudire abs te, quid sentires de Dialogo: nec ve- 
reare, ut. is sim, qui nolim verum audire, aut 
cui molestum sit amici sententia, praesertim 
tua, qui loqueris mecum ex animo. Vide quanti 
te faciam, quantique aestimem judicium tuum. 
Ostenderam ilum Antonio. Lusco, et item alte- 
ri, qui est admodum doctus: uterque probavit, 
sive assentiendi causa, nolo enim dicere adulan- 
di, sive, quod ita opinarentur. Sed cum scirem 
judicium tuum acre, atque exquisitum in talibus 
esse, mihique esset persuasum me a te amari, 
decrevi nil edere absque consilio tuo, ut qui 
plus tibi soli tribuam, quam caeteris omnibus. 
"Verum ut rescribam ad ea quae dicis tibi non 
probari, non quidem quo illa defendam aut opi- 
nioni tuae adverser, sed. colloquendi gratia, pri- 
mum scias hunc libellum me non editurum fuis- 
se vivente hoc Pontifice Maximo: cum enim 
multi illum culpent ejus rei, de qua disputatur, 
nollem ut existimaret quis, scriptum esse in 
eum, qui posset proscribere. Quamvis enim 
naturae sit facilis, et beneficae, tamen nolo ex- 
periri , quid detractores obloquendo possint: cum 
tutius sit silere, quam ea loqui, quae aliquis in 
se dictum asperius aestimaret. Nam caeteros non 
est ut verear: nullus de se putabit scriptum, nisi 


278 POGGII EPISTOLJ/E 
qui prius de moribus suis praejudicium fecerit: 
at est nemo, quin se bonum et putet, et haberi 
velit. Itaque etiamsi libellus videretur tibi di- 
gnus, qui ederetur, continerem illum domi, 
quoad. tempus se daret vacuum a suspicione peri- 
culi. Quod autem nomina collocutorum displi- 
cent tanquam barbara, neque in eos cadere, ut 
reprebendant avaritiam, quos credis avaros; pri- 
mum oportet, ut iis nominibus utamur, quibus 
homines appellantur, neque si nomina molesta 
sunt, mihi tribuendum est, sed temporibus , et 
idu nostrae, quae illa introduxit. At, inquies, 
multi nominantur ita , ut ferri eorum nomina pos- 
&int, qui erant aen) in sermonem. Fateor, 
sed ii sumendi erant, et qui adsunt, et qui pos- 
&unt coire, et qui non sint omnino rudes, ut 
videatur hic sermo inter illos oriri potuisse. Nam 
de moribus eorum ita sentias volo, Ántonium (1) 
atque Bartholomaeum (2),opinione mea, esse ad mo- 
dum liberales. Tribueram primas partes culpan- 
di avaritiam Cincio, qui habetur avarus; defen- 
dendi vero Antonio, qui est fere prodigus: id. 
consulto feceram, ut et avarus impugnaret ava- 
ritiam, et prodigus tueretur. Át id non tulit ullo 
modo Antonius: de me, inquit, ut libet: Cincium 
vero contra avaritiam dicere ridiculum est, et 
. non ferendum. Cum deessent , qui in meam collo- 
eutionem inseri possent, totum id tribui Bartho- 
lomaeo, collocutorum inopia. Nam quod mentio 


- 


(1) Antoniam Luscnm. 
(2) Bartholomaeum a Monte Politiano, 


LIBER II 279 
fratris Bernardini (1) displicet, eaque in. Dialo- 
gum introductio; id ego non feci ad eum lau- 
dandum, sed ad exagitandum paulisper hos mo- 
lestos latratores, ac rabulas francos. Simul per 
eorum ineptias visum est apte subjici posse qui- 
bus in rebus delinquant, cum non reprehendant 
ea vitia, quae magis vulgo nocent. Scis morem 
Dialogorum, cum vel veris rebus, vel similibus 
veri niti debeant, et saepius alia res ex alia in 
.sermonem cadat. Sed alia via aggrediemur. Men- 
tionem autem Isidori factam scias mon-inopia 
auctoritatum, sed quia in culpandá avaritia sacer- 
dotum ii potissime apti videbantur, quos illi di- 
gnificant, quosque in suis legibus, et decretis 
quotidie legunt. Verum facillime, et sine jactura 
amoveri potest ; nam Pauli Apostoli, aut ÀÁugu- 
stini, aut Chrysostomi sententias non puto a te 
sperni, quorum trium auctoritatibus utor. Bur- 
gundionis (2) vero memini, ne viderentur illa a 
me translata, cum sint inepte traducta, et nulla 
cum elegantia, praesertim cum et ab graeco, et 
docto homine referrentur. Sed et nomen hoc abo- 
lebitur absque detrimento. Dubitavi autem diu, 
an referendae essent a me hae Sanctorum aucto- 
ritates, an. utendum sententiis illis absque ap- 
pellatione personarum. Sed majus pondus visa 
sunt verba habitura, quae tantorum virorum 
vocibus dicerentur, et hoc ipsum multis in locis 


(1) Frater Bernardinus de Albizeschis de Senis, Ordinis Mino- 
rum Observantium. Vide T'iraboschi 'T. 6, Lib 3. Cap. 6. $. 11i. nec- 
non vitam Poggii T. t. p. 153. 

(2) Vide supra p. 31, 


280 POGGII EPISTOL/E 


factitatum video a Cicerone nostro, ut aliorum 
verbis, et sententiis uteretur. Quod autem hunc 
sermonem inferiorem epistolis meis judicas, id 
sentis recte, et ita esse concedo. Verum de in- 
dustria a me factum est: non enim solum non 
accersivi, sed in multis rebus declinavi ornatum 
dicendi. Lege Opera Ciceronis nostri, hoc est Dia- 
logos suos omnes (de Oratore excipio) tranquilla 
quadam, et pacata sunt eloquentia, si Orationes 
consideres, aut Epistolas suas. Nolui videri ni- 
mium elaboratus, aut qui expiscatus fuerim di- 
cendi flosculos, et ornamenta omnia. Át videntur 
tibi in prooemio nimium laudari nonnulli. Ego, 
mi Nicolae, non opinor omnes omnium lauda- 
tiones veras, aut esse, aut fuisse: sed multa in 
eis contineri, quae ad ampliationem, et. dignita- 
tem pertinerent ; quamquam s] recte perpendas 
verba mea, non tanta in eis, quanta videtur, 
laudis copia continetur: non tribuo eis immor- 
talem gloriam, sed magnam laudem, et. nomen 
multis saeculis duraturum. Quod autem dixi 
omni doctrinarum genere praestantes, id dixi 
propter Leonardum (1), cui paulum tribuere etiam 
praeter opinionem, haud ab re esse visum est. 
Sed. haec mitigari poterunt. Haec scripsi, ut vi- 
deres, quae me moverunt. Verum ut tibi retulit 
Laurentius, s Pontifex discedet, ego e vestigio 
ad vos accedam ; sin vero in urbe morabitur, ego 
te videbo, communicaboque tecum , ac colloquar 
de singulis acquiescens tuae sententiae. Consu- 
lendi enim tui causa ad te misi libellum, cujus 


(1) Leonardum Aretinum. 


LIBE SR II 281 
edendi nulla est fervens voluntas, cum tempora 
commodiora sint expectanda. Tantum rem para- 
tam volo, ut cum opus fuerit, possit efferri, et 
ita, ul non poeniteat edidisse. Nam, ut scribis , 
scio pensitatum' iri non solum sententias, sed 
verba, et syllabas. Sed de verbis minus curo, sen- 
tentiae me movent. Nam cum aliorum scripta 
lego, est ut non videar pertimescere multorum 
censuram: sunt caeteri eloquentes, et ornati, sed 
ita, ut non cedam illis: sed haec eoram omnia 
tuo arbitrio limabuntur. Tu opus contine, quoad 
tecum loquar, nec de illo cum ullo amplius com- 
munices praeter Nicolam (1) Frater Albertus de 
Sarteano(2)est mihi amicissimus propter virtutem 
suam ; est enim doctus, et perhumanus, vitaeque, 
ut puto, integerrimae. Is est in Urbe, mecumque 
locutus est de hoc interdicto, et ejus iniquitate. 
Tuus Generalis non potest pati virtutem alicujus 
probi: perstringit enim aciem oculorum ejus 
splendor bonórum virorum. Dabo operam, ut in- 
terdictum tollatur. Tu si illum vides sycophan- 
tam, exagita eum, ut libet: mihi ex eo Ordine 
paucissimi sunt accepti. Unum. scias, quae isti 
objiciuntur a Generali, falsa, et potius ex mali- 


(1) Nicolam Mediceum. 

(2) Frater Albertus de Sarteano prope Clusium, ex Ordine Mi- 
norum Observautium, fuit Guarini discipulus, et hujus aetatis cele- 
berrimus Evangelii praeco. Franciscus Barbarus in epistola: qua- 
dam Leonello Estensi inscripta , eum virum sanctum , praestan- 
tissimum Christi praeconem appellat. De ejus vita , moribus, 
operibus, et peregrinatienibus vide T'iraboschi Storia della Let- 
teratura Italiana 'V. 6. Lib. 3. Cap. 1. $ XV. nec non Vit. Pogcii 
pag. 162. 166. et Append. XV, 


Vol. 1l. 35 


| 


3820 — POGGII EPISTOLAE 


gnitate aliorum orta, quam ipsius culpa. Vale, 
et me, ut facis, ama. Romae IIII. Idus Junii (1). 


EPISTOLA XXXVI. 
Poggius pl. sal. dicit 4mbrosio V. C. (a). 


Intelligo, quid sentias de Dialogo meo: vi- 
dentur tibi ferri posse ineptiae illius: sed vereor, 
Ae sit, quod Nicolaus scribit, te pro tua huma- 
nitate nolle me deterrere. Ipse omnino a te dis- 
sentit ; nonnulla ei displicent ; multa non placent; 
ornatum vero dicendi deesse arbitratur; mul- 
tumque abesse hunc sermonem ab elegantia , si 
qua est, epistolarum mearum. Ego infantiam 
;meam satis recte novi, neque est ut me ipse 
falam. Cum priores illos respicio , mutus et 
elinguis. mihi videor; cum autem contemplor 
nostros, non omnino balbus. Servari autem eam- 
dem. eloquentiam, et eumdem scribendi morem 
in Dialogis, quo utimur in epistolis , indecens esse 
arbitror. Idque a Cicerone observari video, cujus 
eloquentia, si licet parvis componere maxima, 
longe redundantior, copiosiorque est in epistolis, 
quam in suis Dialogis, exceptis Libris de Orato- 
re. Temperatum est, neque redundans, sed quie- 
tum et pacatum scribendi genus Dialogorum: 
.epistolae autem ornatiores , uberioresque viden- 
tur: quod idem ab reliquis priscis illis doctissi- 

(1) Anni :4?9. nam est certe posterior soperiori epistola, quae 
habet anni et diei notam, et est certe anterior epistola. X XXVIII. 


infra cui adscripta est nota diei 15. Julii anni t439. 
(2) Ambrosius Traversarias de quo supra pag. 83. 


LIDEHR IL X a83 
mis viris usitatum videmus. Ego quoque con- 
sulto multa .dicendi ornamenta omisi, ne vide-: 
rer nimis curiosus fuisse in scribendo. Legas: 
velim epistolam, quam scripsi ad. Nicolaum re-. 
spondens nonnullis locis, quos ille notavit ; non 
ut contrairem judicio suo, aut errata mea excu- 
sari cupiam, sed ut communicem secum meam" 
sententiam. Ego tamen veniam ad .vos, confe- 
ramque vobiscum de singulis diligentius. Tutius: 
mihi crede est assentiri Nicolao, cui nihil , nisi. 
elimatum placet, quam tibi: praestatque in eam. 
partem peccare, ex qua fit. major securitas. Tem- 
pus adhuc extat corrigendi, et emendandi, in 
quo sequar consilium Nicolai, cum. non sit futu-: 
ra magna admodum diflicultas. Sed .legito litte- 
ras meas. Vale, et. me ama. Latteras tuas scito 
fuisse mihi gratissimas. Poma lll. Idus Janua- 


n (i ^ LE 
EPISTOLA. XXXVIL- 


- Poggius Nicolao $uo sal. p. dicit. 

. Si veles, jenen est; ego —9 valeo. Disces-. 
sus nieus, ne dicam fuga ex Urbe, fuit repentinus: 
ideo: nihil ad. te scripsi, neque ad meorum ali- 
quem. '"Turbatus enim eram et conterritus ex' 
morte Bartholomaei de Monte Policiano, viri cla- 
rissimi, mihique imprimis carissimi: accessit. au-' 


(1) Sic in Codice , sed erratum est ; et legi debet Junii. nám' 
haec epistola est certe posterior X XXII. supra, in qua adscripta est 
nota diei VI. Maii 1429. et est anterior epistola Il. libri iV. coi 
pariter nota adscripta est diei. X.11l. Decembris 1439. 


294 POGGII EPISTOL £ 
tem subita recessio, atque improvisa Pontificis, 
a quo impetrare non potui, ut ad vos venirem , 
cum diceret solum Cincium non posse ei satis- 
- facere: itaque ne se relinquerem voluit. Contuli 
me igitur in agrum Cassinatem, locum amoenis- 
simum omnium quae viderim, ibique fui cum 
Cardinali Placentino (1) diebus VI. Vidi autem 
bibliothecam Monasterii, repperique librum, in 
quo erat Julius Frontinus de Àquaeductu Urbis. 
Et iem Firmici Matheseos libri VIII. sed in 
principio desunt primus liber, et item pars se- 
cundi. Nescio an alias legeris hunc librum, quod 
ad me scribas velim. Portavi volumen hoc me- 
cum, ut transcribam libellum Frontini, cum sit 
mendosus, et pessimis litteris, adeo ut vix queam 
legere. Expiscatus sum ibi caput marmoreum 
mulebre cum pectore iacorruptum; mihi quidem 
placet: inventum est autem his diebus, cum erue4 
rentur fundamenta cujusdam domus. Hoc ego 
dedi operam, ut huc ad me deferatur, et deinde 
in hortulum meum ad Terram Novam, quam 
ornabo rebus vetustissimis. Haec omnia videbis, 
cum venero ad. vos, quod erit, cum primum redi- 
bimus. ÀÁntonius Luscus ut in caeteris, ita et hac 
in re fuit prudentissimus, qui praevidens banc 
tempestatem, secundo vento se in. portum contu- 
lit: neque afficitur his molestiis Campanis, ut. 
verbo utar novo, patria aspera, montuosa , in 
qua, ut ipse solet dicere, comeduntur crudae 
carnes, et bibitur vinum. coctum: domus plus- 
quam rusticanae: vellem eum esse participem 
(1) Branda Castilioneus de quo supra pag. 4o. 


? 


LIBER III 285 
horum commodorum. Saluta eum verbis: meis. 
Veni hodie Ánagniam ; redibo statim Ferentinum, 
ubi conduxi domunculam ; nam ibi est Pontifex 
futurus, ut aiunt , qui adhuc solitudine delecta- 
tur, et diversoriolis. Vale et saluta Laurentium 


ac Cosmum. Ánagniae die IX. Julii 1429. 
EPISTOLA XXX VIII. 


Poggius pl. sal. dicit Nicolao suo. 


Hodie accepi a te litteras, quibus scribis te 


alteras ad me dedisse, et de Bulla nescio qua ro- . 
gasse. Eas ego litteras nunquam habui, itaque: 
quid petas, ignoro. Si quid vis, iterum scribas . 


oportet: polliceor tibi diligentiam meam. Rogo: 
te postquam ad. vos venire non possum, respon- 


- 


deas mihi ad eas litteras, quas ad te scripsi ex. 


Urbe, respondens htteris. tuis in facto dialogi 


mei. Scripsi item noviter ex. Ánagnia de itione 


mea ad sanctum Germanum, , et de libello Fron- 


tini. Laetor te habuisse Decades meas, et Agel- 


lium: volo minientur, et ligentur: id tibi ex Ux-- 


be scribere non potui propter moerorem , quem 


concepi ex morte hominis: mei amantissimi, con» ' 
sternationemque animi, tum ex timore, tum ex. 


repentino discessu Pontificis contractam: eva- 
cuanda erat domus; res meae disponendae; mul- 
ta insimul agenda, ut non solum scribendi , sed 
ne respirandi quidem esset facultas. Accedebat 
summus moeror, qui haec omnia duriora effi- 


ciebat. Sed redeo ad libros. Prima et quarta De- 


286 POGGII EPISTOL E 


cades ab eodem sunt scriptae: volo separatim 
colligentur; et cum. volumen chartarum sit ma- 
gnum, volo, ut circum amputentur, quia spacia 
consulto feci latiora, quo ad mediocre volumen 
reduci possent: id curandum est in quarta prae- 
. sertim Decade, quae paucioribus quaternionibus 
continetur. Tua igitur sit haec cura. Ego jam 
cessabo a labore scribendorum librorum: unus 
tamen est liber, qui si dabitur aliquis scriptor; 
in mea erit suppellectili. Is est Plinius de Natu- 
rali Historia. Igitur te rogo, ut pares mihi char- 
tas majoris paulo voluminis, quam sint eae, in 
quibus sunt prima et quarta Decades. Vide au 
littera illius, qui scripsit Agellium, tibi placeat, 
quia adhuc est mecum. Sed vel novum instituam 
in reversione nostra propter hunc librum: ideo 
da.operam, ut membranae non desint. Si volu- 
men Decadarum tibi placeret, id sume pro exem- 
plo. Pontifex est Ferentini, ubi et sum ego. Cu- 
rabo ut valeam. Cum litteris parum habui com- 
mercii his diebus, quibus magis de fuga, quam de 
studio cogitavimus: aliquid tamen impertiar tem- . 
poris, cum sol fervet, quo tempore contineo me. 
domi. Saluta verbis meis Antonium Luscum, 
Cosmum , et Laurentium. Vale Ferentini die XV. 
Pun dac | 


LIBER III / 287 


EPISTOLA XXXIX. 


Poggius pl. sal. dicit Nicolao $uo. 


Heri recepi a te litteras, quibus mihi re- 
spondes ad eas,quas ad te scripseram ex Ánagnia,- 
et simul  rescribis de Magistro Francisco. Locutus 
sum paulo ante cum Pontifice de licentia visi- 
tandi Sepulerum Dominicum, et alia loca, quae 
in litteris narras. Is dixit se daturum ei licen- 
tiam, si vellet se conferre ulterius ex parte sua, 
et cum suis litteris usque ad. Soldanum: respondi, 
me opinari illum suscepturum hoc munus. Ideo 
si id laboris vellet suscipere, esset ei honorificum 
Satis, et res, pro qua iturus est, admodum faci- 
lis est, et parvi laboris. Posset ire primo Ale- 
xandriam, et ad Cairum, postmodum redire ad 
Sepulcrum, deinde Romam: et si portaret, quod 
optat Pontifex, non esset parvum momentum 
ad contrahendam Pontificis benevolentiam. Con- . 
.sule ei ut hoc onus suscipiat, et si assentitur, ac- 
cedat huc ad Pontificem pro informatione agen- 
dorum, et litteris; et cito expedietur. Sed non 
existimet se habiturum aliquid pecuniarum ; in 
alis resarciemus meritum suum. Credo quod 
*ül perdet ex hoc labore; saltem non timebit 
neque Generalem, neque quemvis alium Ordi- 
nis. Ad haec respondeas mihi quamprimum; vel 
ipsemet veniat, et promptus ad iter, nam eum 
expediam quamprimum. Si nollet ire, non faciam 
verbum amplius: habes ad primum. Non timeat 


9388 ^ POGGII EPISTOLJE 


neque Generalem, neque Procuratorem, nam 
utrique satisfaciam : Procurator enim totus est 
meus. Honestum erit tamen, si vult, ut petat 
licentiam a Superiore, si ita fieri consuevit: sed 
neminem timeat: veniat cum duobus fratribus 
tantum, aut tribus. Julium Firmicum , cum ve- 
nerimus Romam, ad te mittam. Est mihi sum- 
ma amicitia cum Abbate Cassinensi , ut non sit 
opus intercessore. Scribam tamen Cardinali ad 
servandam honestatem. Liber est correctus, et 


minime mendosus, ut videtur, excepto defectu 


primi libri. De Plauto, et reliquis auctoribus, qui 
sunt relegati apud Alemannos, non est tempus 


agendiaut loquendi, nam sumus sparsiomnes variis 


in locis. Cum Pontifice paucissimi, et alii prohi- 


bentur huc accedere: itaque vivimus quodam- 


modo solitarii. Spero tamen, ut percepi ex litte- 
ris Nicolai Treverensis, ipsum venturum ad Ur- 
bem cum libris, circa Kalendas Novembris, et 
ea fuit causa, cur Cardinalis non miserit eo u- 
num ex suis, prout decreverat. Ego autem non 
solum fui solicitus, sed importunus, ut ipse quem- 
dam destinaret pro libris: sed nosti mores no- 
stros, omnium rerum incuria est in nobis , ambi- 
tione et cupiditate exceptis. De libris meis quid 
ageres scripsi ad te per alias litteras, quibus re- 
spondi tuis quae erant paucis verbis scriptae, 
sed utilibus; in eis me mones, ut aliquando va- 
cem mihi, et litteris me dedam: hoc est opti- 
mum consilium ; profectumque a summa tua in 
me benevolentia. Id sequor, quantum permittitur 
ab occupationibus, perseveroque in eo proposito , 


LIBER II 289. 
ut aliquando. mihimet vivam sepositus ab hujus- 
modi curis. Mulü persuadere volebant mihi, ut 
post obitum. Bartholomaei nostri ( 1) vellem subire 
enus nrultarum rerum, quas ille perferebat , et me 
insinuarem in interiora Pontificis, susciperemque 
res agendas etiam sponte. Ego autem .sutn .aver- 
sissimus ab ea sententia, neque proferendi me 
ulterius voluntas ulla est, sed pedem referendi. 
Nam id non.quietis esset. principium , sed. labo- 
ris immensi, et pro libertate, quam desidero , 
subire maximam: servitutem... ltaque Ascendat 
quicunque cupit ; ego statu, et rebus meis con- 
tentus sum, neque. majora cupio , sed, ut his rite 
possim frui. Video etiam illos mori, mi suiniap 
rerum ;tenent.. .. . - i5 

Lr AN Non aeris PESERN et auri . 

De aegroto domini deducunt. corpore. febres. 
Poggius tuus parvo est contentus, et id. re ipsa 
videbis; :vaco. aliquando litteris, vàcuus a. cura 
rerum publicarum, quam: permitto majoribus. 
Vivo liber quoad fieri potest: id maxima me af. 
ficit voluptate: nulla ambitione laboro, nulla 
€umulendi cupiditate; s; quid datur, accipio grá- 
to animo; ub: deest, nulla. torqueor miolestia | 
quanquam ad. hanc dien nil defuit mihi, ad ho- 
nestam vitam, et liberalem. Nullus est me di- 
tior, si hic mihi: animus perseveret : sed satis 
. de me; baec, rebus, non verbis, sunt comparanda. 
Voluissem: esse una tecum; cum frater. Albertus, 
Nicolas, et: Carolus ad te venere. Sed, ut. spero si 
vixerimus, cum redibimus ad. Urbem , ego prae- 

- (1) Bartholomaei de Monte ona . Vide anpre Ep. XX X V ll. 

Vol. 1. 3G 


H 
* 


2900 — POGGII EPISTOL.E 
eurram, el ad vos advolabo.. Vale. Saluta Lau- 
rentium, et Nicolam, et fratrem Ambrosium no- 
strum. Manu. festina. Ferentini die XXIII. Julii 
»429. Si facultas erit, videbo Arpinum , Cicero-. 
nis nostri patriam, :distat enim: XVI. milia pas- 
suum. : Dicas: Ser: Angelo contribuli. meo me va- 
pud que meis BMC 9 


PR d (EPISTOLA XL.: RET s 
e apa P XT 
Poggius sal. p. dicit Nicolao s $uo. 
m ME Ue: Wege cs : à 0 
: Heus! putas "ut: videor videre ex Luis. isditters: 
me Hudone: .tecum de fratre Francisco (1): nil jeoaz 
tus sum tecum sed serio locutus. Itaque. quae in 
litteris meis scripsi vera sunt, Erit acceptum Pon- 
tifici, si-sumat hoe onus. Vult enim nescio quid 
a Soldano;: potest; utc scripsi, ire; Alexandriam 
primo, deinde ad. Cairum , postmodum ; reverti 
Jerosoly mam, et.si nollet. redire, aut; vellet. i07 
rári in insula Chio, potest . referre. Pontifici, per 
aliquem ' ex sociis, quid , habuerit. a. Soldano, 
Ego. de hac re non facerem amplius vérbum, 
Pontifici; putaret 'enimr :se: sperni;,, si dicerem 
illàm : recusare //hunc:: labotem. ;. Ideo | responde 
ad rem istam. Si Magister. (Franciscus; assenti- 
retur consilio meo ,' susciperet. hunc. laborem; si 
tamen non: nimis aversum. esset.àb re sua». JNon 
jocor tecum ; séd: loquor ex animo. Si. tamen alle 
nollet hoc iter.proficisci, tunc agam: cum Gene- 
rali, si vult, et confido me impetraturum quid- 
(1) Erawv Erpncicus Pistoriensis de quo.in epistola superiori, 


t 


LIBER HI 291 
quid voluero. Nam Procurator paucis post die- 
bus recedet.a'Curia, missus atl'certum locum, et 
longinquum, a quo et quidquid opto obtinebo , 
nam est. mihi amicissimus. Affirmo tibi, confir- 
moque sententiam, quam ad te nuper scripsi, 
me non expansurum vela in altum; sed contra- 
«cturum: mare. magnum est, et procellosum , in 
.quod si: quis. se nimis commiserit, non. solum 
corporis, eed::efiam. animi jactura imminet. Hanc 
cavebo et me in portum conferam; quantum fieri 
poterit, in quo: et sinon quieti, nulla enim in 
hac peregrinatione esse potest, at; saltem . parvus 

.erit tempestati locus. Omnes quos ad hanc diem 
.pertuli labores, nihil. fructus attulerunt »mihi 
praeter victum et vestitum, hoc solum ex. his 
percepi, quod. méum esset, reliqua alis cessere. 
Quae est. dementia ob has res, quae parvo para- 
Ji possunt, maximos subire labores, et continuos 
vitae cruciatus? Poggius tuus. sibi prospiciet: lo- 
.quántur ali, quod volunt: ego majoris animi 
duco haec spérnere: quam appetere, quae caeteri 
tantopere quaerunt; mors et illos rapit celerior, 
quam eos, qui vacant sibi: Itaqüe nulli succe- 
dam, nisi mihi ipsi. Non possum dicere, quin 
majoribus in laboribus sim futurus; sed illos non 
appetam; feram onus, cum imponetur; ita tamen, 
ut videar similis renitenti. Et hoc aperte affirma, 
si quis amplius de me quaerat. Vale. Saluta Lu- 
scum nostrum, Cosmum et Laurentium. Feren- 


tini, die XIII. Augusti (1). 


(1) Anni 1439. 


2932. POGGII EPISTOLJE 


EPISTOLA XLI. 
Poggius pl. sal. dicit Nicolao suo. 


Hodie redditae sunt mihi abs te litterae qui- 
bus, quia spero me ad vos venturum, respondebo 
paucis. Petivi enim licentiam a Pontifice, quam, 
neque abnuit, nec concessit: sed ex conjecturis 
me obtenturum confido. Qui cupidus esset status 
atque honoris, Pontificis lateri adhaereret : at ego 
minime ambitiosus ab eo longius abeo. Hoc scri- 
bo, ut plane videas me perstare in eo, quod decre- - 
vi; multi id admirantur: at ego alias ex aliis 
causas fingo. Sed haec, et alia multa coram, si 
dabitur facultas. Nondum vidi Árpinum, non 
enim tempus nactus sum adhuc, quo possem 
illuc proficisci; sed forsan postridie, quo die di- 
citur Pontifex discessurus, abibo eo ad sciscitan- 
dum an ullae reliquiae supersint'ex illis priscis 
aedificiis. Non tamen hoc affirmo. De puella et li- 
bris simul conferemus coram. Vale manu festina. 
Ferentini die VIII. Septembris 1429. 


POGGII 
EPISTOLAE 


direc QUARTUS 


EPISTOLA I. 


Poggius pl. sal. dicit Nicolao suo P". C. 


S ecu: sum: consilium tuum, ut hic essem ali- 
quandiu, neque ita cito Romam  proficiscerer: 
nunc vocor, etita, ut diutius morari nequeam. 
Nam Pontifex non solum miratur tarditatem 
reditus mei, sed culpat; et quamvis causa hone- 
sta sit, tamen malivolorum atque obtrectatorum 
linguae promptae sunt ad obloquendum. Ideo, cum 
Dei gratia, cras proficiscar,qui erit dies XXII. 
hujus mensis, et curabo ut valeam quoad poterit 
fieri. Te rogo ut cures de membranis tam Plinii, 
quam reliquorum voluminum, quae ordinaveram 
apud eum qui libros ligat, ut. et. fiant cito, et. 
quamprimum deferantur Romam. Item postula 
ab Leonardo primam Plinii partem, et historiam 


294 — POGGII EPISTOLA 


virorum illustrium ; quam traristulit ex Plutarcho, 
et a Cosmo volumen: suum ; in quo vitae illorum 
continentur: haec cura cum diligentia. Orationes, 
quas petis, non habeo: sed vide an tempus sis 
habiturus istic àd scribehduxs, cutn ut videor vi- 
(dere, multa et signa ef indicia sint pestis "fütu- 
rae, ut existimem te, si recte sapies, venturum 
Romam:,sed de his alias. Sollicit membranas ; 
et codices , et ilhim Cosi non*Grittas: nam 
duos habeo scriptores, et ego sum imparatus ad 
omnia, nisi tu mihi adsis. Vale, et Carolum no- 
strum (1) saluta verbis meis. In Terra Nova ma- 
nu festina 1429... 


EPISTOLA. dL 


Poggius pt. sal. dicit Nicolao suo F. C. 

,, Ut obsequar voluntati tuae: mitto ad te e 
"Capdidum nostrum (2) antiquum volumen -il- 
lud Orationum Tullii, et item Nonium Marcel- 
lum, quos tantopere postulas , ut videatur totum 
-studium tuum, et opera ex illis pendere. Át cunt 
ilos receperis, scio te repositurum ubi multis 
mensibus, ne dicam annis, illos non. videas , et 
me prives lectione. Tenuisti jam Lucretium duo- 
decim annis, et item. Asconium  Pedianum , et 
septem :annis, aut . amplius Petronium Arhitrum; 

| ( D) Carolum Marsuppinüm dé quo suprà p. 213.. 

' (3)Petrám GCandiduui/Decembrium "Vigevanensem , virum bois 

jus aetatis muneribus.et doctrina perillustrem. De ejus vita, studiis, 


ac operibus vide Tiraboschi Storía, della Letteratura Italiana T- 
VI. L. 3. Cap. 1. $. (8. et-(9. et Vit, Poggii Appeud. XXII,: 


 LISBEH IV." |  a95 

et ut videor, templum vestrum citius absolve- 
tur, quam abste ii scribantur libri. Nunc etiam 
Orationes, et Nonium ardenter cupis, ac si reli- 
qua jan sint 'perfectá, et tibi maximum : sit 
otium. Incipias unum aliquem ad me remittere: 
non enim ita occupatus^sum; ut non aliquando 
vacem - litteris. Cura ut; habeatn. Lucretium , si 
fieri potest ;.-non: enim - adhuc. potui universum: 
librum legere,:cum' semper fuerit peregrinus 
vellem ut jam civis efficeretur... Et. Nonium Mar« 
cellum cura.ut. habeam quamprimum ; nam: tu 
in librorum: copia verseris, ego iri summa inopia; 
ut aliunde. baberi nequeant. INon :solicito. de 
ehartis j wt de libris; quos volo; nullum enim scri- 
torem habeo; nam is, , -qui unicus :erat , abnt y 
et/! duo quit venturi erarit," nondum : venerunt; 
Liber Mentis:Cassiii repetitur:a me; itaque re4 
nüttam eut; transcripsi enim, ut:nosti, de Aquae4 
ductibus, quod. "mihi -curae «erat: reliqua. non. 
raAgnopere ue delectant; illis'ergoxaequo animo 
cümeboi Ego nune recte valeo: tu; uit continuo 
valeas ,' cura; Adhuc non sumus: vacui :suspicione 
pestis, quae. nonnunquam saltim. discurtit. ur- 
bem; et aliques laedit , licet. paucos, iet. raro. ad- 
rhodutm sed tamen non: sumus: secyri. Gommen- 
da me. Cosmo, et: Laurentio , ac: Carolo. ane 
x XIII. T age P pcr 


: s 
aal s fua ED (cj! EET ML 


* Hec wu dA dex? e. d ur T E21 6 d. iJ LES 


296 POGGII ENINEDEIE 


EPISTOLA Bun E I 


Poggiu pi: sal. dioi Noo suo P". C. 

ET serm)ona mecum agis, "- idis) 
tuam de impedimento, quod allatum est, ne lo- 
cus. ille de.Observantia. aedificetnr, qua in re di- 
cis mie admodum  culpari a. plurimis tanquam 
hujus impedimenti' auctorem. Verum. te nihi] 
temere de: me scribis sentire, neque. judicare vel- 
le; nisi ma audieris. Recte id. quidem facis ,' et 
amice, ut plus tibi:.soli credas, quam reliquis 
emnibus; cum tibi 3. teneris. unguicülis,; ut ajunt, 
aim 'satis cognitus ld semper. affirmes velim., 
cum tibi. relatum extiterit adyersum me, nihil 
sodicet &;: me. commissum , dé. rebus : majusculis 
loqupr, indignuza, bono: viro.. Possem. omnes 
istiusmedi rumores una sententia. refellere, me 
non extimescere judicium. bonorum, cum sit. fu. 
turum: rectum et: ii ; meam: defensioném., mas 
lorum:: contemnere. At. nolo, ut; mulià ;loquun- 
tur, dicere, satis est. mihi: conscientia mea 1 
etiam apud,eos, qui foris sunt, probari causamt 
meam: volo, Quod. ut faciam, altius paulo res re- 
petenda .est. Multa scandala multis.in.locis. eve- 
nere dudum ab istis Fratrihus; Observantiae, non 
quidem a bonis, pauci enim sunt, sed ab iis, qui 
simulatione bonitatis multos serebant errores, et 
multis sceleribus implicabantur. Scis esse prae- 
claram Áugustini in quadam epistola sententiam: 
neminem amplius in. Ecclesia nocere, quam eum, 


LIBER IV. 297 
qui perverse agens, nomen vel ordinem sancti: 
tatis haberet; namque hunc, ait, redarguere nul- 
lus praesumit, et in exemplum culpa vehementer 
extenditur, quoniam pro reverentia ordinis pec- 


cator honoratur. Frater Bernardinus homo do- 


ctus, et prudens affert ad. suos sermones summam 
moderationem , summamque in dicendo diligen- 
tiam: unum , quod videbatur in eo paulo repre: 
hendendum, magna cum. aequitate animi omi- 
Sit, atque ita versatus est plurimis in locis, ut 
nullius erroris, aut commotionis in populo cau« 
sam praebuerit. At multiex aliis, imitari illum 
volentes, absque doctrina, absque ulla virtute 
suggestum ascendunt , nihil praeter impudentian: 
ac stultitiam afferentes. Nonnulli, cum consue- 
tudinem sociorum prae impotentia animi, super- 
Jbiaque ferre non possent, digrediebantur ab re- 
liquis, et sub spem amplificandae religionis , no: 
va construentes loca, vagandi licentiam , et im- 
perandi aliis facultatem quaerebant. Plurimi enim 
ex eis se tanti faciunt, ut aequum censeant et 
nemini' parere, et praeesse caeteris. Loquor de 
rebus admodum notis; nam omitto seclusa, atque 
abdita, quae si noveris, judicares non congrega- 
tiones fidelium, aut loca religiosorum, sed sce- 
lerum officinam. Sed haec, quae inhonesta hone- 
ste narrari nequeunt , praetermitto, cum de hisce 
rebus ( versabantur enim partim ante oculos, par- 
tim a timentibus Deum referebantur) magnus 
esset rumor, placuit ad emendationem horum 
evocari nonnullos hujusmodi fratres ex quaque 
provincia. taque praeterita aestate convenerunt 

Vol, I. 34 


298 POGGII EPISTOLJE 


ex doctioribus eorum ad numerum LXXX. inter 
quos fuit Albertus de Sarteano, vir non solum 
eruditus, sed et bonus. Inter caetera decretum 
est, ut fieret Capitulum generale ad festum Pen- 
Lecostes , tum autem ut nulli ex eo Ordine prae- 
dicarent, exceptis sex; inter quos in ea opera 
fuit ipse Albertus. Sunt factae praeterea certae 
constitutiones, atque edicta, quorum ego non au- 
ctor, sed opifex fui, quae tunc videbantur ne- 
cessaria ad reprimendam insolentiam multorum, 
inter quae illud fuit decretum praecipuum , ne 
quis locus pro his fratribus aedificaretur de no- 
vo, quoad Capitulum fieret; si quis coeptus es- 
get, demoliretur; utque Conventus, in quo es- 
sent pauciores VI. fratribus, tollerentur, fratres- 
que alio se conferrent, quamquam in nullo loco 
essent minus quam octo fratres; multaque prae- 
terea, quae longum esset referre, sed omnia 
quae expedire admodum | videbantur, et horum 
mihi testis est ipse Albertus. Scio te haec decre- 
ta culpaturum, si nil amplius audieris: sed , mi 
Nicolae, credas velim Poggio tuo, haec ex animo 
vere testanü, fuisse illa admodum necessaria ; 
probarem hoc te ipso judice, nisi nimis longa 
esset futura oratio. Sed unum assero, non omnes 
esse viros probos hos circulatores, quos sordidos, 
capite demisso ad collum, vides: Diligo multos 
ex ea religione, quibuscum est mihi summa con- 
juuctio, cum sit in eis et doctrina, et vitae bo- 
nitas; sed admixtum est illis vulgus ingens re- 
proborum , qui incedunt tumidi , inflati, despi- 
cientes quicquid fiat praeter eorum opinionem: 


LIBER IV. - 299 
verum de se ipsi viderint. Haec igitur cum itá 
decreta essent, mihique nota, qui illa edideram, 
essem autem in pàtria , audiremque silvas cedi, 
lecum designari, aedificia tolli; dixi statim id fie: 
finon posse propter novas leges: Cum venitéem 
postmodum ad Curiam, postulavit dignitas 
quam teneo, et gradus, cum Pontificis animus 
mihi esset in ea re notus, ut eum facerem certio- 
yem eorum, quae videram fieri praeter decretuni 
suum. Ex hoc secutum est, ut scriberetur Epi- 
scopo Fesulano, ut id prohiberet: id. autem non 
Pogeii nomine factum est, aut auctoritate , sed 
Pontificis: mihi negotium demandatum est scri» 
bendi: labor fuit meus; judicium alterius. Nanx 
qui me motum verbis Magistri kntonii Aretini 
3d fecisse dicunt, falso mentiuntur. Collocuti su- 
mus in coena, quam scribis, de hac re, ut fit , 
cum una res aliam trahit; quid tum dixerim, 
non recte memini, neque erant tanti, ut me- 
moriae mandanda. essent verba habita noctu in- 
ter potum et cibum. Unum scio, neqáe illum « 
me aliquid inhonesti postulasse, neque me spo-' 
pondisse. Non. sum ita levis, ut ad verba illius 
moverer, ubi honesta ratio deesset: est mihr 
cum eo familiaritas quaedam, sed non tanta; ut: 
aut propter eum excederem fines honesti, aut- 
vellem aliis aliqua in re displicere ut. placerem 
sibi. Non. opinor me aliquid egisse per totam vi- 
tam, praesertim postquam: primó ad Urbem: ve- 
ni, quod spectaret ad injurmm: alicüjus; nulli 
unquam molestus fui ; neminenr sciens laesit; nénti- 
nem conculeavi: si qui nunc sibi detractum pu- 


' 3oo POGGII:- EPISTOL.£ 

- tant, aut non suis cupiditatibus satisfactam ,, exi- 
stiment ut volunt: ratio apud me plus valebit, 
quam multorum affectio, aut libido. Unum omi- 
seram, quod ad rem spectat: hoc decretum fa- 
ctum est, ne quis locus de novo aedificetur usque 
ad futurum Capitulum ;ulterius non se extendit: 
habeant patientiam hoc parvo tempore, si pla- 
cet; sin autem, scribant Pontifici; ego eos non 
impediam quo minus quod volunt assequantur. 
Sed te rogo, ut non sis adeo credulus ad omnia, 
quae dicuntur: nam in litteris tuis video te.non- 
nihil commotum, tanquam indignissime factam 
hanc prohibitionem. Si possem loqui tecum, 
redderem te animo quieto et tranquillo. Gredas 
velim me dissuasurum fuisse, ne scriberetur, si 
id conducere modo aliquo aut mihi aut reliquis 
aestimassem, .et licet sim malus ( omnes enim 
mali sumus, ut ait Seneca), tamen ut scis .dele- 
ctor bonis viris. Nunquam vidisü me conjun- 
ctum aut benivolentia aut familiaritate facino- 
rosis, sed semper versatum cum iis, qui, quam 
ego sim, essent meliores. Neque aspernor reli- 
gionem, aut religioni deditos, sed summo eos 
honore prosequor, si quam virtutis.speciem praese- 
ferant. Sed toties deceptus sum, toties frustra- 
tus opinione, ut jam nesciam quid credam , aut 
cui credam. lta multi sunt improbi, ita multi 
animi vitia obtegunt fronte, vultu, vestibus , et 
simulatione boni. Hac in. Curia. multa innote- 
scunt, quae sunt apud alios ignota. Omnium 
enim vitia huc confluunt, ut sit tanquam. spe- 
eulum ; Àn quo plurimorum et facta, et mores 


(LIBER IV. 3or 


cernuntur. Habes excusationem verbosiorem , 
quae si probabitur tibi, solvar judicio; si vero 
minus, advocatum quaeram. Tu tamen si quid 
in hac re a me fieri voles, quod quidem possim, 
scribito. Vale, et me ama. Si qui ex iis fratribus 
queruntur se privari patria amoenissima , meo 
judicio, haud injuria id agunt; illud. enim no- 
strum nectar, Jovis potus, multos allicit, non 
solum peregrinos, sed et cives. Plato, vir minime 
Christianus, elegit Academiae locum insalubrem, 
quo magis, infirmo corpore, animus esset firmior, 
et bonae menti vacaret. Át isti, qui se Christum 
sequi simulant, loca eligunt. amoena, voluptuosa, 
omni referta jucunditate, non in solitudine, sed 
in summa hominum frequentia, non ut menti 
yacent, sed corpori. Et tu eorum verbis caperis? 
tu ineptias pateris? ambitionem non exhorrescis? 
tu non eos rejicis ut soles, cum haec ad te per- 
feruntur? Sed nolo aliquid asperius: moveor enim 
indignitate quadam, et ideo tacebo, licet m" ab- 
bondi tema. Vale, et has litteras communica 
cum fratre Ambrosio (1) ut sciam judicium suum. 
Romae uno impetu et veloci manu: die XVI. De- 
cembris 1429. 


(*) Ambrosius Traversarius Generalis Camaldulensium. 


joa POGGII EPISTOL £ 


EPISTOLA IV. 
Poggius pl. sal. dicit Nicolao suo P. C. 


Silentii, quod quereris fuisse inter nos, vel 
potius in te solo, tute scis procul esse a me om- 
nem culpam. Nam post epistolam , qua respondi 
ad ultimas litteras tuas, quibus mecum agebas 
de illa aedificatione Religiosorum, scripsi ad te 
per Candidum (1), cum tibi misisse partem li- 
brorum, quos petebas. Deinde ternas ad te epi- 
stolas dedi, licet verbis paucis, quibus tu nun- 
quam respondisti. ldeo veritus ne te meae litte- 
rae offendissent, id autem ex taciturnitate tua 
cogebar suspicari, coepi egomet quoque tacere, 
ne tibi essem molestus. Conjicio tamen ex tuis 
litteris te mihi subiratum propter eas litteras, 
quas a me accepisti per Candidum: si tu mores 
mutasti, ut nolis verum audire, ego meos serva- 
bo, ut scribam, loquarque ex animii sententia. In 
illis quidem litteris nil fuit, opinor, quod te, ni- 
si, ut saepius ad te scripsi, vitreus esses, offendere 
debuisset. Miror, quod cum toties senseris et 
litteris et verbis me loqui tecum arbitratu meo, 
tanquam cum altero me, tu tamen veluti novus 
homo, et ignarus meae consuetudinis stupescis , 
si quid a me liberius proferatur. Quid ergo dixi 
in illis litteris, quod. esset ab amico vel paulum 
aegre ferendum? Si quid mentitus sum, patior 
me non solum corrigi, sed castigari: sin vero in 

(1) Candidum Decembriutm. Vide supra epist. l1. 


! 
! 


| 


LIBER IV. Jo3 
quibusdam ]leviusculis rebus tarditatem tuam 
notavi, potius debes dare operam ut id corrigas, 
quam ut mihi succenseas. Libri quidem tui om- 
nes sunt mihi praesto semper, ut non magis 
tui, quam mei debeant censeri, si quidem ea 
recte nostra dicuntur, quibus utimur. Át ego, 
cum mihi satisfecerunt, illos ad te remitto , ne- 
que quidquam tuorum voluminum amplius quam 
annum apud me fuit. Ego non sum copiosus li- 
brorum, sed. egentissimus, ut magis me oporteat 
alienis. opibus sustentari, quam meis; tamen 
quicquid est, eo et tu uti potes. Sed considera , 
an recte hoc facias, in quo mihi videris errare. 
Lucretium tenuisti jam per annos quatuordecim, 
eodem modo ÁÀsconium Pedianum; sic et Petro- 
nium ÁArbitrum, et Statium .Silvarum , oratio- 
nesque illas, quas habes ex meis. Nunquid tibi 
hoc aequum videtur, ut si quid aliquando ex his 
auctoribus legere cupio, tua incuria non possim? 
Oportebit te primo unum, deinde reliquum ab- 
solvere: hoc modo et te liberasses molestia , et 
mihi legendi, quae cupio, facultatem tribuisses. 
Neque censeas ullo modo, quin cupiam tibi prae 
caeteris satisfacere. Sed cum non possis nisi uni- 
cum librum scribere, quid haec tam crebra, 
tamque frequens librorum postulatio sibi velit, 
nescio; praesertim cum multi restarent a te scri- 
bendi. Cupio legere Lucretium, at ego privor 
illius praesentia; nunquid etiam illum aliud de- 
cennium tenere velis? Vide ne nimium tuis mo- 
ribus indulgeas, mi Nicolae. Át etiam quereris 
de Julio Firmico: si liber fuisset meus, eum ego 


30£.  POGGII EPISTOL./E 
tibi condonassem; cum vero: sit Monasterii Cas- 
sinensis, nunquid credis Abbatem decennio ex- 
pectaturum fuisse? Nam de Frontino, et fra- 
gmento Arati, quod scribis, illi apud me sunt , 
quos ad te mittam, cum scivero, te priores, quos 
recensui, conscripsisse. Non enim tot opuscula 
in unum congeram, ex quo nullum explicetur. Te 
vero rogo, ut. vel Lucretium, vel Asconium ad 
me mittas, quos faciam quamprimum transcri- 
bi, et postea ad te remittam, ut illos teneas 
quàntum libet: idemque si de Petronio effeceris, 
eri mihi pergratum. Quod vero de Plauti co- 
moediis nihil ad te scripsi, causa fuit superior, 
quàm retuli: decreveram quippe expectare lit- 
teras tuas, et ut. verum fatear, licet non expe- 
diat, tamen, ut more meo loquar, nil mihi tam 
grave accidisset, de quo ad. te scripsissem prior. 
Nunc vero et saepius, et libens scribam. Nicolaus. 
Treverensis huc venit afferens secum sexdecim 
Plauti comoedias in uno volumine , in quibus qua- 
tuor sunt ex iis, quas habemus; scilicet Amphi- 
truo, Asinaria, Áulularia, Captivi; duodecim au- 
tem ex lucro; hae sunt: Bacchides , Mustellaria , 
Menaechmi, Miles Gloriosus, Mercator , Pseudolus, 
Poenulus, Persa, Rudens, Stichus , Trinummus ; 
Truculentus. Has nondum aliquis transcripsit, ne- 
que enim earum copiam nobis facit Cardinalis: 
tamen adhuc nullus praeter me petiit. Liber est 
illis litteris antiquis corruptis, quales sunt Quinti- - 
liani, et multa in multis desunt. Non faciam 
wanscribi, nisi prius illas legero, atque emen- 
daáveto: nam nist viri eruditi manu scribantur, 


LIBER IV. jo5 


manis erit labor. Verum decrevi expectare pau- 
lum, antequam amplius de his loquar Cardinali; 
cum enim instigatur, tumescit; silentio res vi- 
lescet apud eum. De Agellio, et Curtio ridicula 
quaedam attulit: Agellium scilicet truncum, et 
mancum, etcui finis sit pro principio, et unam 
chartam, quam credebat esse principium Curtii, 
rem insulsam, et ineptam; reliqua in spongiam 
abierunt. De aedificando loco illo in patria, dabo 
operam, ut hi, quod petunt, assequantur. Mi Ni- 
colae, te rogo, etiam atque etiam deprecor pre 
nostra amicitia, ut non ita commovearis ad meas 
litteras, neque ita ad libram pensites. verba sin- 
gula, redigens omnia in contumeliam tuam. Ego 
is sum, qui fui, licet forsan liberior :;n loquendo 
tecum, praesertim apud quem persuasi rnihi pos- 
se loqui, quicquid libet. Si tamen velis omnino, 
ut demulceam tibi caput , assentando et obse- 
quendo, faciam potius, etiam repugnante natura, 
quam te mihi irasci toties velim. Vale, et me, ut 
soles, ama. Quia pagina deficit finem feci. Ro- 
mae VI. Kalendas Januarii 1429. 


EPISTOLA V. 
Poggius pl. sal. dicit Nicolao suo P. C. 


Hodie, mi Nicolae, celebravi inter doctissimos 
viros natalem meum diem haud alias antea à 
me observatum; non quia magni fuerit me tan- 
tillum hominem orbi natum, sed tum. ad. imita- 
tionem antiquorum, quibus id moris fuit, et a 

Vol. 1. 38 


306. POGGII. EPISTOL./E 
Colucio(1) nostro, expertae virtutis atque eloquen- 
tiae viro, factitatum: vidimus, tum vero  praeci- 
pue quia hodiernus dies quinquagesimi . anni ini- 
tium praebuit mihi, ut merito commendanda 


memoriae fuerit dies, quam celebrem,et animo - 


Aadvertendam, novi Jubilaei principium dedit , 
quod apud Hebraeos tempus legimus habitum 
esse admodum solemne. Scis enim Jobel eorum 
lingua quinquagenarium designari numerum, cu- 
jus initio ex veteri lege servitia manumittere , 
debita et census remittere Hebraeos solitos acce- 


pimus. Credo qui eam consuetudinem institue-. 


runt, viros sapientes, sub ea rerum .figura, nobis 
quibus ea praefigurabantur sub exemplo, liberan- 
di animum nostrum a vitiorum servitute, prae- 
beri causam voluisse. Nam si corporum liberta- 
tem tanta cura ineundam susceperunt ; si. obno- 
xios aeri alieno levari; si debita eo tempore re- 
mitti censuerunt; multo magis est nobis elabo- 
randum, ut animus vitiis oppressus miserrima 
foedissimaque omnium servilute solutus, ac sui 
juris fiat. Quam quidem rem, cum omne vitae 
tempus necessario postulet, quinquagesimus ta- 
men annus id maxime requirere videtur, qua 
aetate et plurimum roboris superest, et vergen- 
tibus annis ipsum jam finem, adventantem pro- 
spectare, et quasi ante oculos situm habere debe- 
mus. Solam itaque animi libertatem, multo cae- 
teris praestantiorem, hoc Jubilaeo describi puto, 
quaerendam summopere et pervestigandam no- 
bis. Adjecit hic: veteris observantiae cultus mihi 
| '(1) Colucio Salutato de quo supra p. 179. 


[o^ 2 . [mÓ PE 


eS m — Cb 


LIBER IV. 3o7 
profecto curam, neque eani parvam, ut ego quo- 
que quaeram indian me in libertatem, eara 
scilicet quam describunt sapientes , qui nialos, ) 
servos censent, liberos vero, bonos. Egó sané 
felices illos judico, quibus datum est; ut hac 
hbertate animi, dono paucis concesso, prioribus 
annis fruerentur; et haud scio an ibi maxime 
plerumque desit, ubi: potissimum: adesse illam: 
putant. Sed non conternendi: ii' quoque, quibus 
proveclior aetas studium. attulit: virtutis, rei "sas 
tis arduae, et ad quam rari ascendunt. Difficile 
est enim, veteri. Graecorum sententia; bonum: 
esse, neque cujusvis vel animi; vel ingenii , sed: 
eorum -. -— | XJ MN AS ME 
Co? ibid: quos: aegttus amavit" 

; Jupiter , aut ardens evexit 'ad aethera virtus: 
Quoad me autem attinet, mi Nicolae; cum haec' 
aetas aliam. vitam , ut ait Terentius noster, alios 
mores . postulet, dabo operam, neque: eam vulpga-: 
rem, ut hic novi Jubilaei: aditus libertatis quo- 
que, quamv quaerimus, exórdiüm largiatur. Non 
tamen existimes velim me sabitó ,'tanquam hy- 
pocritam aliquem sordidum, ac subrusticum , 
quorum est maxima multitudo, a communi vita 
declinaturum, ut citius videri, quam esse, ma- 
lim; sed ingressurum pedetentim recte vivendi 
rationem, vitantem ea vitia in primis quae aetas 
ipsa jam suapte natura respuit. Ád multa enim 
anni conferunt, sed in eo prosunt maxime , quia 
secum abducunt sensuum, rebellem . animo viri- 
ditatem. Fertur'autem signum. esse futurae sa-: 
nitatis morbi notitia: at aegritüdines meae mili 


38  POGGII EPISTOLJ/E 
admodum notae cum ante oculos obversentur , 
speres licet Poggium tuum propediem se ex ani- 
mi sententia habiturum. Ámbitio certe, et cupi- 
ditas duo perniciosissimi scopuli, ad quos major 
pars mortalium eliditur, jamjam a me abierunt , 
nulla in re moleste: quiddam aliud, in quo me 
saepius soles urgere, ac interdum ludere, anni 
ipsi, quibus in diem res frigent, magis aetatis 
beneficio submoyerunt , ut jam non possem , 
quod debuissem nolle; pax mihi etiam invito 
agenda est cum genere hominum praesertim 
imbelli, ubi superiorem feri, laus est ignavissi- 
1na. Id vero est, quod hodie majorem in modum 
optassem, ut nostro huic natalitio adfuisses, 
quod. celebrius reddidisset tua auctoritas, inter 
viros mihi amicissimos constituta: nam Ántonium 
Luscum , Andream GConstantinopolitanum (1), 
Cincium , Ludovicum  Orcanum, Rinuciumque 
habuisses convivii socios. Sed postquam praesens 
mobis nequivisti, hoc litterae tibi natale meum 
repraesentabunt. Vale et me ama. Romae III. 
ldus Februarii 1430. 


^ (1) Vir insignis litteris et religione , quem Poggius. interlocu- 
torem adhibuit in dialogo de Avaritia, Vid. Oper. Poggii ed. Ar- 
gent. anni. 1413. fol, 3. t. 


LIBER IV. Jo9 


EPISTOLA VI. 


Poggius pl. sal. dicit Bartholomaeo (1) 
i rchiepiscopo Mediolanensi. 


Scio, te libenter legere, quae mea sunt, non 
propter eloquentiam, quam esse in me nullam 
sentio, sed propter singularem tuam in me af. 
fectionem. Ob eam causam mitto tibi Dialogum 
quemdam, quem nuper edidi, scriptum in avari- 
Qam , quem, cum ocium fuerit, legas oro; et li- 
cet sis in tanta administratione occupatissimus , 
tamen aliquid temporis subducito ad legendas 
ineptias meas, quas confido tibi jucundas fore , 
saltem. propter collocutores, quos huic sermoni 
accommodavi; sique reni dignam censebis auribus 
eruditorum, aut non omnino contemnendam , 
legendum alis libellum trades. Praecipue vero 
mittas volo ad doctissimum virum Antoniunr 
Panormitam. Fateor eam disputationem potuisse 
scribi a me etiam elegantius, majorique cum or- 
natu orationis, sed nosti Dialogorum morem, 
qui mediocri eloquentia contenti sunt; nec etiam 
curae fuit expiscari dicendi exquisitos quosdam 
ornatus aut flosculos, tum quia id mihi homi- 
ni pinguis Minervae perdifficile fuisset, tum si 
quid a me post haec ederetur, ne viderer primo 
quasi impetu omnes ingenii vires effudisse. Pu- 
tato tamen me quicquic roboris habuerim , in 
hunc contulisse sermon m, ne videar apud te 

(1) Bartholomaeus Cepra de quo supra pag. 8o. 


Jio POGGII EPISTOL/E 


aut consulto infans fuisse, aut majora de me 
polliceri; quam praestare homo pusillus queat. 
Plura quidem scio de hoc vitio potuisse scribi, 
sed gerendus mos fuit delicatis auribus, quae ni- 
hil nisi vel perfectum atque expolitum audire 
possunt, vel paucis verbis prolatum ; nam inepte 
dictis saltem verbositas abesse debet. Id a te pro 
mostra amicitia etiam atque etiam peto, atque 
adeo postulo, ut perscribas ad me de éo senten- 
tiam tuam non fictam, sed ex .animo, et more 
tuo; non comparans me prioribus ( nam nimis 
longe absum ab illorum facultate) sed his nostri 
temporis viris, quos cum lego, est ut non pigeat 
hunc laborem suscepisse. Sed expecto judicium 

tuum, ut certior fiam, sileam ne deinceps, com- 
primamque infantiam meam, an alia quaedam, 
quae institui, prosequar; quibus si parem elo- 
quentiam .rebus praestare potero, scio haud con- 
temnenda videbuntur. Tuo tamen judicio, quod. 
esse acerrimum .solet in talibus , acquiescam ; 
quod ut quamprimum innotescat mihi, adhibeas 
curam volo. Ego tuus sum. Vale. Romae die XII. 

Januarii (1). 


j 


|. EPISTOLA VII. 
;. Poggius pl. sal. dicit Fratri Alberto (2). 


Tantum .abest , mi Alberte, ut. graviter fe- 
ram, quae a te scribuntur ; ut;etiam maximas 


 ()QAmi, , ut videtur | , 1430. 
(2) Albertus de Sarteano vide sup. pag. 28t. not. 2. 


LIBER IV. . 3n 


tibi et habeam, et debeam gratias, quod me pro 
tua in me benevolentia et caritate, admonere . 
voluisti eorum, in quibus me aberrasse in meis 
litteris arbitratus es. Non enim sum is, qui tan- 
tum meis viribus confidam, ut non aliorum quo- - 
que opibus sublevari velim, atque adjuvari, ad 
errores vitae corrigendos. Nam si Lisander ille . 
Lacedaemonius detrahentium vocibus discere se 
dicebat , quemadmodum fieret emendatior, et in. 
eo gloriari videbatur, quanto magis mihi: jucun- 
dae esse debent non detrahentis, sed amice mo- 
nentis, atque arguentis voces? llle est asper. 
monitoribus, qui per aetatem est insolens veri- 
tatis audiendae. Ego autem ea sum jam. 'aetate, 
ut acerbae esse non debeant bonorum virorum, 
castigationes: cum.et verum audire utile sit, et 
emendari pulcrum. Si enim emendatio morum 
omnibus est annis necessaria, illorum est tamen. 
maxime meliorem vitae cursum sequi; qui .jam 
vergunt in maturitatem. Itaque non tibi solum, 

sed et reliquis agam gratias semper, qui errata 
mea reprehendere voluerint, et me reddere melio- 
rem. Verum ut fatear, postquam tibi ita videtur, 
litteras meas nimis acerbas ac maledicas fuisse, 
itidem et tu mili concedas volo, ne testibus 
agatur causa, nonnullorum facinora, et errores 
mihi ita sentiendi causam praebuisse. Neque 
enim ita sum impudens, ut aliquid finxerim 
crimen ad obloquendum, neque scripserim ali- 
quid inauditum , sed ea, de quibus si aperte. di- 
sputare liceret, cognosceres me nihil esse menti- 
tum. Sed relicebo ea, quae inhonestissime per 


312 POGGII EPISTOL/E 


nonnullos facta, honeste narrari non possunt: 
praeteribo non quae cogitando aliquis suspicatur, 
sed quae hisce oculis vidi, hisce auribus hausi: 
ne tamen me omnino aut rudem, aut harum re- 
rum ignarum putes, patiare paulum me, et ho- 
neste, et verbis paucis tuis litteris respondentem. 
Videris mihi multum admirari, et id quereris, 
quod dixerim, paucos ex vestro ordine reperiri 
bonos: hoc quippe justissime potest abs te repre- 
hendi; nam cum Veritas dicat: nullus bonus, 
misi selus Deus: rectius dictum esset a me nul- 
los bonos, quam paucos reperiri. Cumque illud 
etiam propheticum legeris: omnes declinaverunt: 


inutiles factà sunt: non est, qui faciat bonum, 


non usque ad unum: nescio, si aut te, aut Der- 
nardinum prudenter exceperim ; in quo si me 
errasse volueris, fatebor errorem meum. Sed non 
agam tecum hoc modo; pinguiorem Minervam 
requirit epistola. Nonne legisti apud Hieronymum: 
jn omni conditione et statu optimis permixta 
sunt pessima? Nonne alibi: omnia praeclara ra- 
ra? Quid autem praeclarius quam virtus, quam 
bonitas? Non est res facilis bonum esse: ar- 
duum quippe est, et difficile aditu, et quo pauci 
perveniunt. Unde et Hesiodi est praeclarus ille 
versus: ante virtutem Dei sudorem posuere : et 
eltera sapientissimorum Graeciae virorum sen- 
tentia : difficile est. bonum esse. Tune forsan 
existimas, cum quempiam ex vestris conspexi 
ingredi veste vili atque abjecta, me statim il- 
lum virum bonum censere, et cujus acta vita 
fuerit in saeculo turpissimis flagitiis inquinata , 


LIBER IV. 3]3.— 
bunc vestis mutatione e vestigio vitae sanctita- 
tem assecutum? Áliud afferas oportet, ut quem 
jidicem virum bonum. Quod si nonnullorum 
mihi nota et comperta sunt scelera, an pro sa- 
crilegio habendum est , s&à quid liberius de: eis ad 
amicum scripserim? Moe est, in quo multorum 
superbiam sum expertus, cum eos paulo exagi- 
tarem ad eliciendam eorum patientiam, qui ita 
ferunt inique, ita indignum putant,se non ha- 
beri bonos, et sanctos viros censeri, ut blasphe- 
miae loco putent, si quid minus recte dé eis 
sentire videatur, tanquam non tantum laborent 
ut boni sint, quam ut caeteris appareant. Tu ta- 
men 'inspice litteras meas diligentius. Dixi quo- 
dam in loco paucos esse bonos: utinam hoc fal- 
sum esset! Dixi in alio non esse omnes bonos hos 
circulatores: num tibi videor mentiri? Sed aegre 
audis hoc verbum. At honestius non fuit, quo 
possem designare hos importunos, ac molestos 
nebulones, qui adstant in triviis; qui macellum, 
forum, piscatorium , olearium. percurrunt, num- 
mos in sumptus erogari postulantes; qui mani- 
bus perambulantium togas apprehendunt , nunc 
calceos, nunc aliud quippiam petentes, quos si 
tu bonos censes, ego non moleste fero me longe 
abesse ab opinione tua. Dixi quoque iisdem in 
litteris multos me diligere ex vobis, quibus ines- 
set vitae bonitas, non excipiens Bernardinum, 
et te solos, sed addens vobis et aliorum quo- 
rumdam societatem. Quod autem addidi, multos 
errores .satos per aliquos, qui vitae integritatem 
ostentant, tu ipse nosti couvocationem de vobis 

Vol. 1l. | 39 


314 POGGII EPISTOL/E 


muper habitam, non ob virtutem multorum; sed 
ob nonnullorum vitiositatem esse factam; non 
ad laudandos, sed ad comprimendos quosdam es- 
se indictam. Nam de sceleribus a. me scriptum, 
ita tibi indignum videri satis miror; si rationi- 
bus ista probanda essent, non exemplis, satis 
possim dicta mea defendere; sed neminem .volo 
a me nominari. Citius a causa decidam , quam 
aliquos proferam, quos si ignoras, beatum te ju- 
dico, qui careas ea molestia; sin dissimulas, lau- 
do prudentiam tuam, qui occulta velis esse, et 
tecta ea, quibus cognitis et multi ad. imitandum 
incitarentur et paucorum culpa laederet univer- 
sorum famam. Non sum infensus, mihi credas 
velim, ulli religioni, sed despicio illos, qui reli- 
gionis suae habitum speciem quaestus faciunt, 
et vestes tantum mutantes , priores vitae sordes 
minime abjecere. De se tamen ipsi viderint. Mi- 
hi id agendum est, ut mihi ipsi prospiciam: 
reddet unusquisque. rationem  villicationis suae. 
Unum scias me, quamvis sim malus, tamen 
abhorrere ab eorum secta, qui simulatione boni 
non tantum caeteros, quantum .se ipsos fallunt ; 
quibus neque amicum me, neque benevolum 
profiteor. Nil confert vestis sordida ad virtutem, 
sed mores, et vitae sanctimonia. Caeterum de 
loco illo aedificetur ne, an deseratur, mihi parva 
cura est. Viderint illi, quibus id est. utile futu- 
rum. Nam ego illorum aut doctrina, aut. exem- 
plis non egeo. Letabor tamen commodo contri- 
bulum meorum, eosque, quoad potero, juvabo , 
cum tempus se dabit, ut. quod cupiunt, asse- 


24 


LIBER IV. 315 

quantur. Verum miror multorum curiositatem , 
qui majorem: salutis alterius quam suae solici- 
Ludinem .capiunt. Sed alios omittamus. Tu insta 
praedicationi, et eam provinciam suscipe ; quae 
demandetur tibi. Aedificandorum vero locorum 
aliüs curam relinque, tibique persuade ubicum- 
que fueris, ibi te. posse servire Deo. Boni vero 
publici solicitudinem, atque onus tantum  susci- 
pe, quantum tibi;imponitur: nam .neque Epi- 
Scopus es, neque commissa est tibi cura caete- 
rorum. Scis quotquot venerunt, fures esse, et 
latrones: dixit, qui venerunt, non qui missi 
sunt.. rds et me ama. Romae VIHI. Kalendas 
Martii i ) | 


EPISTOLA MIS 


Pogà — pi " dicit: Francisco EM F. t. 


. Recreatus sum. totus, ,mi Eonises ex lit- 
beta ,quas proxime a te accepi, scriptas; ut vi- 
deo , inter. plurimas occupationes. lta: votis meis 
faveat. Deus , ut animo pendebam ànxius ac soli- 
citus,.quidnam .esse causae; posset, cur riullue 
abs te mihi litterae" redderentur. post: susceptum 
libellum, Versabam multa animo, omnes -cogita- 
tus, ut fit, cireumvolvens; et tamen hanc respon« 
dendi tarditatem semper accipiebam in, pejorem 
partem , existimans judicari a: vobis indignam 
tem ésse, ad quam responderet vir nostri sae- 


(1) Auni , ut colligitur ek epistola praecedenti 1430. 


346 POGGII EPISTOL £ 
culi doctissimus. Sed quo major erat suspicio, eo 
jucundius fuit judicium tuum, quod ut tarde sen- 
&irem, nom tuà fuit culpa, sed aut tabellariorum, 
aut nummulariorum,qui in reddendis iis litteris, ex 
quibus nihil percipitur quaestus, solent esse negli- 
gentiores. Scias autem eas litteras, hoc est, priores 
ilas, quarum meministi non esse mihi redditas, 
4uod equidem fero admodum :moleste. Probari a 
ie Dialogam meum summae mihi est voluptati; 
aeque zoihi est opus sententia aliorum: nam 
xquod tu probaris, et ab. reliquis quoque compro- 
batum iri confido, cum ab omnibus maximi ae- 
stimetur judicium tuum. Sed non aestimo hoe tam 
esse jadicium, quam incitamentum, ut non sinum, 
quicquid in me sit virium obtorpescere. Sunt ta- 
men et alia quaedam, quae institui, et ea. cum 
fuerit ocium aggrediar: postquam non omnino 
opera, ek impensa: periit. De Hermolao (1) tuo, 
vel nostro potius, si quid a me velis, scribito. 
Ego dudum: rogatus ab Ántonio feci supplicatio- 
nem. juxta litteras tuas pro Árchipresbiteratu, qui 
tamen curp non sit reservatus, nescio an: profu- 
turae sint tibi Bullae missae per. ÀÁntonium. 
Oportet, ut sitis diligentiores in scribendo, Nos 
enim divinare: nescimus, sed. accipimus , proque 
certo habemus, quod scribitur. Quacumque ta- 
men in re potero, satisfaciam Hermolae nostro, 


" . (1) Hermolaus Barbarus senior , Zachariae filius , ejusdem 
Francisci Barbari ex, fratre: nepos; fuit Guarini discipulus ; vir. 
praeeocis iugenii , et propter doctriaam ac legum seientiam ah 
Eugenio IV. àetate adhuc immatura variis Eeclesiasticis muneri- 
bus, ac dignitatibus insignitus. Vide T'iraboschi Storia della Let- 
seratura Italiana 1.6, lib.3, cap. 3. $ XXI. | ! 
ptoríüà deos un 808 


. di d 


LEE 


LIBER IV. 317 
et id erit mihi gratissimum. Vale et me ama. 
Romae Kalendis Angusti (1). 


EPISTOLA IX. 
Poggius pl. sal. dicit Francisco Barbaro F. C. 


Postridie quam. haec seripsissem , recepi ite« 
rum a te litteras, et ung cum eis epistolam do- 
clissimi viri Petri Thomasii (3); ex qua cognovi 
illum et eloquentissimum , et mei amantissimum. 
Jucundissimum est mihi illum tecum sentire de 
Dialogo, et tamm ex animo de me seribere; huno 
ego egregium : virum non. noyeram gntea; ita 
pec poteram) diligere: ngne wero suo de me ju- 
dicio et affectione pleno et benevolentia , amo» 
reque, quem. praesefert ij litteris suis, etsi:nom 
pari amücitia, at .sa]tem, qua 'dabitur; respon- 
debo. Dignus est. profecto. et amari a me et coli. 
tabs. vir, itaque de.nomime meo meritus, Non 
deero mihi, mi Franeisce, séd cum primum per 
Begotid potero, scribam: ad eum, agamnque gra- 
tias pro hisce Jitteris suis. Cupio: euim oolloqui 
secum per htteras, licet li: ealores me reddide- 
rint aridiuscnlumy ad scribendum , adeo. ut. ne-; 
cesse sit me etiam verba. expiscari, cum loqui 
ias a ipterim poet, .et nos s hnmectabimur. 

.. (1) Ann , ut videtur, jns WO rju SÉCUE doas uu Dd 
, (2) Petrus Thomasius Venetus ,. Franciscó Barbaro Symyga : 
amicitia conjurfetus , fuit in arte medica eximius , et studiis litte 


ratum sumroe deditus, 7Ziraboschi Storta della Letterátura "ue 
nq T. 6. L. 3. Cap. 3. £ 1V. 


318 POGGII EPISTOLJE 


EPIST " LA X. 
Pog; pius pl. sal. dicit Joanni Pratensi ' 1). 


.Ita mihi recte agendi rnens perpetuo de- 
tur, ut summe gaudeo te esse Vicarium Archie- 
piscopi Pisani: habes enim. virum , et pru- 
dentem, et. perhumanum,.et eum , cum quo. est 
mihi jamdudum ab: adolescentia. summa vitae 
consuetudo, ut existimem tum virtute tua pri- 
mum, tum etiam amicitia nostra, te illi acce- 
püorem futurum. Scio enim te mon reticulsse, - 
qua simus .inter nos. necessitudine. ac benevo- 
lentia, quod illi .non dubito fore admodum, gra-- 
tium, si tamen pristinum.in me amorem serva- 
vit..Quisquis tamen is fuerit, non diffida: ex: no: 
stra conjunctione propensiorem erga te fore Ar- 
chiepiscopi voluntatem. Nunc vero te pro nostra 
amicitia hortor,.moneoque, ut has '. studiorum 
tuorum primitias tales esse: velis, ut ex agro et 
fertili, et bene culto: prodire videantur. Cultura 
vero animi virtus. est,: quae: uberrimos fructus 
parit; hanc; amplectere ;;' hanc. exerce ; . curaque 
omni'diligentia ,;ut praetér doctrinam Juris; 
recte quoque vivendi studium .consequaris. Im- 
primis corruptelás fuge, teque immaculatum: a 
pecuniis servà , neque quicquam agas, quoad 
potest fieri, cujus te poenitere necesse. sit. In- 
ter: caetera justitiam cole, recte: judica , et 


Q) Idem forsan cui obsignatae sunt *ritole Mi et. IX... 
libri ILI. red gi ge 7 "E 


LIBER IV. 319 
quicquid. agis Deum spectatorem - cogita. Prae- 
stat enim pauperiorem esse integris moribus, 
quam divitem vita perdita.Id age, ut Juris scien- 
tia non solurn afferat vitae subsidium, sed et 
virtutis ornamentum. li enim rectissime mihi 
vitam instituere videntur, qui rerum doctrinam 
conjungunt cum sanctimonia vivendi. Sed. omnia 
assequeris si fugeris avaritiam, malorum omnium 
irritamentum. Scripsi haec paucis propter amo- 
rem in te meum , quae tu accipias in bonam par- 
tem volo. Alter fortasse te ad lucrum, et quae- 
stum cohortaretur: ego et illud idem tibi suadeo, 
dummodo non sita virtute. sejunctum , nam. in 
turpitudine nihil potest esse utile. Sed haec tu 
melius. Met ) 6d | 


E PISTOLA XL 
Poggius pl. sil dicit JVicolao suo P". C. 


Gaudeo te esse sospitem - hoc praesertim 
tempore, quo omnia suspecta sunt. Licet enim 
vita semper incerta sit, tamen incertiorem red- 
dunt hi morbi pestilentes , qui ita. frequentes 
sunt, ita omnia occupant loca, ut timendum sit, 
ne ipsis solis omnes occidamur. Patria mea non- 
dum respiravit eX peste, qua vexata est paulo 
ante quinquennium; nunc iterum, ut video, ad 
internecionem decidet, ita vehemens, et de re- 
pente supervenit. Nescio quid sit hoc: si ad pec- 


: (9) Deest. anni et diei nota, sed hic m opinor, bene locum 
habere potest haec epistola. 


3.0 — POGGII EPISTOL/E 
eata nostra respicimus, semper major malorum 
copia extitit. quam bonorum; et ut existimo, 
sceleratiores fuere qui nos praecesserunt. Ut. 
plurimum vero mali quoque hos morbes eva- 
dunt. Hic etiam nondum aer purgatus est, nam 
nonnulli mortui sunt , ita tamen, ut magis ex 
contagione, quam malignitate aeris mortui cre- 
dantur, cum evadant plurimi. $ed revertamur 
ad nostra. Video quid. scribas de bibliotheca 1lla, 
quid de civitate: nescis quid mali sit, qui in hac 
nostra, quae dicitur Campania, non fuisti. Ego 
cras profecturus sum ad Pentificem; vult enim 
ine secunt esse, mansurusque quamdiu rustica- 
bitur in quodam tugurio , ubi non plagae Aegypti, 
sed Job molestiae aderunt; non mehercule asi- 
nis nostris esset idoneum. Pontifex est in Cry- 
ptaferrata; nescio tamen quamdiu ibi sit futu- 
rus; sed ego interim  peragrabo omnem agrum 
Tusculanum, qui est nobis vicinus, si per plu- 
- vias licebit. Vellem te esse mecum per noctem; 
audires asinos cántantes adeo duriter, ut somnum 
excuterent etiam ebrio. De Plauto nihil egi 
quod cuperem: antequam Cardinalis discederet , 
rogavi, ut dimitteret. librum; noluit: non intelli- 
go hominem; videtur sibi rem magnam fecisse, 
cum tamen nihil operis sui attulerit ad ejus in- 
ventionem,. sed id agit, ut per alium repertus 
occultetur ab eo: dixi et sibi et suis, me nun- 
quam amplius librum petiturum ab eo; et ita 
fiet: malo dediscere, quod didici, quam per ejus 
libros aliquid. discere. Facio per unum de meis 
scriptoribus scribi epistolas Hieronymi, et jam : 


LIBER IV. 32r. 
habeo ad numerum C.: perquisivi varia volumi- 
na, et ex eis collegi fere CXL. Audivi esse in 
Monasterio Cassinensi volumen litteris longo- 
bardis, in quo sint epistolae CCXXV. Scripsi 
statim Cardimali Placentino qui illuc pestem, 
quae domi coeperat, aufugit, ut mitteret mihi id 
volumen. Si hoc faciet, erit mihi pergratum, 
nam non audivi adhuc tot reperiri ex epistolis. 
Hieronymi: tw quot. videris, ad me scribas volo; 
nam posteaquam coepi, perquiram omnes, quae 
poterunt repermi, et eis scriptis, faciam ferias 
cum librariis. Non. potui habere a Leonardo Are- 
tino Plinium, quam ob causam nescio: is solus 
liber restat, quem cupio, et nisi esset mendosi- 
tas exemplariorum, non essem molestus Leonar- 
do. bellum Lucanum summa stultitia coeptum, 
nescio quem finem habebit: id mihi nunquam 
placuit, neque erat tempus nondum obductis 
prioribus cicatricibus, periculosissimis. vulneribus 
corpus exponere. Scribit Cicero: in recta senten- 
tia etiam victam causam non. esse vituperan- 
dam: ego dico: in prava sententia, ne superiorem 
quidem causam laudandam: non enim consilia 
ab eventu laudari oportet. Ut. paucis absolvam 
quod multorum esset verborum , nunquam ne- 
que vidi, neque legi rempublicam .stultiorem, et 
in qua sana consilia minus possent. Recte Ari- 
stoteles Democratiam dixit omnibus pejorem , in 
qua nulla virtus locum habet. Sed baec viderint 
qui eam moderantur: vellem tamen, ne pauco- 
rum temeritas multis noceret. T yrannus ille Lu- 
canus, qui tandiu urbem illam oppressit ,. tan- 

Vol, I. Áo. 


322 POGGII EPISTOLJ/E 
tamque pecuniam cumulavit, e statu dejectus , 
captivusque etiam torquetur, ut audio, ad pro- 
dendum thesaurum suum. Deus ultionum Domi- 
nus libere egit: stat sua cuique dies: etiam ci- 
vitatibus fata sua imminent. Nos vacemus libel- 
lis nostris, qui nos ab istis molestiis abducent , 
et docebunt contemnere, quae plurimi appetunt. 
Saluta Cosmum, Laurentium, et, Carolum ; his 
addas Sibyllam nostram: scribe mihi cognomen 
ejus, ut possimus fabricare scalas, quibus ascen- 


dat coelum. Vale. Romae III. die Septembris (1). 


EPISTOLA XII. 
Poggius pl. sal. dicit JVicolao suo P. C. 


Dedi quaedam mandata magistro Francisco 
Pistoriensi, cum a nobis discessit, inter quae illud 
praecipuum -fuit, ut perquireret aliquod signum 
marmoreum, vel etiam confractum, aut aliquod 
caput egregium, quod ad me secum deferret : 
maximam copiam esse in eis partibus dixi, per 
quas erat iter facturus. Ipse vero satis diligens 
fuit in exequendis mandatis meis: nam heri red- 
ditae mihi sunt ab eo litterae scriptae Chii, qui- 
bus mihi significat se habere nomine meo tria 
capita marmorea Polycleti, et Praxitelis; Junonis 
scilicet, Minervae, et Bacchi, quae multum lau- 


(1) Anni 1430. nam loquitur de Paulo Guinigio Lucae tyranno 
6 statu recenter dejecto , quod accidit hoc anno , hac circiter tem- 
pestate, üt balfetur.ex Poggii historia Lib. 6. et ex 4mmirato Storie 
" Fíorentine Lib-XX. 


i 


LIBER IV. 323 


dat,et ea dicit adlaturum secum Cajetam usque, 
De nominibus sculptorum nescio quid dicam ; 
graeculi, ut nosti, sunt verbosiores, et forsan ad 
vendendum carius haec finxerunt nomina. Cu- 
pio me haec falso suspicari. Scribit autem se ha- 
buisse haec capita a quodam Caloiro, qui noviter 
in quodam antro reperit centum ferme statuas 
marmoreas integras, operis pulcherrimi ac mira- 
bilis: nec ulterius scribit, excusatus valetudine, 
nam inciderat in tertianam. Addit etiam quem- 
dam Andreolum Justinianum nescio quid ad te 
missurum. Scio cum haec legeris, te incensum 
in cupiditate illo proficiscendi, et cupere alas 
ad volandum: neque enim venti satisfacerent 
festinationi tuae, sed ne volatus quidem. Or ma- 
no a ghiribiazare. Ego statim rescripsi Magi- 
stro Francisco, et item scripsi Áhdreolo ( est 
enim, ut audio a Rinucio nostro, vir admodum 
dóctus) ut perquirant, an aliqua ex eis statuis 
haberi posset vel precio, vel precibus, et in eo 
adhibeant operam et diligentiam, mihique enar- 
rent hanc. rem. diligentius. Volui te participem 
esse hujus inventionis. Existimo autem. has sta- 
tuas deorum esse propter illa capita, et in ali- 
quo sacello abditas. Caput Minervae scribit: esse: 
cum laurea corona, Bacchi vero cum duobus 
corniculis. Cum venerint collocabo ea in gymna-: 
siolo meo. Minerva apud nos non omnino male 
erit; collocabo enim illam inter libros meos ;, 
Bacchus autem optime; nam si quo in loco di- 
versorium meretur, in patria mea recte esse po- 
test, in qua et colitur praecipue. Junoni item lo- 


324 POGGII EPISTOL E 

cum dabimus: cum enim fuerit olim uxor adul- 
teri, nunc pellex erit. Ego etiam hic aliquid 
habeo, quod in patriam portabitur. Donatellus (1) 
vidit, et summe laudavit. Nolo aliud praeter 
signorum confabulationem epistelam continere ; 
ideo vale, et me ama. Romae die XXIII. Se- 
ptembris (2) Cum haec scripsissem , accepi lit- 
teras tuas: quia pluribus respondendum est, m 
feram in aliud tempus. 


HBPIEPINA XIII. 
Poggius pt sal. dicit Nicolao 4 $u0. 


; Video ex. aiadies epistolis 1 tuis nauis te 
diio conturbatum ex conditione rerum tum 
publicarum, tum privatarum; et quod admodum, 
video hanc tuam mundiciem stomachari in ci- 
vitate lutulentissima. Ut ergo ab hujuscemodi 
molestiis: avocarem .cogitationem tuam, scripsi 
ad te. nudius quartus de capitibus illis marmo- 
reis, et item statuis.noviter repertis, in quo ali- 
quam. ptofecto .suscipies voluptatem. Nunc ut te 
quoque ad antiquiora referam, quae te maxime 
delectant, narrabo tibi deambulationes meas ru- 
sticanas, cum Pontifex ad Cryptam . Ferratam se 
contulisset. Nam: cum abfuissemus haud amplius 
XV. diebus, totum id tempus in. perquirenda ea 
patria consümpsi, suruma. cum animi jucundi- 


(1) Celeberrimus Florentinus Sculptor. 
(2) Anni 143o. nam est certe longe posterior epistola XL. li- 
bri )1l. et certe anterior, epistola: XVl,infra, | | 


LIBER IV. 325 


tate. Non enim extra urbem, sed in ipsa urbe 
versari videbar, tanta est aedificiorum, et villa- 
rum magnificarum frequentia: piscinae plurimae; 
Jacus multi ad aquam excipiendam ; ductus aqua- 
rum partim arcuati, partim sub terram ducti, 
ita omnibus in locis dispositi, ut ferme villa 
quaelibet proprio uteretur; columnae confractae, 
el varia. marmorum genera per agros passim di- 
spersa; saxa quoque ingenti mole conspecta, ma- 
gna quaedam animis nostris aestimanda relin- 
quunt. Extant adhuc nonnullarum villarum per- 
magna vestigia referta variis reliquiis ornamen- 
torum, et statuarum fragmentis; extant fornices, 
testudines, et subterranei meatus, cryptae quo- 
que amplissimae, ut aliquae earum stadium am- 
plius protendantur: eas ego servorum recepta- 
cula fuisse arbitror, nam cum ex agris noctu. 
redirent , conjiciebantur in has cryptas, tanquam 
in ergastula, e quibus non possent effugere. Sunt. 
et deambulatoria nonnulla adbuc integra exaedi- 
ficata pulcherrime, ad eam formam, qua sunt 
illa in urbe, quae vulgo dicuntur capociae , sed. 
structura elegantiori. Perlustravi omnem Ágrum 
Tusculanum. Tusculum quoque me contuli , ubi 
est villa magnificentissima in loco edito, fere. 
integra; totus quasi Tusculanus ager mare, atque. 
urbem prospectat. Sunt et alterius villae reli- 
quiae ingentes, muri scilicet longe diffusi , lapi- 
dibus, lateribusque distincti, et testudines uno. 
contextu quaqua versus, ita amplae, ac in lon- 
gum porrectae, et hae alterae super alteras , ut 
hodie quoque extet castrum super eis constru-. 


326 POGGII EPISTOL/JE 
etum satis longo ambitu: hanc ego aut Clodii, 
quém Tullius insanas structiones in Tusculano 
fecisse arguit, aut Luculli villam reor fuisse. 
Crypta vero Ferrata, sive Ciceronis, sive alte- 
rius, villa fuerit, privatum certe aedificium fuit: 
id et muri, qui per ambitum supersunt , decla- 
rant, et cryptae maxime ad villae longitudinem, 
etitem piscina antiquo opere, ex qua, cum sit 
in parte villae editiori, urbs conspicitur, et ad 
eam est ductus aquae antiquissimus, qui dedu- 
citur ex propinquo monte. Fuimus item in Al- 
bano, ubi praeter thermarum reliquias, stadium- 
que, ac mnurum constructum saxis quadratis, nil 
egregium vidi: sunt tamen villarum reliquiae 
dispersae, quas ex ipsa ruinarum mole apparet 
fuisse illustres. Mirabilissimum autem opus vidi, 
deductionem aquae effosso monte ex lacu, qui 
est paula amplius mille passum longe ab Alba. 
Ejus nomen nescio, neque tamen is est Albanus 
lacus, de quo Livius meminit: nam is ex alio latere 
in plano est mare versus, hic autem inter altis- 
simos circumquaque montes tribus millibus pas- 
suum circuitu. Litus plenum aedificiis, et statuis 
nonnullis, loca vero sunt complura amoenissimi 
situs, in quibus videtur ex variis ruinarum rü- 
deribus, hahitationes fuisse magnificas. Non so- 
lum urbem, sed et hanc omnem regionem pen- 
silem diceres. His oblectationibus, quibus pe- 
rambulando dies consumebatur, addam modo 
nocturnas, ut nihil ad summam delectationem 
defuisse videatur. Eram collocatus in castello, 
vel vilissimo potius tugurio, qui dicitur Borghe- 


LIBER IV. 327 
tus, mille passus prope Cryptam Ferratam; is 
locus refertus est variis bestiis, sed maxime 
asinis, ac canibus, quorum inter rugitum, ac la- 
tratum nox partiebatur: primas. sibi vigilias 
usque ad conticinium, canes sumpserant, tan- 
quam custodiendi castri partes tuerentur, summis 
mixtisque latratibus omnia replentes: his quasi 
partita custodia in statione $ua, asini succede- 
bant , sed blandiori cantu, cumque unus coepis- 
set , caeteri suo .ordine correspondebant , ita per- 
turbatis rugitibus suavem quandam harmoniam, 
et quae provocaret somnum, generabant : neque 
semel tantum, sed. saepius per noctem similem 
cantum permixtis crepitibus iterantes. Credo, 
quia existimabant hoc praecipue modo mihi, 
tanquam externo homini, se alludere, et blandi- 
ri. Ego, quamvis ex satietate haec aliquando 
mihi molesta fierent, tamen quia somnum sua- 
debant, et eorum cantandi solertia castrum red- 
debatur tutius ab insidiis, jam taedium in ju- 
cunditatem converteram. Vellem mecum affuisses; 
nam scio, quae tua est patientia, summam te ex 
hac modulatione jucunditatem fuisse consecutu- 
rum, et obliturum simul molestiarum  Árimi- 
nensium. Sed nolo, modum excedat epistola, 
simul his litteris volo solum rusticationem meam 
contineri , itidem ut in prioribus signorum nar- 
rationem. Vale, et Cosmum , Laurentium, Caro- 
lumque salvere meo nomine jube. Romae 27. 
Septembris (1). 

(t) Anni, ut ex initio colligi potest, praesertim si cum praece- 
denti epistola conferatur , 1430. 


338. POGGII EPISTOL/E 


EPISTOLA XIV. 


Poggius pl. sal. dicit Domino Dalmatio 
4d rchiepiscopo Caesaraugustano. 


Cum primum te vidi Gebennis olim, prae- 
stantissime Pater, dum ibi Bomanus Pontifex 
esset , cognovique excellentem in omni littera- 
rum genere doctrinam tuam, dicavi me totum 
tibi, non quidem spe aliqua praemii , ut multi 
solent, commotus, sed egregia animi virtute, 
quam in te esse intelligebam cum summa huma-. 
nitate conjunctam. Equidem dilexeram antea 
absentem, tuam probitatem, fama et verbis co- 
gnitam mihi: postea vero quam te praesentem 
conspexi, et simul perspexi mores tuos, suavita- 
tem sermonis, vitaeque integritatem , et. quod 
plurimum valuit ad benevolentiam conciliandam, 
sensi te plurimum delectarier iisdem, a quibus 
ego non eram penitus alienus, studiis humani- 
tatis, ita unice amare te coepi ut nihil fere ad 
meum in te amorem addi posse videretur. Nam 
licet homo sim paulo indoctior, complector ta- 
men eos animo, in quibus aliquod specimen aut 
sapientiae, aut virtutis eluceat. Magna est ni- 
mium profecto. bonorum, et sapientium virorum 
inopia, quos si quando, quod, tamen raro acci- 
dit, inter mortales apparent, maxime venerari, 
et colere debemus. Hoc aege.rime tuli quod non 
mihi licuit frui diutius ex optatissima consuetu- 
dine tua ;ita enim tempora tulerunt, ut cum 


LIBER IV. 329 
primum Pontifex Mantuam venisset, ego subito - 
me in Àngliam conferrem, atque ita de repente; 
ut neque tui, quod praecipue cupiebam, neque 
alterius amici conveniendi affuerit ulla facultas | 
Longo vero intervallo post redii ad Curiam, ubi 
Baepius de te percontatus sum eos, quia vobis 
huc accedebant, cui cum bene esse audirem , . 
teque summa in dignitate versari, gaudebani 
profecto tui causa, referens memoriam ad ea 
tempora quibus tecum familiarius loqui solitus 
eram. Subiit saepe animus ad te scribendi al 
quid dignum tua pristina in me henevolenüa : 
sed cupiditatem meam superavit pudor quidam 
rusticanus,. verentem ne longa admodum tüm 
locorum, tum vero temporum intercapedo , ex 
animo tuo Poggi! memoriam omnem excussis- 
set. Solent enim magni viri faeillime oblivisci 
inferiorum, quorum opera non utuntur. Át. ve 
ro nunc mecum ipse. considerans quem pudo- 
rem superius appellavi, ignaviam videri posse; 
si perpetuo silerem, statui postquam verbis; 
quod mihi jucundissimum fuisset , nequeo, at sal« 
tem litteris, quod datur, tecum loqui. Quod . ut 
maturius facerem, tum Angelus de Ficino impu: 
lit, tum autem maxime libellus quidam :a :me 
contra avaritiam editus cohortatus est, quens 
ad te mitto; ut si quid. offensionis apud te meum 
silentium contraxit, is pro patrono intercedat 
penes tuam humanitatem, teque: mihi eumdem 
restituat, qui dudum esse consueveras, hoc est 
mei cupidissimum atque amantissimum. Nescie 
tamen, an tibi videbitur vel. dignus, qui legi 

Vol. 1. | Át | 


33o POGGII EPISTOL £ 
mereatur a viro omnium doctissimo, occupatis- 
simoque majoribus in rebus, vel tanti, ut inter- 
cessoris officio fungi posse videatur. Utcumque 
tamen sis judicaturus, oro libellum legas, cum 
tibi otium superest , nec eum pluris facias, quam 
meretur. Licet enim res sit haud magno aesti- 
jnanda, malui tamen, ut infantiam, seu stulti- 
tiam meam potius quam desidiam crimineris. 


Vale, meque ut solebas ames velim. Romae V. 
Kalendas Decembris. (1). | 


EPISTOLA XV. 


Poggius pl. sal. dicit Magistro Francisco de 
Pistorio Ordinis Minorum. 


Venerabilis pater: pridem habui litteras a 
te ex Chio duplicatas ; antea habueram ahas, 
. quibus respondi, et item scripsi ad praestantissi- 
mum virum Ándream Justinianum, quas litteras 
misi Cajetam, et inde relatum est , litteras ad te 
missas per quamdam navem Januensium ; eas exi- 
stimo quam primum ad te delatum iri. In prio- 
ribus litteris ( ut primum rescribam ad ea , quae 
mihi cordi ad modum sunt) scribis te habere nomi- 
ne meo, hoc est quae te ad me delaturum polli- 
ceris, tria capita marmorea eximii operis, unum 
Minervae , alterum Junonis, tertium Bacchi. Ita- 
que scias me receptis litteris magno gaudio af- 
fectum ; delector enim supra modum hissculptu- 
pis, adeo ut curiosus earum dici possim. Movet 

: (1). Anni , ut videtur , 1430. 


LIBER IV. 331 
me ingenium artificis, cum videam naturae ipsius 
vires repraesentari in marrnore. Nunc vero scribis 
te habere caput Phoebi, et addis ob ejus excel- 
lentiam Virgilu versum: i 

er Vlvos ducent de marmore eultus. 
. Nihil potes mihi facere acceptius, nii Francisce, 
quam si similibus sculpturis ad me onustus re- 
dieris; in quo meo animo morem geres, satisfa- 
ciesque quamplurimum. Multi variis morbis la- 
borant; hic praecipue me tenet , ut nimium for- 
sau, et ultra quam sit docto viro satis, admirer 
haec marmora ab egregiis artificibus sculpta: ; li- 
cet enim natura ipsa excellentior sit iis, quae 
instar ejus fiunt, tamen cogor admirari artem 
ejus, qui in re muta ipsum exprimit animantem, 
ita ut nil praeter spiritum persaepe abesse vi- 
deatur. Itaque in hoc maxime incumbas oro, ut 
colligas, ac corradas undequaque vel precibus, 
vel pretio, quicquid ejusmodi imaginum potes. 
Si quid vero signum integrum posses reperire, 
quod tecum afferres, triumpharem certe. Ad hoc 
advoca consilium Andreae nostri, cui etiam hac 
de re scribo, qui si mihi aliquid de suis miserit, 
bene foeneratus feret. Id certe re ipsa experietur 
se complacuisse homini minime ingrato. Satisfa- 
ciam saltem litteris beneficio suo, eumque cele- 
brem reddam apud multos pro sua, si qua erit. 
in me, beneficentia. Nam quod centum ferme 
statuas integras scripsisti repertas esse Rhodi in 
antro quodam, me diutius suspensum tenuisti: 
varia cogitantem, quid sibi tot statuarum in eo. 
loco voluerit congregatio. Cupiebam certe alas 


332 POGGII EPISTOL/E 


mihi dari, ut quantocius maria possem trajicere 
adea signa inspicienda. Quid id sit exquiras per- 
diligenter, et nihil omittas quin iis rebus suf- 
fultus venias, confidasque Poggium 'tuum pro 
hoc tuo labore diligentiaque tibi cumulate sati- 
sfacturum. Quod. tam diu fueris Chii culparem, 
nisi capita illa pro te causam egissent ; sed opti- 
mum consilium videtur, quod conferas te Rho- 
dum, unde frequentiores Alexandriam navigant. 
Unum te oro, ut in reditu naviges tuto mari, et 
navi tuta. De capitibus quod scribis gratum est; 
sed omnia mihi donata, et concessa existimabo, 
cum aspexero imagines illas, quae mihi rebus 
caeteris, te excepto, erunt jucundiores. Pontifici , 
cum tempus se dabit, dicam quae videbuntur 
aptiora ad hanc moram excusandam. Sed ut di- 
cere solebat Cato: satis cito, si satis bene. Dixi 
Cypriano contribuli tuo te bene valere, idem ut 
tuis significet rogans, quod se facturum recepit , 
cum primum scribet ad suos. Sed tamen scias 
Pistorii permagnam fuisse pestem praeterita aesta- 
te. Quoniam scio te non esse pecuniosum , quic- 
quid dandum esset pro his, et alüs capitibus , 
aut signis, pro adimplendo memoriali meo, su- 
mas aliunde mutuo sub fide mea , nam praesto 
tibi eruut in reditu tuo. Quamquam rogavi quem- 
dam Januensem, ut scribat istic. Ándreolo no- 
stro, aut. alteri, ut tibi vel XX ve] XXX aureos 
nomiue meo tradat, si tibi fuerit opus pro 
emendis sculpturis: hos pro libito , nam tibi 
praesto. erunt, quemadmodum pollicitus est. Va- 


& 


LIBER IV. .. 333 
^ , et me Andreolo nostro commenda. Romae 


c. (1). 
EPISTOLA XVI. 
Poggius pl. sal. dicit Nicolao suo P. C. 


Commoverunt me satis tuae litterae, mi 
Nicolae, ex quibus video te admodum perturba- 
ri, tum ob intestinas dissensiones, quae multa no- 
bis incommoda pepererunt, tum ob gravissimam 
belli molem, qua patria jamdudum oppressa est. 
Verum ea nos agunt tempora, ii rerum motus 
parantur, ut unumquemque, ut video, taedeat 
conditionis fortunae suae. Omnes enim suspensi 
pendemus ad futurorum expectationem, quae adeo 
sunt incerta, atque ad explicandum difficilia, ut 
8i quis ad ea, quae paucis his annis acciderunt 
praeter spem praeterque cogitatum , quaeque 
imminere videntur, animadvertere velit, nulli 
quantumvis prudenti exploratum esse posse di- 
cat, quo ea sint evasura, id tantum suspicari 
possit, hanc procellam, hanc tempestatem, qua 
Italiam agitari, et quassari videmus, aliquod 
majus naufragium parituram: at eum quem fata 
dabunt finem. esse futurum. Superiora nos certe 
regunt, mi Nicolae, quibus cum vires nostrae 
obsistere nequeant, nostrum est communem, 
quaecumque a Deo oblata fuerit, aequo animo per- 


(1) Deest anni et diei nota , sed non multo distat haec epistola 
a XII, eta XVIII. hujus libri , ut verosimile videatur cirta finem 
hujus anni scripta esse. 


34  POGGII EPISTOLAE 


ferre rerum conditionem. Arduum quippe est 
contraire fatis; ac majus quippiam, quam cadat 
in arbitrium plebis. Vides quantusa im ltalia in- 
cendium excitavit Lucanum bellum: at vero tu- 
te nosti, quam de repente, quam nullis ex cau- 
sis, nulla matura consultatione , susceptum exti- 
tit, quam bonis omnibus repugnantibus: quod 
ego,.si litterarum mearum meministi, semper 
improbavi, veritus ne majoris cujusdam, in quo 
utinam fallar, afferret causam calamitatis. Vicit 
tamen major pars. meliorem: cupiditas rationem 
superavit, ut. vim suam exerceant fata; quibus 
ex levi favilla universam Italiam terra marique 
bello flagrantem conspiceremus. Itaque recte tu. 
quidem deploras civitatis statum, dolens magis 
libidine, quam consiho regi, agitarique ( quod 
unum solet esse perniciosissimum ) partium stu- 
diis, ultraquam reipublicae utilitas requirat : sed 
ea quidem meritas poenas luit, quae cum non- 
dum essent obductae cicatrices priori bello su- 
.Sceptae, cum nondum suas vires recuperavis- 
set,inermis atque imbecillis, nullo neque appa- 
ratu, neque excogitato consilio, praepropere ac 
temere ad aliud bellum ineundum *prosiluit ; 
quasi nondum satis experla, quam parum suo- 
mum, civium consilia in bello valerent. Neque ta- 
men id mali tanti attulisset, si quod semel coe- 
ptum erat aliqua sapientia, et communi con- 
sensu administrassent. Sed dum alii invidia, alii 
cupiditate, alii acerbo suorum odio insaniunt , in 
extremum ferme discrimen rempublicam dedu- 
xerunt; ita malis consiliis pejora opera opitulata 


LIBER IV. - 335 


sunt: dum nonnulli privatam rem publicae uti- 
litati anteponentes, quidvis aliud, quam hostem 
nostrum, succumbere malebant his bonis artibus. 
Quo res evaserint, vides. Multa oppida amissa : 
nonnulla igni absumpta: direpta. multis in locis; 
ac vastata patria est: nos diutinis mmpensis exina- 
niti, militum libidine ac insolentia servire co- 
gimur, quo nullus esse major cruciatus potest. 
Quae autem videantur impendere graviora , o- 
mitto. Duo haud contemnendi reges instant cer- 
vicibus nostris, non tantum suis viribus freti; 
quantum discordia Italorum, quos qui non ti- 
met, magis mihi imprudens esse videtur, quam 
fortis. Quanquam et hi parum timendi essent, si 
nostri non, omnino omnem et pacis agendae , 
et belli gerendi rationem et prudentiam amisis- 
sent. Saepius admiratus sum, non mecum so- 
]um, sed aliis cum plurimis, unde id contingat , 
cum multi prudentes, docti, ac perspicaces in 
nostra Civitate versentur, quorum s?ngulatim 
laudares ingenii acumen, et consilii gravitatem, 
tamen tam male rempublicam administrari, et 
sententias deteriorés praeponi utilioribus, ut 
multorum accumulata in unum sapientia; ia 
summam stultitiam convertatur. Et certe aut 
non ea sunt prudentia cives nostri, qua aestiman- 
tur, aut cum illam. domesticis in rebus retineant, 
in publicis seducti affectione privata relinquunt; 
horum utrumvis concedas: satius quidem esset 
mea sententia negotiis suis, et lucro intentos, 
paci consulere, et populi quieti, quam iis se re- 
bus immiscere, quarum neque initium queant , 


336 POGCII EPISTOLJE 


neque exitum reperire. Jam satis nostris civibus 
persuasum esse debet ipsa rerum magistra expe- 
rientia, non esse eorum munus artem bellicam, 
qui neque aciem instructam, neque castra un- 
quam viderunt. Quid enim ridendum magis 
quam eos bello gerendo praeesse qui ne minimam 
quidem partem bellici muneris attigissent? Át ii 
etiam; qui nunquam ferri aciem viderunt, belli 
quoque ducibus reclusi praescribere solent , quo 
copiae educendae, quatenus praela ineunda, 
expugnanda oppida, hostes repellendi videantur: 
quo pacto, quantum hac tempestate res nostrae 
creverunt, non ignoras, ut merito haec accidere 
nostro aevo dicere possimus. Sed tamen quod 
coeperam volo fatis ista potius tribuere, quam 
adscribere inertiae nostrorum: licet astrorum prae- 
dictiones nostra stultitia comprobemus. Sed quo- 
niam haec immutari nequeunt , reliquum est , 

ut non plus torqueamur publicis malis, quam 
nostra férat portiuncula: qnoniam quidem neque 
adjici neque minui quicquam ex his, quae futura 
sunt, potest, etiam si dies.noctesque ejusmodi 
cogitationibus ac curis afficiamur. Nunquam 
enim nec defuerunt, neque dagerunt causae con- 
querendi, si quis vel privata vel publica detri- 
menta velit querelis prosequi. Et pace et bello 
perpauci reperiuntur, qui recte ferant fortu- 
nam suam, quae et prospera et adversa est dif- 
ficilis; altera hominem insanum praestans, alte- 
ra calamiitosum. Nihil ergo vacuum est a querelis 
eliam apud eos, quorum laudat vulgus felicita- 
tem. Neque unquam fuit ulla ita bene constituta 


LIBER IV. 337 
respublica, quin multa in ea peccarentur. Sed 
nos ad praesentia, quae nos urgent mala, animum 
referimus, neque possumus non dolere, cum: alio- 
rum stultitia ac iniquitate cruciamur. Át vero 
posteaquam nostra opera neque immutari, neque 
corrigi ea possunt, satius est ridere, ut Democri- 
tus ille, communem insaniam, quam fletu eam. 
prosequi. Sapientis est tantum «oBari , quantum 
possit efficere, reliqua Diis permittere; sperare, 
optima; adversa si evenerint patienter ferre. O-' 
missa ergo incumbentium rerum supervacua cu- 
ra,censeo ad studia nostra animum referendum, 
et cum praesentia displiceant, vaca praeteritis. 
quae te ab his molestiis paulum abducent. Ego 
more Terentiani nostri multa adversa proposui. 
in animo eventura, ad ea me sine anxietate com-- 
paravi: si quid praeter. spem evenerit lucrum, 
putans, Credas volo multa mihi ex publicis re- 
bus non placere; sed nulla acrior solicitudo me 
movet, nulla major cura. urit, nulla anxietas. 
torquet ; velut advena praetergrediens haec audio ,. 
videoque, ahsque perturbatione , ad quae plurimi; 
expavescubt. Illi haec advertant, qnorum de 
summa re agitur. Mihi jam constitutum est quid 
sim acturus, etiam si ea acciderint, quae multi 
timent. Id est ut vacem graecis litteris, quas jam 
tanquam in umbra palpans tracto. Sed jam satis 
verbosus fui: traxit me studium tecum colloquen- 
di. Vale et me ama. Romae IIII. Kalendas De- 
cembris (1). 


(1) Anni :43o. 
Vol, ll. án 


338 POGGII EPISTOLJE 


EPISTOLA XVII. 
Poggius Nicolao suo sal. pl. dicit. 


Laetor venisse te Veronam superatis tot iti- 
neris difficultatibus. Necesse est ponere istas 
tuas peregrinationes inter labores Herculis. Ita- 
que fac Carolum nostrum (1) eas demandare 
litteris. Árbitror minus fuisse grave Herculi pera- 
grare Lybiam, quam Nicolao coenum Flaminiae, 
et molestias Padi. Sed haec forti animo ferenda 
sunt a te praesertim, qui caetera soles ferre ae- 
quanimiter , ut videantur congruere moribus tuis. 
Frigus vero, quod te molestat, censeo pannis, 
ignique vitandum, vel te in intimum aliquod 
conclave abdas, quo vis aeris noh. aspiret. Misi 
pro epistolis Hieronymi, sed Abbas causatus est 
volumen permagnum esse, neque per unum ali- 
quem posse mitti. Scripsit ad me unus ex mo- 
nachis, epistolas esse numero CXLV. ego autem 
jam habeo ad centum septuaginta, quas mittam 
ad te, cum redieris Florentiam, miniandas, li- 
gandasque. Si plures reperissem, conjecissem in 
haec volumina ; duo enim ex eis confeci. De Pe- 
tro de Verona quod scribis, somnium est inànis- 
simum; vix novit, quas habemus: id ego ex tuis 
litteris ab eo sciscitatus sum, qui risit interroga- 
tionem meam. Álius tamen, sed Florentinus, 
qui modo venit ex Gallia, retulit mihi, affirmare 
quendam notum sibi, vidisse se eas, qnae desunt, 


(1) Carolus Marsuppinus senior. 


LIBER IV. 339 
in quodam monasterio. Haec prioribus persimilis 
est fabula: volui tamen, ut ad amicum scribe- 
ret, percunctareturque diligentius, quid rei es- 
set, peteretque librorum omnium principia: id- 
que fecit, misitque litteras hic ; nil jacturae est, 
si vana sunt, ut censeo. Plautum hactenus non 
potui habere; nunc si possem , nollem; polliceor- 
que tibi me nunquam amplius petiturum a Car- 
dinali (1), neque lecturum illum istis tribus an- 
nis, etiam si ultro concederetur. Transcribitur 
modo, donoque mittetur Duci Mediolani (2), qui 
eum per litteras postulavit. Marchio item Fer- 
rariensis (3) petit: dabitur illis, sed ita cor- 
ruptus, ut vere a barbaris redire postliminio vi- 
deatur. Cupit homo noster tanquam triumphi 
honorem ex hoc libro, ac si ipse illum suo stu- 
dio aut impensa reperisset. Rogavit Antonium 
Luscum, ut in principio adderet aliquid , quo 
constaret tantae rei fama. Itaque fecit quosdam 
jambicos, quos tanquam pro argumento addidit 
operi: sed si quando illum transcribi fecero, abji- 
ciam haec nova, et veterem Plautum amplectar. 
Nullus, mihi crede, Plautum bene transcribet , 
nisi is sit doctissimus: est eis litteris, quibus 
multi libr ex antiquis, quos a mulieribus con- 
scriptos arbitror, nulla verborum distinctione, ut 
persaepe divinandum sit. Quaeritent caeteri, ut 
libet, ego hoc toto triennio Plautum non le- 
gam: etiamsi quae scio dediscenda essent. Scri- 


(1) Cardinalis de Ursinis de quo supra. 
(2) Philippo Mariae. 
(3) Leonellus Estensis. 


340 POGGII EPISTOLAE 

. psisti mihi nuper de Plinio, velle te illum scili 
cet transcribere: risi admodum tuam assevera- 
tionem: vellem abs te scire, quantum processerit 
opus; sed credo in spongiam incubuit: aestate 
calor, hieme frigus est impedimento, et tu col 
ghiribizzare. Si haberem Plinium, esset commo- 
dum mihi, cum scriptor meus propediem cessa- 
turus sit a scribendo propler inopiam exempla- 
riorum. Unum qui melius scribit , missum feciz 
scripsit hoc anno Decadem belli Punici secundi, 
ut omnes essent unius manu, et epistolas ad At- 
ticum. Deest quod scribam, quia tu abes a Flo- 
rentia: forsan missum faciam et alterum. Bel- 
lum Lucanum, tu mihi testis es, me semper 
improbasse, tum propter iniquitatem causae, tum 
propter civium multorum nequitiam: ita ex malo 
principio sperandus est finis minime bonus. Om- 
nia tamen mallem, quam iniri bellum novum, 
cum Duce, cujus exitus difficilis est. conjectura ; 
et mihi crede; ruina illius trahet secum nostram. 
Rectius esset absistere a male coeptis, et ali- 
quando resipiscere. Sed viderint illi, quorum 
magis res agitur. Ego in portu navigo: trade hoc 
memoriae: videbis Italiam ante quatuor annos 
refertam barbaris, et multos dari in praedam , 
nisi abstineatur a bello. Vale, et me ama. Saluta 
Carolum. Romae die VI. Januarii 1430 (1). 


(1) Secundum stylum florentinum ; communis vero compott£ 
an. 1431. ut manifestum fit si conferatur haec epistola cum XI. hu- 
jus libri quae certe est hac anterior. 


LIBER IV. 341 
EPISTOLA XVIII 
Poggius pl. sal. dicit 4ndreolo Justiniano P. C. 


Licet vel nimium tibi molestus, qui binis 
jam litteris de: eadem re tecum agam, vel pa- 
rum prudens possim videri, qui ignoto mibi 
aliquid oneris imponere audeam, nullo meo in 
te officio praeeunte, tamen confisus tua, quam 
eximiam dicunt, humanitate, malui. desiderii 
mei quam modestiae rationem habere. Etenim 
cum in contrahenda amicitia necesse sit alterius 
beneficium praecedere, vellem quippe is esse, a 
| quo primo initium beneficii prodiret. Sed quo- 
niam ita accidit, ut tuae partes priores futurae 
sint, libens feram hanc officii praerogativam in 
te residere, meque tribuere tibi tanquam ansam 
aliquam ad meam in te benevolentiam cumulan- 
dam, quae si causa forsan tibi visa sit levior, 
ego tamen eam magni ponderis judico, cum mei 
arbitrii sit. pendere meo ex animo quantum ]li- 
bet beneficii gravitatem. Culpent nonnulli quan- 
tum volunt hanc meam inanem , ut aiunt , cu- 
ram , dum meo me modo esse curiosum permit- 
tant. Quanquam video Ciceronem quoque ne- 
strum harum rerum cura scribere ad. Átticum, 
ut signa perquirat, quibus ornet Academiam 
suam; cui quamvis multa licuerint tantae aucto-- 
ritatis viro, quae non item nobis, tamen in eo 
imitari solertiam suam minime absurdum duco. 
Afferunt enim nobis excellentium virorum ima- 


3(2 — POGGII EPISTOL E 


gines, quasi incitamenta quaedam ad repraesen- 
tandam illorum vitam, ac mores, et simul in- 
genui animi puto delectari eis rebus, in quibus 
artificis manus spirantis ferme naturae simili- 
tudinem expresserunt. Miraberis fortasse, quid. 
tot verborum ambitus velit. Scripsit ad me dua- 
bus jam epistolis egregius vir magister Franci- 
scus Pistoriensis habere se capita quaedam mar- 
morea mirandi operis, quae dono velit ad me 
deferre, additque in litteris suis te quemadmo- 
dum decet virum ingenii praestantis, atque eru- 
diti, copiosum esse sculpturarum, quas egregias 
multis ex locis conquisieris. Insuper cum te libe- 
ralissimum testetur, mearum vero litterarum 
cupidum, hortatur, ut ad te scribam, petamque 
aliquid in quo te mihi satisfacturum affirmat. 
Itaque tum fretus beneficientia tua, tum horta- 
tu Francisci motus, maxime vero impulsus ni- 
mia quadam cupiditate ejuscemodi res potiundi, 
ambitiosior fortassis ero aut importunior quam 
sit aequum, sed te oro, da mihi hanc veniam, ut 
morem geram meae cupiditati , neque quod a me 
petatur animum adverte, aut quam ferventer, 
sed quid te meque dignum censeas. Peto igitur 
ate, rogoque, atque ita ut nil magis ex animo 
vel rogare vel petere possim, ut si quod habes 
- signum marmoreum, vel caput nobile, in quo 
dando non magnopere offendaris, velis id mihi 
elargiri, mittereque per Franciscum donum, fu- 
turum mihi gratissimum omnium, quae quidem 
donari possent. Id erit testis perpetuus tui in 
me tum amoris, tum acceptissimi beneficii, cu- 


LIBER IV. 343 
jus reddendi praecipua adhibebitur a me, et dili-- 
gentia, et solicitudo; sique alia deerunt , scriben- 
do certe, gratiasque agendo, qua potero facultate, 
polliceor tibi me satis esse facturum. Vale et me 
quoniam id. mutuo fit, ama. Romae XXII. die 
Januarii (1). | | | 


| EPISTOLA . XIX. 
Poggius pl. sal. dicit Nicolae suo (2). "m 


Non fuit opus, mi Nicola, ut pro re parvula 
ageres mihi gratias ullas , tanquam ei a quo non 
omnia et possis, et'debeas sperare. Nosti quidem 
jamdudum amorem in te meum, cujus ostenden- 
di, aliquo meo in tuos beneficio, licet ablata fuerit 
hactenus facultas, idem tamen semper remansit 
integer, atque incorruptus. À bonis enim initiis, 
neque ab levibus fundamentis profectus ( quippe 
studia humanitatis nos consuetudine primum , 
turn mores persimiles, integri illi quidem, mutua 
benevolentia devinxerunt ) perduret diutius ne- 
cesse est tam honestis artibus contractus, quam 
is quem aut utilitas, aut praesentis officii alicu- 
jus occasio, aut turpior causa comparavit. Qua- 
mobrem ego semper sincere colui hanc nostram 
amicitiam, auctam semper in diem, neque ullo 
unquam casu labefactatam. Quod si forsan prae- 
sens aliquando non usus tecum, quanta solebam 


(1) Anni , nt opinor , 1431, 
(2) Nicola Medices verosimiliter, de quo toties supra, et prae- 
sertim pagg. 10. 31. 53. x | 


344 POGGII EPISTOL/E 
consuetudine videri possim, non ab intermissione 
benivolentiae id progrediebatur; sed. ab summo 
dolore, quo afficiebar ex. mutatione. iniquissi- 
ma, mihique molestissima fortunarum tuarum , 
quo tempore dolebam permaxime, et me non 
posse tibi ex animi sententia adesse, et ab non- 
nullis, quos erat aequum, non sublevari casum 
tuum. Sed utcumque praeterita eflluxerint,, lae- 
tor nunc tui praesertim commodi gratia datam 
mihi occasiunculam , qua et desiderio nostro ali- 
qua ex parte facerem satis, et affectio mea verbis 
antea, nutuque tantum nota, aliqua in re , licet 
leviuscula , tibi perspecta esset. Spero autem, id- 
que plane confido.daturum nobis Deum, post- 
quam sibi filium. dicasti, ampliorem occasionem 
consulendi et honori, et dignitati: suae. Is modo 
det, operam ,cum litterarum, studiis, tum mode- 
stiae vitge, pro cujus amplitudine libero possi- 
juus ore intercedere: nam scias vultu demisso, 
et malis artibus. peti solere dignitatem, quae pro 
indigno impetrari consuevit. Itaque. opus est,ne 
ipse sibi desit: ad hoc autem cum indoles, ac 
mores sui natura ipsa faciles, tum. vero pater- 
nae cobortationes, admonitionesque plurimum 
auxilii praestabuut.. Vale et me, ut. soles, ama. 
Romae XIII. Kalendas Martii (1). B 


! / 


(1) Anni, ut pato " 7 | 


LIBER IV. 345 
EPISTOLA XX. 


Fieverendissimo Patri et Domino meo Cardinali 
Sancti Angeli (1) Poggius in Domino salutem 
dicit. 


Tum quia de rebus nostris communibus exi- 
stimo.te aliorum litteris debere fieri certiorem , 
tum vero quia ad te aceedit vir is, qui etiam. 
aliis tacentibus tibi sit diligenter statum Curiae 
relaturus, praeteribo haec publica , quae plus ha- 
bent molestiae, quam voluptatis. Scripsi tibi nu- 
per praeteriti Pontificis obitum, significans me 
nescio quid de futuris vereri propter varia, quae - 
plurimi antea .augurabantur. Deus autem effecit, 
ut Pontificem. haberemus, quem «upiebamus, 
eum scilicet , qui: praeteritorum errorum refor- 
malionr vacaturus videatur , suscepturusque pu- 
blicam orbis curam, si ei per aliorum molestias 
liceat. Sed hic. adelescens, qui nobis tumul- 
tum excitavit, arma ferens adversus paren- 
tem suanr, mihi sane desipere videtur, qui se 
existimet ut in pecunias, ita in felicitatem pa- 
trui successisse, neque cogitat tantum sibi adi- 
mere posse fortunam, quantum patruo tribuit, 
praesertim :cum ante oculos habeat tot exempla 
constituta multorum, qui aucti opibus Ecclesiae, 
gloriaque elati, ad summum miseriae deciderunt. 

(1) Julianus Caesarines Romanus de quo sup. p. 33. Vide Pog- 
git Vitam T. l. p. r58. et T. ll. p. 75. Oratio in ejus laudem a Pog» 
gio habita, cujus Laurentius Mehus in Vita Ambrosii 'lraversarij 


aliqua tautummodo fragmenta exhibuit, integra extat ac inedita 
apud me, mE ' j ; 


Vol. 1. : 43 


346 | POGGII EPISTOL.E 


Illud vero minime intelligere videtur, se pugna- 
re cum ea dignitate, cui olim et Imperatores plu- 
rimi, et Reges potentissimi cesserunt. Si tamen , 
ut bene nummatus est, ita esset et prudens, for- 
san propter culpam temporum, quae ubique dif- 
ficilia sunt, nos paulum urgeret. Solita est enim 
jactari aliquando, ut nosti, adversis fluctibus 
haec navicula, sed tamen post tempestatem tran- 
quillo est portu potita. Illos autem, quos propter 
excitatae sunt tempestates, etiam cum tranqual- 
lum mare tenere se arbitrarentur, scimus nau- 
fragium fecisse. Quod huic accidere necesse est, 
qui etipse parum prospicit: non enim per aeta- 
tem potest, et malis utitur consultoribus, quibus 
magis praedae, quam salutis suae ratio cordi est. 
Nos quidem adhuc spem habemus optimam , 
sed spem tantummodo. Spere. tamen nos prepe- 
diem fore superiores, modo fidem ii.servent , 
quorum armis fidimus. Id . me consolatur, nos 
habere Pontificem beue cordatum. et qui non 
terreatur inagibus minis, aut vulgi. rumoribus. 
Sed huec cognesces ab alns: traxit. me studium 
tecum loquendi in id, quod nolebam: nunc ad 
nostra. Curam perquirendi Livii:permitto dili- 
geutiae tuae: ego vanis occupationibus distractus, 
neque manendi, neque abeundi ullam satis ha- 
beo explicatam rationem. Morari necessitas cogit ; " 
cupido pervestigaudorum librorum .ad: te impel- 
lit, quocum essem libentissime ad effugiendas 
has 4[uotidianas molestias, quae me distrahunt 
ab omni studio litterarum. Scias tamen. me, 
quod tibi dudum pollicitus sum , tanquam . in 


LIBER IV. 347 


commentaria conjecisse usque ad haec tempora 
fortunae varietatem, ne quae conceperam, labe. 
rentur e memoria. Expecto autem ( nam ea pa- 
rari videntur) ampliora prieribus adijcere. Videoe 
enim videre eum Italiae totius motum, ut plu- 
ra exempla: mutationis suae fortuna uobis lar- 
gitura sit, ut jam possim conijcere secundi belli 
principia, licet Oddo (1) noster se ultro nobis 
offerat, a quo velit exordium sumi. Te fama est 
peragrare Germaniam ad apparatum belli contra 
Bohemos:id quidem laudo; sed considera diligen- 
ter, non quantum animi sit tibi ad pugnam, sed 
quantum virium, et armorum, ne magis anima- 
tus, quam armatus in aciem accedas, et. barba- 
tum nostrum cave, Be auribus lupum teneas. 
Sed haec tu melius. Si quem librum ex Germa- 
norum ergastulis adhuc eruisti, fac oro, ut 
quamprimum sciam. Hanc vero tuam expedi- 
tionem expedias, u£ ad nos possis redire. Vale, 
et me, ut soles, ama. Romae V. Nonas Maii (2). 


EPISTOLA XXI. 


Poggius pl. sal. dicit Suffreto Rhodi commo- 


rani. 


" Vir insignis. Existimo te fortassis miratu- 
rum me hominem ignotum tibi, longoque a te. 
terrarum tractu disjunctum, audere te aliquid 


(1) Oddus Piccias Vicecametarius Martini V. Vide Vit. Poggii 
T. 1. pag. 125. i 

(3) Anni 1431. nam loquitur de recenti dloctioiie Pontificis, 
Eugenii videlicet l V. qui ad pontificatum evectus est die 26. Mar- 


348 | POGGII EPISTOLJE 


rogare, ac si tibi magna consuetudine conjun- 
ctus essem. Sed cum videam te iisdem rebus 
delectari; quas ego summo studio perquiro, 
scio te mihi veniam daturum si diligentiant 
tuam fuero imitatus, ut quae tu omni cura 
investigas, mihi quoque summe sentias place- 
re. Dedi olim in mandatis egregio viro Fratri 
Francisco Pistoriensi Magistro in Theologia ad. 
partes Graeciae proficiscenti, ut diligeuter in- 
quireret, si quid signorum reperire posset, quae 
ad me deferret: delector enim admodum scul- 
pturis ac caelaturis in memoriam priscorum, 
excellentium vivorum, quorum ingenia atque 
artem admirari cogor, cum rem mutam atque 
inanem, veluti spirantem ac loquentem red- 
duut, in quibus persaepe etiam passiones animi 
ita repraesentant, ut quod neque laetari, neque 
dolere potest, similem ridenti ac tristanti con- 
spicias. Scripsit mihi nuper Franciscus, magnam 
copiam horum signorum te congregasse, in 
queis et illa praecipue, quae olim fuerunt Gar- 
siae, quorum et aliqua mihi descripsit. Hoc 
idem asseveravit modo mihi Petrus Lamandi (1) 
Thesaurarius Religionis, qui noviter ad Curiam 
venit Procurator HBeligionis, vir mihi  ami- 
cissimus: quocum de hujusmodi signis cum 


tii hujus anni. 4dolescens antem arma ferens adversus parentem 
suam est certe Stephanus Columna Martini V, nepos, a quo paulo 
post electionem Pontificis tumultus excitatus est et bellum contra 
Eugenium indictum. Vide Vitam Poggii '. t. p. 174» nec non Pog- 
gii Hist. de varietate Fortunae p. 100. 

(1) In editione Argentoratensi anni 1:413. fol. :2t. t. legitar 
Laviola. 


LIBER IV. 340 
agerem, percontarerque, quo modo aliquid ex 
tuis habere possem , dixit mihi e vestigio, ut ad 
te scriberem, aliquidque postularem; te virum 
doctissimum esse, atque humanissimum , ideoque 
mihi, quae peterem, non negaturum. Credidi 
equidem te talem esse; neque enim ejusmodi si- 
gna aestimantur, nisi a viris excellenti ingenio 
et doctrina eleganti, et praesertim dedito studiis 
humanitatis. Sed quo doctior es ac liberalior, eo 
prudentior esse debeo in poscendo. Urget me cu- 
piditas ad petendum; pudor tepide, et remisse 
cogit rogare. Itaque tantum a te petam, quan- 
tum patitur humanitas, ac liberalitas tua. Gra- 
tissimum mihi erit, et prae caeteris acceptum, si 
quid signorum, quae habes, egregiorum, quae 
quidem multa esse dicunt, et varii generis, mihi 
impertitus fueris; collocabis munus apud homi- 
nem non ingratum, sed qui agere gratias, et 
reddere paratus sit, cum tempus dederit facul- 
tatem. Franciscus tecum super hujuscemodi re 
loquetur, rogabitque nomine meo; qui et ipse 
majorem in modum rogo; ut aliquid mihi con- 
cedere velis aut precibus, aut pretio, meque 
hoc beneficio devincire, quod non frustra in me 
conferes. Dulce est, inquit Cicero, officium sere- 
re, beneficium ut possis metere. Sed nolo mul- 
tis precibus tecum agere, ne videar diffidere 
tuae liberalitatis. Vale et me ama. Romae die 
XXVI. mensis Maii. (1). 


(1) Anni, ut opinor, 1431. 


350. POGGII EPISTOL £ 


EPISTOLA XXIL . 
Poggius sal. dicit Galeotto de Ricasolis. 


Scribis te, posteaquam discesseris , ternas aut 
quaternas litteras ad. me scripsisse, quibus nihil 
responderim. Ego, mi Galeotte, unicas tantum 
litteras a te recepi, quas opinor fuisse primas a 
te scriptas: nam redditae sunt mihi paulo post 
discessum tuum: eis respondi perdiligenter ad 
omnia; sed video minime tibi redditas fuisse. 
Intercipiuntur enim ut plurimum tabellarii, et 
qui veniunt, et qui abeunt. Puto autem deinceps 
fore liberieres propter pacem conclusam, si con- 
ditiones servabuntur; de quo nonnihil vereor 
propter illius perficiendae meam eximiam cupi- 
ditatem. Sum enim homo, ut scis, aliquando pa- 
rum credulus in rebus praesertim dubiis. Sed 
haec superi viderint, quorum nutu reguntur. Ego 
pacem non solum spero, sed opto; bellum timeo: 
video enim nos fatis agitari, quae timeo ne ali- 
quid contra nos moliantur. Si essem tecum, ape- 
rirenr tibi plurima verbis, quae epistolae non 
recte committuntur. Mihi crede, videbis hanc gra- 
vem sarcinanr multis jactatam fluctibus aliquan- 
do fieri leviorem. Magna jactura. accepta est apud 
Bohemos, ex turpi fuga Alemannorum: oppressit 
Deus nostros spiritu timoris, ita ut nullo loco, 
nullo numero consistere, aut obsistere vel possint 
vel audeant: quae mihi signa tanquam praesagia 
quaedam majorum rerum esse videntur. Neque 


LIBER IV. 351 
etiam apud. vos secundiores res conspicio. Desci- 
scunt omnes a vobis culpa vestra, et inopia pru- 
dentiae. Jamdudum absens scivi defectionem Be- 
rardini (1): vos praesentes, et oculos et mentem 
amisistis; et te miror, qui mihi scribas, DBerar- 
dinum conventurum cum exercitu nostro, cum 
tot signa videritis proditionis suae. Recta certe 
via ad vos profectus est: haec major est moles, 
quam existimas, et majoribus initis orta. llle 
quondam Dux vester, inimico animo omnia mo- 
litus est, quae mihi constant singula, cum fue- 
rim in castris Nicolai (2) ( et ea hisce oculis per- 
spexerim ) quem et ad. nos traduxi. Vos nunc quo 
in statu sitis video, nudi auxiliis, destituti a ve- 
stris. Recordaris litterarum, quas dudum scripsi 
Cosmo. Certe id facietis inviti, coactique neces- 
sitate, quod tunc sponte licuisset, et minore cum 
detrimento. Nam haec maritima victoria nihil 
mihi affert respiramenti: additur ad sumptus, ad 
utilitatem nihil. Si Janua Duci fidem servat , quid 
mihi profuit paucarum navium direptio, et fu- 
ga! Majorem ipsi classem conficient, aut suis, 
aut alienis opibus. Nam pro certo habemus Re- 
gem Aragonum magna classe venturum in Sici- 
liam: parat XXX naves longas, XX onerarias, 
el eum sentire cum. Januensibus tradunt: quo 
fit, ut dubitem, ne Veneti abire cogantur. At 
minus in longum haec divinatio ostenditur; prae. 


, ( OBerardini della Carda, de quo Ammirato Xstorie Fiorentine 
ib, 20. 

(2) Forsan. Nicolai TTolentinatis. Vide Poggii historiam Flo- 
reutinam pag. 204. 


35a POGGII EPISTOLJE 


sentia tractemus, ac nostra. Locutus sum olim 
cum Pontifice, te redire.non posse; sed quod pol- 
licitus fuerat, in aliud commodius tempus reser- 
varet ; itidem dixi Cardinali Sancti Marcelli. Ex- 
pecta paulum hunc finem pacis nostrae: nam 
vereor, ne quid lateat. Si ea perficietur, id autem 
cras videbimus, qua die expirat tempus adim- 
plendarum conditionum, poteris facillime ad nos 
venire. Sin vero aliquid titubaretur, ne festina: 
expecta litteras meas, ego tibi ex animo consu- 
lam. De pecuniis illis, fac. ut libet. Licet. enim 
utrinque tempora sint difficilia, tamen nolo te 
nimium urgere. Saluta compatrem meum, et 
commatrem. Vale XXI. Septembris (1). Romae. 


EPISTOLA XXIII. 


Poggius pl. sal. dicit. Reverendissimo Patri Do- 
mino 4ngelotto Cardinali Sancti Marci (2). 


Scio in hac tua nova insignique dignitate, 
praestansissime Pater, plurimos partim tibi ami- 
cos, partim necessitudine ac familiaritate conjun- 
ctos, varia tibi .munera allaturos cum aurea, 
atque argentea, tum vero reliqua ornamenta ad 
cultum domesticum, communemque usum spe- 
ctantia. Id ego a multis propter antiquam con- 
suetudinem , mutuamque benevolentiam fieri exi- 

( ' Anni :431. ut colligitur ex mentione defectionis Berardini 
delia: Carda sicut de re noviter nota, nec non victoriae Venetorum, 
quae die 27 Augusti hujus anni reportata fuit. Vid. Ammirato lib. 


20 'T. 2. P. t. fol. 1077. Florentinae edit. au. 1647. 
(2) ldem de quo supra pag. (64. in uota. 


LIBER IV. 353 
$timo, qui huic honori tuo ex animo gratulantes, 
non quaestum aliquem, sed solam speciem of- 
ficii intuentur. Major tamen eorum numerus esse 
consuevit, quorum in largiendo animus non be- 
neficii collocandi, sed percipiendi foenoris com- 
movetur, rationem utilitatis, non honestatis of- 
ficium secutus. Ita enim fieri videmus, ut pri- 
vati aut humilis domus raris donis celebretur ; 
et si quando id humanitatis aut familiaritatis 
causa contingat, vile est quod impenditur, et 
parvo aestimandum. Át vero insigniori aliquo 
titulo ornatum vulgo cumulant variis, ac pretiosis 
largitionibus, certatimque afferunt quidam, quae 
ad utilitatem spectent, quidam, quae ad volu- 
ptatem; et quem antea aut. irridebant, aut asper- 
nabantur,cum sublatum videre, veluti spectatum 
quempiam amicum, summo cum studio sectan- 
tur, atque observant. Ita non hominem, sed for- 
tunam respicientes, et tanquam muscarum agmen 
ad favum mellis convolantes, aliquid dono fe- 
runt, confisi: cumulatiores se inde abituros. Mihi 
autem cum neque earum copia superest, et meis 
rebus contentus haud vaco amplioribus, satis erit 
afferre inter illos, quod et nostra amicitia sit 
dignum, et tu non in postremis censeas mune- 
ribus collocandum. Disputatur a viro sapientis- 
&mo Seneca in sexto, ut opinor, de Beneficiis 
libro, an possit pauper im virum potentem, at- 
que in alto positum, benefieium conferre, et cum 
. magnis viris, atque omnia possidentibus maxime 
deesse testetur homines, qui verum dicant, quique 
illos inter mentientium ,; atque adulantium tur- 

Vol, 1. 4 


, 


334 | POGGII EPISTOL/E 


bam stupentes vendicet ab erroribus fallentium, 
excellentissimi esse muneris ac beneficii scribit, 
id velle atque audere praestare, cujus inopia so- 
lius in:ssumma rerum omnium copia magna fa- 
stigia laborent. Quae res nequaquam miranda 
debet videri, si quis animadvertat quanto cum 
periculo, ac detrimento multi quondam vera 
loqui apud principes sunt experti. Alexander 
Macedo familiarissimus sibi Clitonem senem 
optimum , ac fidisimum ducem, vera de patre 
Philippo testantem , inter epulandum manu sua 
interemit, Callisthenem philosophum, excellentis 
ingeni virum, veritatis testem, variis discrucia- 
tum tormentis crudelissime necavit. Cambyses 
adolescentis pueri cor, ob ebrietatem , veluti tur- 
pem in tanto principe culpam a parente in se 
familariter reprehensam , sumpto arcu sagitta 
transfixit. Darius Persarum Rex tres filios, uni- 
cum parentis solatium, publico in convivio, ob 
aliquid in se/vere dictum, ignaro epulandos de- 
dit. Referti sunt priscorum libri exemplis eorum, 
quibus magno stetit, sana ac vera consilia suis 
principibus praebuisse. Mitto recentiora, ne quid 
offensionis haec oratio contrahat: hoc sane con- 
stet, rarum esse, qui veri dicendi velit onus su- 
Scipere, sed esse id signum . benevolentiae per- 
maximum , veraeque amicitiae argumentum, non 
dissimulare quod sentias, quamvis perpauci aequo 
id animo accipiant. Ádeo namque insolentes su- 
mus veritatis áàudiendae, adeo nobis et vitis . 
nostris favemus; ut. non. immerito laudetur illa 
comici nostri celebris sententia : obsequium ami - 


LIBER. IV. 3539 
cos , veritas odium parit: quo fit, ut cum hor- 
reamus reprehensores nostros, cum nihil aures, 
nisi quod suave, et libitum fuerit, pati possint , 
cum gnathonibus delectemur, in maximos per- 
saepe errores veri inscitia dilabamur. Quod si qui 
praecipue in eam culpam incidunt, ejus pro- 
fecto rerum domini majorem partem ferunt, 
quibus cum adulari, et ad nutum loqui habea- 
tur tutissimum, tantum cognoscunt, quáàntum 
adulantium, atque assentantium verba permit- 
tunt ;a quibus sapientiae opinione inflati, cum re- 
jectis veris consiliis suam prudentiam experiuu- 
tur, maximas contrahunt calamitates. Fallimur 
nimium , mihi crede, inter adulatorum undique 
circumstrepentium voces, et cum alius pruden- 
tiam nostram admiratur, alter beatos, ac felices 
appellat, efficiunt, ut eorum vocibus decepti, ne- 
que ad prudentiam, neque ad felicitatem , neque 
ad beatitudinem pervenire possimus. Praestantis- 
simi igitur muneris, atque oflicri-elegantis loco 
esse debet sermo illius, qui ad verum spectans, 
ac sibi obsequentes, moribusque suis indul- 
gentes, ad rectam rationem revocans, erroris sui 
commonet: et quae ipsi non percipimus, aegri- 
tudine aliqua animi impediti, auribus nostris 
refricans, ponit tanquam ante oculos conspicien- 
da. Sed quoniam omnibus in rebus debet loci, 
temporis, personarum ratio constare, tantum 
complectetur oratio mea , quantum praesens tem- 
pus patietur, et epistolae modus. Neque verebor, 
ne quae a me explicabuntur parum tibi grata 
sint futura, qui tum vir es doctissimus, tum qui, 


356 POGGII EPISTOL E 


ubi pro veritatis causa instandum videtur, libe- 
rior in loquendo esse soles, ut si te utar magi- 
stro, videar exemplo esse excusandus. Ego, mi 
Angelotte, si voluissem his litteris | exquisitas 
quasdam, ac multiplices laudes in te congerere,; 
more illorum qui primum apud Pontifices orant , 
| perfacile potuissem: cuivis enim vel parum erudi- 
to id esse in promptu potest, qui genera laudandi 
unde ducantur cognoverit. Sed absit, ut quod in 
aliis reprehendere sim solitus, ipse committam. 
Nam si tuis te virtutibus, quae quidem sunt 
permultae, atque illustres, ornare voluero, recte 
id possim , et ex animi sententia facere. Plurima 
enim in te existunt laude digna, in quibus ma- 
gna cum tua gloria evagari dicentis posset ora. 
tio: summum ingenium, singularis prudentia, 
eloquentiae studium, plurimarum rerum usus et 
doctrina, humanitas, comitas, in doctos viros 
amor et benevolentia: verum in tuis laudibus 
commorandi, neque hic locus est, neque meum 
institutum. Illa mihi scribendi ratio suscepta est; 
ut ad ea te horter, atque impellam, quae ad 
amplificandam laudem tuam, et ad majorem 
quamdam gloriam consequendam arbitrer perti- 
nere. Nam licet intelligam ea te praeditum 
sapientia, ut nequaquam vel hortatore, vel 
impulsore egeas, atque omnia, quae tantae di- 
gnitatis munus requirit, tua sponte facturus 
esse videaris, tamen cum sustineas gravissimum 
onus, et cui multi jam succubuerunt, si quid 
ab amicissimo tibi adhibeatur opis, quod ex tua 
quoque suppellectili videatur profectum , haud 


LIBER IV. 354 
ugrato animo confido te id esse accepturum. 
Memini a te quondam multos mecum, pro no- 
stra familiaritate , saepius habitos esse sermones, 
cum diceres, humana haec omnia, divitias, opes, 
dignitates, imperia, caeteraque fortunae blandi- 
menta, ad. quae tanta ambitione, tanto impetu, 
tanta anxietate concurritur, esse contemnenda ; 
abjiciendas cupiditates, compescenda desideria, 
voluptates spernendas, libidines comprimendas; 
caduca enim esse haec, et momentanea; virtu- 
tem vero rebus omnibus praeferendam ; servien- 
dum frugalitati ; honestam quietem appetendam; 
. id ducendum in bonis, quod esset honestum: 
propterea parasse te tanquam diversorum, in 
quo sepositis supervacuis curis, otio littera- 
rum, et bonae menti posses vacare: quae si ut 
alebas, ita et sentiebas, neque animus est im- 
mutatus, da opera quaeso, atque effice, ut quae 
ore te proferentem audiebam, opere nunc reprae- 
sentantem conspiciamus; utque hae virtutes , quas 


aliquando propter culpam temporum efferendi 


ablatam tibi facultatem dicebas , nunc cum tem- 
pus datur, in aciem , atque in campum eductae, 
exerceant munus suum, tueantur bonos, egenti- 
bus opitulentur, erigant oppressos, praesto sint 
probis, improbos deprimant ac facinorosos, ali- 
quid semper opus agant se dignum, quo tuam 
testentur insidentem animo voluntatem. Magnum 
intelligant homines in te praesidium innocentiae 
constitutum , judicentque hanc novam dignita- 
tem, ut honoris amplitudinem secum tulit , ita 
et propagandae virtutis materiam praebuisse. Id 


/ 


Pd 


358 | POGGII EPISTOL £ 


quidem haud magna cum difficultate assequeris, 
si ita te ad hanc dignitatem accommodabis,; ut 
non fortuito aut temere in te collata existime- 
tur, sed. meritis tuis, virtutique concessa ; si prae- 
stabis publicis in rebus fidem, diligentiam , inte- 
gritatem; si in privatis facilitatem, continen- 
tiam , clementiam , humanitatem; si te denique 
eumdem , qui nuper fueris, hominem esse cogita- 
veris. Etenim hi tituli tam insignes consueve- 
runt quandoque id secum incommodi afferre, 
ut in magna licentia, magnam quoque occasionem 
negligendae virtutis praebere videantur. Tollunt 
enim persaepe homines, atque evehunt longius, 
quam sapientis cogitata ratio praescribat, ut 
quantum queant, tantum sibi credant licere. Tibi 
autem, qui recte nosti, ex hac grandi dignitate 
non ad vitiorum libertatem, sed ad virtutum 
ópus, esse tibi aditum patefactum, scio longe 
aliter videre, judicareque, quo in eminentiori 
loco te positum cernas, eo arctiori quadam lege 
ad honestatis viam esse constrictum. Neque enim 
vereor ne tibi prudentissimo viro illud occurrat , 
quod mihi quoque homini pinguioris Minervae 
in mentem venit, pauciora multo tibi nunc quam 
antea licere, magnumque onus secum importasse 
hunc praegrandem titulum , magnamque servitu- 
tem ; ut plurima , quae tibi olim permittebantur, 
nunc omnino sint interclusa. Haec aetas, inquit 
Terentius noster, aliam vitam requirit , alios mo- 
res postulat. Non deambulare, ut solebas, animi 
Jaxandi causa , non amicorum convivia , non dies 
festos obire, non quietem, non somnum , non 


LIBER IV. 359 
cibum capere, ad voluntatem ]icet: non tibi, sed 
caeteris est, et maxime reipublicae, serviendum ; 
satisfaciendum amicis, egenis indulgendum ; tan- 
tum tibi concedendum, quantum a publicis pri- 
vatisque amicorum occupationibus temporis atque 
ocii supersit. Id vere omnibus est viribus adDi- 
tendum , ut singuli gaudeant ad hanc te dignita- 
» tem electum, orentque eam tibi esse diuturnam. 
Magnum quid est, et supra multorum vires , esse 
unum, in quem multi sperent, omnes diligant, 
nemo oderit, cujus salutem optent , mortem de- 
precentur, cujus non solum acta, sed dicta quo- 
que probentur atque admirentur. Cum autem ad 
egregium virum, qualem te esse cupimus, per- 
tineat , neque re, neque verbo quemquam laedere, 
utriusque rei exquisita quaedam diligentia a te 
praestanda est. Eo enim in gradu te virtus tua 
collocavit, ut jam quae egeris, quaeve dixeris, 
nequeant esse obscura. Cogitationes mehercule 
in magna fortuna non possunt latere: verba exci- 
pient. multi: facta omnibus patebunt; quae etiam 
&i recta fuerint, plures tamen inique interpreta- 
buntur. Sed oris, quod. multis difficile esse solet, 
moderatio est tibi praecipue servanda. Non est 
facilius linguam continere, quam manus: plures 
enim, quorum cum publicis, tum privatis in re- 
bus integritatem, continentiamque cognovimus, 
in verborum licentia paulum prolapsi sunt. Et 
hoc etiam solet virtus praestare, ut quo quis li- 
berior. sit a vitiis, eo majorem sibi loquendi 
libertatem permissam putet. Sed optime illi 
sentiunt sapientes, qui praecipiunt ita nos vi- 


390  POGGII EPISTOLE 


tam agere, ac si semper actus nostros aliquem 
gravem et sapientem virum conspicere existi- 
memus, et veluti censorem acrem, et severum 
nobis praeesse. Verum cum omnia , quibus insti- 
tui ad virtutem vita hominis potest, praecepta 
pervestigaris, nulla salutarior admonitio, nullum 
salubrius consilium reperietur accommedatum il- 
lis, qui ad altiora provehuntur, quam si semper 
meditentur , omnibus horis animo secum versent 
hujuscemodi, et quae aut in inferiores, aut. su- 
periores conceduntur dignitates, nullam penitus 
adjunctam secum ferre virtutem, neque a vitiis 
eripere, aut meliorem efficere possidentem ; quin 
potius ex facultate, atque amplitudine rerum , 
improbitatem, elationem, fastidium, aut nasci 
solere, aut detegi jam concepta. Ut autem dicere 
solebat Lucilius, sub sordido palliolo latere quan- 
. doque sapientiam ; sic saluberrimum est cogitare, 
sub rubeo, aeque ac sub stramineo pileo, quan- 
doque stultitiam latere posse. Dignitatis namque, 
et amplitudinis, non virtutum, et fuscus et ru- 
bicundus pileus habentur insignia, quae «um 
indigno tribuuntur, plus secum trahunt dedeco- 
ris, quam honoris. Nam quid. verae dignitatis, 
et ornamenti consistere in eo potest, in quo quem- 
admodum saepissime vidimus, tantum vis fa- 
torum valuit, et temeritas .fortunae, ut quem 
stupidum cordis, et linguae veluti barbarum 
quemdam immanem despicere, et contemnere so- 
lebamus, eumdem attractum ad altiora venerari, 
et colere cogamur? Át vero ea si dentur sapien- 
tiae, si scientiae, si alicui virtuti, magna sunt 


LIBER IV. : 36t 
aestimanda. Conceduntur enim laudi et gloriae, 
quae virtutum esse praemia sapientes scribunt. 
Cum autem precibus, ambitione , pecuniis, gratia: 
comparantur, nulla virtute conciliante, populo ; 
qui recto caret judicio, quique illa ex inferiori 
loco admiratur, majora quaedam: apparent, ac 
stupenda; sapientibus autem viris, qui homines 
ex animi dotibus , ac recta mente, non ex basi, 
aut fastigio metiuntur, magis nota turpitudinis 
videntur, quam signa vel laudis , vel dignitatis, 
quas non magis repraesentare illa possunt insi- 
gnia, quam pudicitiam matrona in coetu mere- 
tricio' constituta. Nihil enim conspicui, nihil ex- 
celsi habent. insignes tituli, vel malis iartibus 
quaesiti , vel admixti stultitiae, quam non tegere 
summa: solet dignitas, sed reddere apertiorem. 
Sed cum te sponte tua incehsum sciam ad omnem 
esse virtutem, atque ad;illustrandam hanc tuam 
dignitatem erectum, non alienum. mihi visum 
est addere, quod ad laudem. tuam. spectare .exi- 
stimem. Magnis: vero viris est: admodum neces- 
sarium, et. difficillime | praécavetiir ,. id. est, ub 
adulatores ; odiosum saneac perversum homipunp 
genus, qui ir hospitiis potentum plurimum posse 
cunsueverunt, penitus  rejicias , neque aures 'tán- 
tum. eorum veribis sed domum quoque seclusam 
velis. Quamvis autem. non satis.facile adulator. 
ab amico discernatgr ( amicorurma' enim officium 
assumere sibi videntur) tamen acri; perspicacique 
ingenio , quale tuum est; non erit arduum inter- 
noscere , ex fide ne, an assentándi grátia loquan- 
tur.:Hos omnes, ne:qua labe te áspergant , orànino 

Vol, l. 45 


362 POGGII EPISTOL £ 


suadeo repellendos. Illos autem praecipue advo- 
eandos esse, illos complectendos, quorum in te 
acrior, aut asperior sermo videatur; qui te er- 
rantem, .ac labentem prensent, ac sustentent : 
quos liberius loquentes, illi ipsi gnathones, quorum 
mos est simulare se nostris commodis, aut ho- 
neri affectos, nimiae licentiae arguant. Magna 
erit bene instituti ad virtutem animi significa- 
tio, si tibi consulentes, si admonentes, si objur« 
gantes dilexeris, si quae volent, dicendi conces: 
seris libertatem. Optimum quippe est in aegroto. 
signum, primum morbum. suum sentire,ac nosse; 
deinde curari velle ; tum autem obtemperare me- 
dicotum praeceptis. Neque est, quod: de se quis- 
quam: confidens; asserat , quod. egregiae stultitiae 
argumentum est, se hon egere medico. In mul- 
tis enim, ut ait, Jacobus: Apostolus, offendimus 
omnes ;'et si quis. sine .peccato:se esse dixerit, 
mendax est. Quod: si nos curam . patimur, si vul- 
neribus: nostris. .medehtis: mabum. .admoveri , 
eptata sequitur valetudo- existunt .autem non- 
nulli ignan , ili quidem; rerum , et ingenii crassi, 
qui posteaquam: ad aliquam ampliorem fortunam 
ascenderunt ; tumentes animo, yna cum fortunae 
indulgentia ; prudentiam. quoque:; aé sapientiam 
sibi arbitrentur,esse concessam: Tta testea insci- 
tiae.:suae , quam ostendendi. amplam nacti sunt 
facultatem.; satis. abunde superesse. sibi -pruden- 
tam, et consilium. rati, ubi inferiorum :senten- 
tas contemnunt , uberem sui praebent in vulgus 
materiem. deridendi. Et licet vulgi judicia n 
pluribus pro nibilo-sint habenda, tamen quan- 


f 


LIBEIR IV. 363 
doque in aestimatione hominum minime fallun- 
tur. Possem nonnullis, qui me non nossent, 
videri paulo impudentior, qui apud virum do- 
ctissimum , ac prudentissimum tam multis agam 
verbis, quae sibi sint multo quam mihi notiora. 
Sed meus in te amor coegit, ut quanquam te 
plurimum consilio, ac sapientia valere cogno- 
scam, ea tamen refricem tuis auribus, in quibus 
etiam docti aliquando viri labuntur. Multi for- 
,san ignari, qua sis mente haec àccepturus, du- 
bitarent ea ad te perscribere, verentes ne haec 
nova dignitas institutum olim vitae cursum, et 
priores mores, quod jam multis accidit, immu- 
tasset. Solent enim excelsa haec dignitatum cul- 
mina quosdam insolito splendore luminis per- 
culsos adeo efferre aliquando , ut olim Urbanum 
sextum Pontificem, nuntiata sibi ad summum 
Pontificatum assumptione, motum mente fuisse 
dicant; id quod postmodum ( nam schisma in 
Ecclesia temeritate sua contractum est ) ipso 
opere comprobavit. Verum haec illis solent ac- 
cidere, quorum mens angusta , animus imbecil- 
lis capere nequit amplitudinem magnae fortunae; 
qui se homines obliti, nec quanti sint, aut unde 
emerserint pensantes, se ex pompa, ac fastu 
aestimari volunt. Át vero tibi cujus virtus et 
animi magnitudo est perspecta omnibus;cui sum- 
mam anteacta vita laudem tribuit ; quem studia 
bonarum artium parvi pendere humana omnia 
docuere, longe secus evenisse gratulamur. Nulla 
elatio; nullus fastus; non verba asperiora, quo- 
rum in £e moderatio aliquando requisita est , de- 


3604. — POGGII EPISTOL EE 


prehenduntur; non faciles aditus, non humana 
allocutio desiderantur ; ut gaudeant homines. et 
plurimum humanitati additum propter hanc di- 
gnitatem, et asperitati detractum. Quae cum 
sint omnia summis laudibus efferenda, in hanc 
potissymum curam.incumbas oportet, ut quid- 
quid favoris, quidquid operis, quidquid adju- 
menti contrahere undique potes, id omne ad 
salutem hominum, et amicorum praesidium con- 
feras. Nil tibi illustrius, nil excellentius compa- 
rabis, quam si ne verbo quidem quemquam 
duxeris esse violandum. Iniquum est enim, et 
detestandum, sive potestatem, sive eloquentiam, 
ad praesidium nobis datam, ad perniciem alte- 
rius pestemque convertere. Opprimere vero 
innocentem , et abuti potentia adversus inferio- 
res, habetur perniciosissimum. Neque est , quod 
quisquam licentiae suae. blandiatur impunitate 
scelerum confisus. Nam si legum poenas, si ti- 
morem hominum, si judicum sententias poten- 
tes viri declinant, tamen et vivi aestimationi 
hominum subsunt, quam qui contemnit non 
solum est impudens, sed dissolutus, et post 
mortem non effugiet judicium summi Dei. Habes 
epistolam verbosam , tanquam testem mei in te 
amoris, neque alienam, ut opinor, a tua digni- 
tate: quae si tibi non injucunda fuerit, est ut 
gaudeam. me hanc scribendi curam non inanem 
suscepisse: sin vero quid in ea te offenderit, 
gaudebo quoque, fretus conscientia mea. Romae 
VIII. idus Octobris (1). 


(t) Anni 1431. ut colligitur ex sequen*i epistola. 


LIBER IV. 365 


EPISTOLA XXIV. ^ 


Poggius Reverendissimo Patri , et Domino. 
meo singularissimo , Domino Juliano Cardinali 
Sancti 4£ngeli , 44postolicae Sedis Legato. 


Doleo, pater optime, hanc expeditionem 
Germanicam tanto labore, tanto tuo studio con- 
flatam, tam ridiculum tam turpem exitum ha- 
buisse. Mirum est audire tanta vecordia eam 
gentem confectam fuisse, ut ne hoste quidem 
conspecto tanquam  galeati lepores effugerint 
ad inanem aurae commotionem. Sed in communi 
dolore hoc consolor, me haec futura non prae- 
vidisse solum, sed praesenti quoque tibi denun- 
tiasse, cum tu me deridens dicebas, me non 
posse errare, si quid mali eventurum praedicerem, 
cum hujusmodi vates ut plurimum solerent es- 
se veridici. Ego vero non divinatione utebar, 
sed certissima quadam conjectura, qua praete- 
ritis connectens praesentia, causasque rerum et 
principia recordans, veluti oculis videre videbar 
nescio quam futuram pergrandem tempestatem. 
Ea autem quotidie accidunt, ut magis in ea 
opinione confirmer. Video quaedam veluti 
praesagia timoris mei. Solebant esse in populo 
Christiano cum reges, tum principes, quorum 
viribus freta Ecclesia se tuebatur adversus mali- 
gnantes; et lhcet multis jactaretur fluctibus, 
semper tamen aliquem portum nacta est, in 
quo acquiesceret tuta a turbinibus ventorum. 


3060 | POGGII EPISTOLXE 


Nunc autem quem dabis, ad quem confugiat, 
ut non tanquam ad scopulunti allidatur? Commu- 
Mis quasi insania omnes pervasit, ut gaudeant 
adversitatibus nostris, et mala iusuper impre- 
centur. Nos vero speremus bonam fortunam, 
adversam, si acciderit, modice feremus. Ego ita 
me comparo, ut quidquid tempora tulerint , in 
bonam partem accipiam. Neque ita me dabo 
rebus externis, ut in me multum possit fortuna. 
Nam ut nunc meae quidem res sunt, est ut 
non timeam impetum ejus, cujus est maxime, 
' veluti fulgura solent, eminentiora quatere, ac 
dissipare. Sed tamen quidquid ea moliatur, sa- 
pientissimum erit non multum commoveri 
animo, neque in communi calamitate praeter 
privatam portiunculam conturbari. Sed oremus 
Deum ut auferat facultatem experiundi hanc 
nostram sapientiam: nescio enim, si quam scri- 
bendo ostentamus fortitudinem , eam ferendo 
repraesentaremus. Áudio te convocasse homines 
ad Concilium, multosque convenire. Laudo pru- 
dentiam tuam, qui posteaquam arma non suc- 
cessere, confugeris ad consila sacerdotum, in 
quibus propter vitae integritatem, propterque 
hujus extinguendae pestis cupiditatem , magna 
spes habenda est. Vasa vinaria ad pastum, ac 
somnum nata! Fuit aliquando bellicosa Germa- 
na natio: nunc pro armis vino pugnant, et 
crapula; tantumque habent virium, quantum 
vini possunt capere; quod ubi deficit; et ahimo 
deficiant necesse est. Itaque existimo potus ino-. 
piam, non hostium, quos. ne vidistis quidem, . 


LIBER IV. 367 
formidinem ad tam probrosam fugam eos com- 
pulisse. Tu vero putabas sobrietate pugnandum 
esse. Sed si haec expeditio denuo ineunda esset, 
existimo sententiam mutaturum, putaturumque 
maximam vini copiam plurimum in bello pos- 
se: his armis hostes potissimum posse deleri. 
Nam si prisci ferunt Ennium poetam nunquam 
nisi potum ad arma dicenda accessisse, certe ad 
ferenda, tractandaque arma multa potatione vini 
opus esse fateri oportet: cum multo majus exi- 
stat bellum gerere, quam describere. Et fortassis 
nonnulla culpa apud te fuit, qui caeteros ex mo- 
ribus tuis aestimasti ; quod ne iterum in Concilio 
nunc tibi accidat Picnds et verborum meorum 
fac memineris, quibus tecum usus sum ante- 
quam abires. Injice aliquam offulam faucibus, 
quam non facile deglutiant. Sed satis jocorum 
in rebus praesertim turbidis. Nos hic pace frui- 
mur. Quria tenuis est, et exilis: hoc et bello 
accidit, et. morbo Pontificis nimium longo, et 
multo magis quam expediat nobis; sed in diem 
meliuscule se habet. Scripsi ad Angelottum Car- 
dinalem Sancti Marci epistolam quamdam , quam 
te quoque volo legere. Eam ad te mitto, nam in ea 
sunt nonnulla , quae ad plures pertineant , non pro- 
pter eloquentiam, quae arida est , et sicca, sed ut 
avocem te paulum a cogitatione Concilii. Vale, et 
me ama. Romae die 11 Novembris (1). 


(1) Anni (431. nam non. multum distat ab epistola XX. hujus 
libri. Vide Vit. Poggii T. 1. p. 128. et seq. 


FINIS PRIMI VOLUMINIS. 


E 


ERRATA 


T.I. pag. 16. v. ult. ed 
p. 33.v. 15 . vitaae 
p. 9o. v. ult. ambitiola 
p. 82 v. 3o et vulgo 


p.90 v. 16. quod onus si 
p.128. v.4 occurreret; 


sumpsi 
p.:194v. 16. Julio Fron- 
tone 
p. 155 v. 12. Julius Fron- 
to 
p.!99v.8 Julio Fron- 
" Lone 
p. 167 v. 10 ,galeratis 
p. 226 v.9  sentisse 
p. 235 v. 39 pretermiseri 
p. 237 v. 23 dico 
p.294v.5 sententiis, et 
caeteri 
p. 314 v. 3o Letabor 
p.355 v. 18 da opera 


p.367 v.25 pertineant 


CORRIGE 


. et 


vitae 

ambitiosa 

et ut vulgo 

quod onus; si 

occurreret ; 
sumpsit 

J. Frontino 


J. Frontinus 
J. Frontino 


phaleratis. 
sensisse 


pretermiserit. 
dicam. 


sententüus : et 
caeteri. 

Laetabor 

da operam 

pertinent. 


Digitized by Google 


Digitized by Google 


DX 008 855 527.